Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (9.1947)

GERARD CIOŁEK

URZĄDZENIA OGNIOWE I ICH WPŁYW NA ROZWÓJ
PLANU CHAŁUPY WIEJSKIEJ
Artykuł niniejszy jest fragmentem obszernej pracy o regionach bu-
downictwa wiejskiego w Polsce, wykonanej w latach wojny 1941—1943,
w Zakładzie Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej. W oparciu
o bogaty materiał pomiarowy, gromadzony w Zakładzie od przeszło dwu-
dziestu lat, postawiono wstępną hipotezę, określającą typy i zasięgi tery-
torialne elementów przestrzennych i budowlanych wsi polskiej.
Praca ta ulega obecnie, wobec objęcia przez Polskę reszty Śląska
i Wielkiego Pomorza, zasadniczej przebudowie, przez uwzględnienie tych
terytoriów, które dla naszych badań były do niedawna niedostępne, a wo-
bec których nauka niemiecka stosowała zbyt hojnie zasadę służenia aktual-
nym celom politycznym.
Wybrany fragment jest próbą hipotezy w zakresie rozwoju planu
chałupy wiejskiej pod wpływem urządzeń ogniowych.
Urządzenia ogniowe, podobnie jak inne elementy chałupy, przed-
stawiają dużą rozmaitość typów. Reprezentują one z jednej strony formy
bardzo pierwotne i prymitywne, z drugiej zaś końcowe fazy rozwoju, łącz-
nie z cechami obcymi, napływowymi.
W kolebach i szałasach pasterskich w górach spotykamy otwarte
ogniska, w środku lub w rogu pomieszczenia, obramione conajwyżej wień-
cem z kamieni (ryc. 148). Nad ogniskiem zawieszony bywa kocioł, a dym
snuje się po wnętrzu, uchodząc szczelinami dachu i przez otwór wej-
ściowy.


Ryc. 148. Ognisko otwarte w szałasie górskim.
Ryc. 149. Piec kurny w okolicach Rzeszowa.
Ryc. 150. Piec z okapem i czopuchem we Wschodnich Karpatach.

10