DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Recenzje i sprawozdania
DOI Artikel:Reychman, Jan: [Rezension von: Alzbeta Güntherowa-Mayerova, Dejiny a súpis vytvarnych pamiatok Oravy - Beiträge zur Geschichte der Kunst im Orawagebiet]
DOI Artikel:Dobrowolski, Tadeusz: [Rezension von: Tadeusz Mańkowski, Genealogia sarmatyzmu]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37710#0405
(11)
389
Recenzje
Druga część pracy zawiera ułożony alfabetycznie, według nazw
miejscowości, wykaz zabytków sztuki na Orawie. Wykaz sporządzony
jest pobieżnie, bez dokładniejszych opisów i bez pomiarów, np.: „LIPNI-
CA DOLNA. Kościół rzymsko-katolicki parafialny, zbudowany w latach
.1763—69 w stylu barokowym. Ze wsi wyszło wielu murarzy, zwłaszcza
w XIX wieku. (Już w roku 1627 był tu kościół drewniany, który sprze-
dany został Chyżnemu w r. 1770)“. Do każdego opisu dołączona jest
literatura, skąd zaczerpnięte zostały powyższe dane, drukowana bądź rę-
kopiśmienna. Nieco obszerniej omówiono tylko parę zabytków: zamek
orawski, kościółki drewniane w Zabrzeziu i Twardoszynie oraz kościół
w Orawce, któremu autorka poświęciła specjalną uwagę. Malowidła
w tym kościele wiąże ona z freskami Ghirlandaja w kościele Santa
Maria Novella we Florencji.
Poza większymi zabytkami autorka uwzględnia i kapliczki przy-
drożne, nagrobki, ale uwzględnienie to jest dość przypadkowe. Pominięte
są wszystkie zabytki noszące na sobie wyraz polskości Górnej Orawy i tak
np. przy Podwilku wspomniano tylko, że w kościele znajduje się obraz
N. M. Panny z 1689, nie mówiąc o tym, że jest to obraz N. M. Panny Czę-
stochowskiej z polskim napisem. Tu i ówdzie autorka uwzględnia
pewne zabytki budownictwa ludowego, zwraca uwagę na charaktery-
styczne kształty wsi, ale uwagi te są raczej sporadyczne.
Z literatury przedmiotu autorka zna Szydłowskiego, Semkowicza
dokumenty orawskie, Bukowskiego pracę o kościele orawczańskim,
z którą polemizuje. Brak jest rozprawy ś. p. B. Tretera o dworku Mo-
niaków w Zubrzycy w XVI tomie „Wierchów" (1938). Czasem dane
nie zgadzają się podanymi w polskich wydawnictwach, np. data wy-
stawienia kościoła w Bukowinie-Podszklu u Giintherovej jest 1797,
u Szydłowskiego 1787.
Do pracy autorka załączyła ilustracje, zawierające najciekawsze
przedmioty, głównie freski i obrazy, przy czym dla porównania obok ma-
lowideł kościoła w Orawce dała i zdjęcie fresków Ghirlandaja w kaplicy
Riccich w kościele N. M. Panny we Florencji.
Pominięcie roli elementu polskiego przy przeglądzie dziejów osad-
niczych Orawy (należy dla sprawiedliwości dodać, że nie jest pominięta,
rola Polski w kontrreformacji na Orawie), unikanie opisywania związanych
z polskością przedmiotów sztuki na Orawie, wreszcie cytowanie tak wy-
korzystywanej przez Niemców w okresie wojny i ,,gorallenvolku“ tenden-
cyjnej pracy Schiera o niemieckim pochodzeniu ulicówek podhalańskich —
wszystko to wskazuje na atmosferę polityczną w której powstała ta książka,
czego zewnętrznym wyrazem jest podtytuł niemiecki i streszczenie w ję-
zyku niemieckim. Szkoda jednak, że tego rodzaju momenty dostają się
do pracy naukowej, skądinąd starannej i ciekawej.
Jan Reychman
Tadeusz MAŃKOWSKI, Genealogia sarmatyzmu, Warszawa 1946,
„Łuk“ s. 170.
Studium T. Mańkowskiego zasługuje na znacznie obszerniejsze
i wszechstronniejsze omówienie od mojego szkicu, którego zadaniem jest
nie tyle krytyczna analiza, ile po prostu zwrócenie uwagi na cenną i inte-
resującą książkę. Chodzi bowiem o kapitalne zagadnienie sarmatyzmu,
o treść pojęcia, którym określa się co najmniej dwa wieki naszej kultury
(XVII i XVIII) z tym, że pojęcie to można odnieść także do pewnych zja-
i
389
Recenzje
Druga część pracy zawiera ułożony alfabetycznie, według nazw
miejscowości, wykaz zabytków sztuki na Orawie. Wykaz sporządzony
jest pobieżnie, bez dokładniejszych opisów i bez pomiarów, np.: „LIPNI-
CA DOLNA. Kościół rzymsko-katolicki parafialny, zbudowany w latach
.1763—69 w stylu barokowym. Ze wsi wyszło wielu murarzy, zwłaszcza
w XIX wieku. (Już w roku 1627 był tu kościół drewniany, który sprze-
dany został Chyżnemu w r. 1770)“. Do każdego opisu dołączona jest
literatura, skąd zaczerpnięte zostały powyższe dane, drukowana bądź rę-
kopiśmienna. Nieco obszerniej omówiono tylko parę zabytków: zamek
orawski, kościółki drewniane w Zabrzeziu i Twardoszynie oraz kościół
w Orawce, któremu autorka poświęciła specjalną uwagę. Malowidła
w tym kościele wiąże ona z freskami Ghirlandaja w kościele Santa
Maria Novella we Florencji.
Poza większymi zabytkami autorka uwzględnia i kapliczki przy-
drożne, nagrobki, ale uwzględnienie to jest dość przypadkowe. Pominięte
są wszystkie zabytki noszące na sobie wyraz polskości Górnej Orawy i tak
np. przy Podwilku wspomniano tylko, że w kościele znajduje się obraz
N. M. Panny z 1689, nie mówiąc o tym, że jest to obraz N. M. Panny Czę-
stochowskiej z polskim napisem. Tu i ówdzie autorka uwzględnia
pewne zabytki budownictwa ludowego, zwraca uwagę na charaktery-
styczne kształty wsi, ale uwagi te są raczej sporadyczne.
Z literatury przedmiotu autorka zna Szydłowskiego, Semkowicza
dokumenty orawskie, Bukowskiego pracę o kościele orawczańskim,
z którą polemizuje. Brak jest rozprawy ś. p. B. Tretera o dworku Mo-
niaków w Zubrzycy w XVI tomie „Wierchów" (1938). Czasem dane
nie zgadzają się podanymi w polskich wydawnictwach, np. data wy-
stawienia kościoła w Bukowinie-Podszklu u Giintherovej jest 1797,
u Szydłowskiego 1787.
Do pracy autorka załączyła ilustracje, zawierające najciekawsze
przedmioty, głównie freski i obrazy, przy czym dla porównania obok ma-
lowideł kościoła w Orawce dała i zdjęcie fresków Ghirlandaja w kaplicy
Riccich w kościele N. M. Panny we Florencji.
Pominięcie roli elementu polskiego przy przeglądzie dziejów osad-
niczych Orawy (należy dla sprawiedliwości dodać, że nie jest pominięta,
rola Polski w kontrreformacji na Orawie), unikanie opisywania związanych
z polskością przedmiotów sztuki na Orawie, wreszcie cytowanie tak wy-
korzystywanej przez Niemców w okresie wojny i ,,gorallenvolku“ tenden-
cyjnej pracy Schiera o niemieckim pochodzeniu ulicówek podhalańskich —
wszystko to wskazuje na atmosferę polityczną w której powstała ta książka,
czego zewnętrznym wyrazem jest podtytuł niemiecki i streszczenie w ję-
zyku niemieckim. Szkoda jednak, że tego rodzaju momenty dostają się
do pracy naukowej, skądinąd starannej i ciekawej.
Jan Reychman
Tadeusz MAŃKOWSKI, Genealogia sarmatyzmu, Warszawa 1946,
„Łuk“ s. 170.
Studium T. Mańkowskiego zasługuje na znacznie obszerniejsze
i wszechstronniejsze omówienie od mojego szkicu, którego zadaniem jest
nie tyle krytyczna analiza, ile po prostu zwrócenie uwagi na cenną i inte-
resującą książkę. Chodzi bowiem o kapitalne zagadnienie sarmatyzmu,
o treść pojęcia, którym określa się co najmniej dwa wieki naszej kultury
(XVII i XVIII) z tym, że pojęcie to można odnieść także do pewnych zja-
i