Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (9.1947)

394

Z. Rewski

(16)

nież jakiegoś Castellego przy ul. Ogrodowej nr 823 "). Jest to widać jed-
na z tych rodzin tessyńskich, która na stałe związała się z Polską.
Z tejże książki B. dowiadujemy się też o współczesnym polonicum
w Tessynie — kapliczce przydrożnej, wystawionej przez żołnierzy inter-
nowanej tam 2 Dywizji Strzelców, w Ruis. Projektował ją Jacek Stry-
jeński. Zbudowana z kamienia, nakryta daszkiem zakopiańskim, z obra-
zem M. B. Częstochowskiej, uznana została przez autora za egzotyczną na
tle kapliczek Tessynu.
Publikacja „Polen und die Schweiz“, Solothurn 1945, podaje (cz. II)
ilustracje dwu innych kapliczek przydrożnych, wykonanych według pro-
jektu architektów: Zbigniewa Bema i Zdzisława Pręgowskiego oraz prze-
budowanej kaplicy polskiej w Zuckwil pod Solurą, według projektu arch.
Jana Lewińskiego. Wybitnie piękne ukształtowanie oraz wyposażenie
nowoczesnego wnętrza wykonane zostało według projektów architek-
tów: J. Lewińskiego, Fr. Rutkowskiego i Tad. Fussa.
Zbigniew Rewski
Mieczysław TRETER, Matejko; osobowość artysty, twórczość, forma
i styl, Lwów 1939, Książnica-Atlas, s. 686, 385 rycin w tekście i 40 tablic
oraz 2 tablice synchronistyczne.
Twórczość Jana Matejki doczekała się godnej siebie monografii.
W roku wybuchu .ostatniej wojny światowej wyszedł spod prasy wy-
mieniony w tytule ogromny tom formatu 4°, z tekstem odbitym na dobrym
papierze ilustracyjnym oraz z tablicami na kredzie. Sto egzemplarzy
numerowanych wytłoczono przy tym w całości na papierze kredowym.
O ujęciu tematu Matejki przez autora informuje już cytowany wyżej
podtytuł, powtórzony w części przez następujące tytuły rozdziałów:
1. O malarstwie historycznym, 2. Osobowość Jana Matejki i jego środo-
wisko, 3. Twórczość, 4. Forma i styl. Rozdziały te poprzedza „Przed-
mowa", a kończy „Dodatek" złożony z następujących części: Ważniejsze
daty i fakty z życia Matejki, Uczniowie J. Matejki, Literatura, Tablice
synchronistyczne (a. Matejko i niektórzy współcześni mu malarze polscy,
b. Matejko i współcześni mu malarze obcy), Przypisy, Spis reprodukcyj,
Skorowidz prac Matejki, Indeks osób i miejscowości oraz Resume
w języku francuskim. Wielką wartość posiadają „Przypisy" na przeszło
50 stronach, które świadczą o gruntowności przeprowadzonych przez
autora badań i o jego wielkiej erudycji, odnoszącej się zarówno do sztuki
dawnej jak współczesnej. W związku z tymi „Przypisami" odrazu warto
zwrócić uwagę na starannie wybrane cytaty z dzieł różnych teoretyków
malarstwa, począwszy od Teofila (XII w.) i Cennini’ego (XIV—XV) po
Dolce’go i Bellori’ego (XVII w.), odnoszące się do znaczenia tematu w sztu-
ce, a uzasadnione w książce tematowością obrazów Matejki.
Jak wynika z opisu pracy M. Tretera (w dalszym ciągu będę używał
skrótu T.), wchodzi tu w grę dzieło obszerne, opatrzone całym aparatem
przypisów, tablic, indeksów itp. — wyczerpujące kompendium o życiu
i sztuce Matejki, gruntowna próba odpowiedzi na wszystkie pytania, zwią-
zane z wciąż spornym zagadnieniem Matejki. Na plan pierwszy wysuwa
się zgodnie z charakterem książki z dziedziny historii sztuki, sprawa arty-
stycznej twórczości Matejki; fakty biograficzne przesunięto zaś do „Do-
°) Wł. SMOLEŃSKI, Mieszczaństwo warszawskie w końcu XVIII-go w., W.
1917, s. 392.