DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Recenzje i sprawozdania
DOI article:Piwocki, Ksawery: [Rezension von: Muzealnictwo. Praca zbiorowa pod redakcją Stefana Komornickiego i Tadeusza Dobrowolskiego]
DOI article:Łoza, Stanisław: [Rezension von: P. Coremans, La Protection Scientifique des Oeuvres d'Art en temps de guerre, L'experience européenne pendant les années 1939 à 1945]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37710#0398
382
K. Piwocki
(4)
trzebaby je osobno omówić. W dziale konserwacji na czoło wybija się
świetna praca Fudakowskiego, traktująca o zbiorach przyrodniczych, in-
ne artykuły są nieco zbyt szczupłe i pobieżne. Tak np. autorowie pracy
o konserwacji tkanin, nie omawiają nawet wszystkich materiałów używa-
nych w tkactwie (nie wspomniano bodaj ani razu bawełny ani lnu czy
konopi), chociaż zabiegi konserwacyjne muszą się łączyć jak najściślej
oczywiście i przede wszystkim z gatunkiem nici. Tak samo zbyt mało wia-
domości znajdujemy w zakresie „pierwszej pomocy" przy opisach kon-
serwacji obrazów i rzeźb. Stan dzisiejszy tych zabytków jest potworny,
a ilość konserwatorów tak niedostateczna, że muzeum prowincjonalne
nie może w ciągu lat liczyć na pomoc pracowni państwowych, czy więk-
szych muzealnych. W tych warunkach nieraz bardzo cenne okazy mogą
ulec zupełnemu zniszczeniu, o ile kustosz nie potrafi dać im „pierwszego
opatrunku". Jego zakres musi być szczegółowo określony, a potrzebne
zabiegi podane jasno, niedwuznacznie i bardzo szczegółowo.
W zakończeniu umieszczono bardzo pożyteczny spis muzeów obec-
nie istniejących na ziemiach polskich.
Ksawery Piwocki
P. COREMANS. La Protection Scientifiąue des Oeuvres d’Art en
temps de guerre. L’experience europeenne pendant les annees 1939 a 1945.
Bruxelles 1946. Laboratoire Central des Musees de Belgiąue s. 30, 1 nlb.,
tabl. 10.
Autor już w 1934 r. urządzając laboratorium fizyko-chemiczne
w Muzeum „Du Cinąuantenaire" w Brukseli, zwrócił uwagę na znaczenie-
wentylacji i kontroli wilgotności' w pomieszczeniach dzieł sztuki. Zajmu-
jąc się zaś w okresie wojny kontrolą systemu zabezpieczeń pod względem
fizyczno-chemicznym, miał możność zaraz po uwolnieniu Belgii poznać
zdobycze na tym polu w Anglii, Francji, Holandii i Niemczech, a także
wykorzystał (i p rzytoczył) wcale obszerną literaturę dotyczącą zabezpie-
czeń dzieł sztuki w czasie wojny.
Podkreślając wagę „przysposobienia" powietrza w pomieszczeniach
dla dzieł sztuki, podnosi konieczność zastosowanie odpowiedniej wenty-
lacji, gdyż bez tego, nawet w najlepszym „przysposobieniu powietrznym",
z temperaturą i „wilgotnością względną", zbliżonymi do optimum, mogą
zajść wypadki pleśnienia na skutek absorbcji indywidualnej i lokalnej
przez materiały szczególnie chłodne. Wypadki takie występowały w licz-
nych schronach, mimo doskonałego stanu „wilgotności względnej".
Wpływ wilgoci na dzieła sztuki, ma potrójne działanie: chemiczne,
fizyczne i biologiczne. C. podaje więc tablice wahań wilgotności względnej
dla klimatu Brukseli — ich dużych rozpiętości i wpływu jaki stan ten
mógłby mieć na konserwację dzieł sztuki, gdyby nie zastosowanie środ-
ków ochronnych. Jednym z ważniejszych jest nie tyle utrzymywanie tem-
peratury i stopnia wilgotności ściśle określonego, a odmiennego dla różno-
rodnych dzieł sztuki — co zastosowanie atmosfery możliwie stałej, a in-
dywidualnej dla każdego kraju w zależności od jego klimatu.
Warunki takie wytworzono w czasie ostatniej wojny w schronach
dla dzieł sztuki w Anglii i Holandii, przy pomocy wszelkich środków tech-
nicznych.
Na pierwszym miejscu autor wymienia Holandię, z jej po-
tężnym wysiłkiem dla zabezpieczenia skarbów sztuki. Już we wrześniu
1939 powstał tam „Państwowy Inspektorat Zabezpieczenia Sztuki" z kre-
K. Piwocki
(4)
trzebaby je osobno omówić. W dziale konserwacji na czoło wybija się
świetna praca Fudakowskiego, traktująca o zbiorach przyrodniczych, in-
ne artykuły są nieco zbyt szczupłe i pobieżne. Tak np. autorowie pracy
o konserwacji tkanin, nie omawiają nawet wszystkich materiałów używa-
nych w tkactwie (nie wspomniano bodaj ani razu bawełny ani lnu czy
konopi), chociaż zabiegi konserwacyjne muszą się łączyć jak najściślej
oczywiście i przede wszystkim z gatunkiem nici. Tak samo zbyt mało wia-
domości znajdujemy w zakresie „pierwszej pomocy" przy opisach kon-
serwacji obrazów i rzeźb. Stan dzisiejszy tych zabytków jest potworny,
a ilość konserwatorów tak niedostateczna, że muzeum prowincjonalne
nie może w ciągu lat liczyć na pomoc pracowni państwowych, czy więk-
szych muzealnych. W tych warunkach nieraz bardzo cenne okazy mogą
ulec zupełnemu zniszczeniu, o ile kustosz nie potrafi dać im „pierwszego
opatrunku". Jego zakres musi być szczegółowo określony, a potrzebne
zabiegi podane jasno, niedwuznacznie i bardzo szczegółowo.
W zakończeniu umieszczono bardzo pożyteczny spis muzeów obec-
nie istniejących na ziemiach polskich.
Ksawery Piwocki
P. COREMANS. La Protection Scientifiąue des Oeuvres d’Art en
temps de guerre. L’experience europeenne pendant les annees 1939 a 1945.
Bruxelles 1946. Laboratoire Central des Musees de Belgiąue s. 30, 1 nlb.,
tabl. 10.
Autor już w 1934 r. urządzając laboratorium fizyko-chemiczne
w Muzeum „Du Cinąuantenaire" w Brukseli, zwrócił uwagę na znaczenie-
wentylacji i kontroli wilgotności' w pomieszczeniach dzieł sztuki. Zajmu-
jąc się zaś w okresie wojny kontrolą systemu zabezpieczeń pod względem
fizyczno-chemicznym, miał możność zaraz po uwolnieniu Belgii poznać
zdobycze na tym polu w Anglii, Francji, Holandii i Niemczech, a także
wykorzystał (i p rzytoczył) wcale obszerną literaturę dotyczącą zabezpie-
czeń dzieł sztuki w czasie wojny.
Podkreślając wagę „przysposobienia" powietrza w pomieszczeniach
dla dzieł sztuki, podnosi konieczność zastosowanie odpowiedniej wenty-
lacji, gdyż bez tego, nawet w najlepszym „przysposobieniu powietrznym",
z temperaturą i „wilgotnością względną", zbliżonymi do optimum, mogą
zajść wypadki pleśnienia na skutek absorbcji indywidualnej i lokalnej
przez materiały szczególnie chłodne. Wypadki takie występowały w licz-
nych schronach, mimo doskonałego stanu „wilgotności względnej".
Wpływ wilgoci na dzieła sztuki, ma potrójne działanie: chemiczne,
fizyczne i biologiczne. C. podaje więc tablice wahań wilgotności względnej
dla klimatu Brukseli — ich dużych rozpiętości i wpływu jaki stan ten
mógłby mieć na konserwację dzieł sztuki, gdyby nie zastosowanie środ-
ków ochronnych. Jednym z ważniejszych jest nie tyle utrzymywanie tem-
peratury i stopnia wilgotności ściśle określonego, a odmiennego dla różno-
rodnych dzieł sztuki — co zastosowanie atmosfery możliwie stałej, a in-
dywidualnej dla każdego kraju w zależności od jego klimatu.
Warunki takie wytworzono w czasie ostatniej wojny w schronach
dla dzieł sztuki w Anglii i Holandii, przy pomocy wszelkich środków tech-
nicznych.
Na pierwszym miejscu autor wymienia Holandię, z jej po-
tężnym wysiłkiem dla zabezpieczenia skarbów sztuki. Już we wrześniu
1939 powstał tam „Państwowy Inspektorat Zabezpieczenia Sztuki" z kre-