DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Miłodbędzki, Jerzy Adam: System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37710#0378
362
Jerzy Adam Miłobędzki
(3)
są wzdłuż w kratownicę. Nie spotyka się poprzecznych bel, łączących koń-
ce krokwi w każdym więzarze.
Do przekazania sił przenoszonych przez elementy więźby dachowej
służy pozioma rama płatwiowa, obiegająca budynek dookoła i przewiąza-
na wzdłuż i w poprzek krzyżującymi się w środku tramami. Na ramie tej
opierają się krokwie, płatew stopowa natomiast leży na wzdłużnym tramie
i stanowi właściwie jego zdwojenie; tram poprzeczny spełnia tu rolę ścią-
gacza. W tym zespole 3 wzdłużnych i 3 poprzecznych belek stwarza się
9 miejsc skrzyżowań, spoczywających na 9 słupach. Słupy nie są związane
podwaliną, lecz każdy z nich stoi osobno na kamieniach. Połączenie ich
z belkami wzmocniono mieczowaniem.
Powyższy opis pozwala na wyodrębnienie dwóch części składowych
tej grupy domów: pierwsza — to luźno stojące zespoły ścian wieńcowych
i stropów, druga — to dach, niezależny od ustawienia ścian, oparty na 9
słupach. Wewnętrzną przestrzeń wolną między budynkami, po ogranicze-
niu drzwiami od frontu i tyłu, wyodrębniono w sień. Sienie nie posiadają
stropów i stojąc w nich można oglądać konstrukcję dachową.
Słupy zewnętrzne (4 przy rogach, 4 na środku ścian) — to zwykłe
elementy konstrukcji przysłupowej; słup w środku natomiast jest czymś
zupełnie nowym. Umieszczenie jego eliminuje zależność konstrukcji da-
chowej od ustawienia ścian budynku i stwarza oparcie do przejęcia znacz-
nej części ciężaru dachu. Pozwala to na wielką swobodę w rozmieszczeniu
ścian wewnętrznych. Można wymieniać elementy, dostawiać nowe pomie-
szczenia. Zwykle tak się nawet zdarza, że poszczególne części domu pocho-
dzą z różnych okresów, ich ściany nie są jednakowej wysokości, a przeważ-
nie nie sięgają nawet do poziomu ramy płatwiowej. Wytworzoną w ten spo-
sób przestrzeń wolną zakłada się od zewnątrz deskami.
Należy zwrócić uwagę na rolę storczyka w więźbie dachowej. Nie
jest on tu elementem przeznaczonym przede wszystkim do podwieszania
poprzecznych bel, ściągających końce krokwi, ponieważ:
Jerzy Adam Miłobędzki
(3)
są wzdłuż w kratownicę. Nie spotyka się poprzecznych bel, łączących koń-
ce krokwi w każdym więzarze.
Do przekazania sił przenoszonych przez elementy więźby dachowej
służy pozioma rama płatwiowa, obiegająca budynek dookoła i przewiąza-
na wzdłuż i w poprzek krzyżującymi się w środku tramami. Na ramie tej
opierają się krokwie, płatew stopowa natomiast leży na wzdłużnym tramie
i stanowi właściwie jego zdwojenie; tram poprzeczny spełnia tu rolę ścią-
gacza. W tym zespole 3 wzdłużnych i 3 poprzecznych belek stwarza się
9 miejsc skrzyżowań, spoczywających na 9 słupach. Słupy nie są związane
podwaliną, lecz każdy z nich stoi osobno na kamieniach. Połączenie ich
z belkami wzmocniono mieczowaniem.
Powyższy opis pozwala na wyodrębnienie dwóch części składowych
tej grupy domów: pierwsza — to luźno stojące zespoły ścian wieńcowych
i stropów, druga — to dach, niezależny od ustawienia ścian, oparty na 9
słupach. Wewnętrzną przestrzeń wolną między budynkami, po ogranicze-
niu drzwiami od frontu i tyłu, wyodrębniono w sień. Sienie nie posiadają
stropów i stojąc w nich można oglądać konstrukcję dachową.
Słupy zewnętrzne (4 przy rogach, 4 na środku ścian) — to zwykłe
elementy konstrukcji przysłupowej; słup w środku natomiast jest czymś
zupełnie nowym. Umieszczenie jego eliminuje zależność konstrukcji da-
chowej od ustawienia ścian budynku i stwarza oparcie do przejęcia znacz-
nej części ciężaru dachu. Pozwala to na wielką swobodę w rozmieszczeniu
ścian wewnętrznych. Można wymieniać elementy, dostawiać nowe pomie-
szczenia. Zwykle tak się nawet zdarza, że poszczególne części domu pocho-
dzą z różnych okresów, ich ściany nie są jednakowej wysokości, a przeważ-
nie nie sięgają nawet do poziomu ramy płatwiowej. Wytworzoną w ten spo-
sób przestrzeń wolną zakłada się od zewnątrz deskami.
Należy zwrócić uwagę na rolę storczyka w więźbie dachowej. Nie
jest on tu elementem przeznaczonym przede wszystkim do podwieszania
poprzecznych bel, ściągających końce krokwi, ponieważ: