DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Miłodbędzki, Jerzy Adam: System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37710#0379
(4)
System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem
363
— bel tych nie spotyka się w żadnym, nawet pełnym więzarze
— przy mniejszych od 45° kątach nachylenia połaci dachowych stor-
czyki przejmują siły ściekające.
Tak więc widzimy, że storczyk został ograniczony do roli ściskanego
słupa w stolcu podtrzymującym jęty.
Zaliczamy do związanych z systemem 9-słupowym wszystkie domy
posiadające słup, który podtrzymuje w środku konstrukcję dachu. Istnie-
ją 4 domy, w których system ten zachował się w pełnej, rozwiniętej formie
(ryc. 142, 145 a b) i szereg przykładów częściowych (dyc. 145 e, f, 147 c). Na-
leżą do nich domy, w których storczyki weźby nie dochodzą do kalenicy,
tram wzdłużny jest zarazem płatwią stopową, lub rama płatwiowa wspiera
się miejscami na zrębie. W tym ostatnim przypadku trudno jest dziś orzec,
czy liczono na pomoc ściany w podtrzymywaniu płatwi o znacznej długości,
albo gdzie w pierwotnym założeniu przewidziane były słupy. Zły stan,
w którym się obecnie domy zakliczyńskie znajdują, wielokrotna wymiana
i łatanie poszczególnych ich części, deformacja drzewa, wyklucza udzielenie
odpowiedzi na powyższe pytania. Jako pewną odmianę systemu 9-ciu słu-
pów należy również traktować występującą przy mniejszych głębokościach
zabudowy ramę podpartą 7-oma słupami.
Zarówno wśród pełnych, jak i częściowych przykładów występują
drugorzędne odmiany konstrukcji i formy dachu. Równolegle z dachem
czterospadowym spotyka się typowy dla Zakliczyna dach z naczółkiem tyl-
ko od frontu. Jeden dom zachował czterospadowy dach polski. Formę tę
otrzymano przez przedłużenie jęt poza krokwie i przybicie na ich końcu
klacka i deseczki (ryc. 144). Wszystkie dachy posiadają przy kalenicy
dymniki; wyprowadzanie kominów ponad dach należy do nowości.
Istnieje jeszcze jeden element związany z ramą płatwiową — miano-
wicie okap. Posiada on najrozmaitsze wysunięcia. Ryc. 146 pokazuje nam,
jak bliska jest konstrukcja wysuniętego bardzo naprzód okapu do kon-
strukcji podcienia. Pozwala nam to zaliczyć dom Nr 4 (jedyny ocalały pod-
cieniowy dom w Zakliczynie) do typu 9-słupowego, mimo, że posiada on
jeszcze 3 słupy podcienia.
System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem
363
— bel tych nie spotyka się w żadnym, nawet pełnym więzarze
— przy mniejszych od 45° kątach nachylenia połaci dachowych stor-
czyki przejmują siły ściekające.
Tak więc widzimy, że storczyk został ograniczony do roli ściskanego
słupa w stolcu podtrzymującym jęty.
Zaliczamy do związanych z systemem 9-słupowym wszystkie domy
posiadające słup, który podtrzymuje w środku konstrukcję dachu. Istnie-
ją 4 domy, w których system ten zachował się w pełnej, rozwiniętej formie
(ryc. 142, 145 a b) i szereg przykładów częściowych (dyc. 145 e, f, 147 c). Na-
leżą do nich domy, w których storczyki weźby nie dochodzą do kalenicy,
tram wzdłużny jest zarazem płatwią stopową, lub rama płatwiowa wspiera
się miejscami na zrębie. W tym ostatnim przypadku trudno jest dziś orzec,
czy liczono na pomoc ściany w podtrzymywaniu płatwi o znacznej długości,
albo gdzie w pierwotnym założeniu przewidziane były słupy. Zły stan,
w którym się obecnie domy zakliczyńskie znajdują, wielokrotna wymiana
i łatanie poszczególnych ich części, deformacja drzewa, wyklucza udzielenie
odpowiedzi na powyższe pytania. Jako pewną odmianę systemu 9-ciu słu-
pów należy również traktować występującą przy mniejszych głębokościach
zabudowy ramę podpartą 7-oma słupami.
Zarówno wśród pełnych, jak i częściowych przykładów występują
drugorzędne odmiany konstrukcji i formy dachu. Równolegle z dachem
czterospadowym spotyka się typowy dla Zakliczyna dach z naczółkiem tyl-
ko od frontu. Jeden dom zachował czterospadowy dach polski. Formę tę
otrzymano przez przedłużenie jęt poza krokwie i przybicie na ich końcu
klacka i deseczki (ryc. 144). Wszystkie dachy posiadają przy kalenicy
dymniki; wyprowadzanie kominów ponad dach należy do nowości.
Istnieje jeszcze jeden element związany z ramą płatwiową — miano-
wicie okap. Posiada on najrozmaitsze wysunięcia. Ryc. 146 pokazuje nam,
jak bliska jest konstrukcja wysuniętego bardzo naprzód okapu do kon-
strukcji podcienia. Pozwala nam to zaliczyć dom Nr 4 (jedyny ocalały pod-
cieniowy dom w Zakliczynie) do typu 9-słupowego, mimo, że posiada on
jeszcze 3 słupy podcienia.