DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16956#0028
OLISIPOk
Vae funt vrbcs hac noftra tempeftate,quas iure Oceani dominas.actanquam Reginas appellarepofsimu j.qnarum
dudtu &imperiototusOriens Occidenfqihodienauigatur.EarualteraeftHifpalis.alteraOlifipOjquafaTagifau-
cibus.eius Oceani partisimperium fibi vendicar, qux Africam Afiamq; immenfo maris circuitu compleclitur. Dc
cuiusorigineacnomine,quxinprimoVrbiumTheatro anobis explicatafunt.heicnonrepetemus.
Lufitaniae Regni Metropolis eft Olifipo,vlyfsis indicans errores,& exercitum huc delatum.Infignis amplaq; ci-
uitas.locoamceniffimoflta.diuitiifquefupramodumaffluensjmerciumquippe.quarumpervniuerfum idregnum
negotiatioeftlucuIentiffima,exiftens,Emporiu vndequaq; aduentantium.nautumcomodiffimumacfarnaceiebre
receptaculum.Regisinfuperaulafedeq; fortunatum catrerarum prouinciarum caput, Rcmanis aliquancoiVLiAM
FA6LiCEMappellatam voluntnonnulli. Vna eftextribuseisRegni Archiepifcopatibus. Metropolitaram habcc
Ecclefiammagnificentiffimam,incuiusfornicecorpusD. Vincentij Leuitae& martyris fummacumreuerentia af-
" feruatur.ad radice vero huius fummat EccJefiar,paul6 inferiusoccidete vcrfus interpofitaplatea, facellum D.Anto-
nij.quem Paduanum vocant.admirabili ftruclura,& mira elegatia elaboratum,fcfe nobis offeret, olim ipfiusD.Antonij parentu habitaculum,
in quoquidem ipfenatus educatusque fuit, fuper cuiusfacelli epiftylium domusCiuica feu vrbanacuriaconftituta eft.Plui es montes ac va!ies
magnitudine ampleftitur,cuius potiffima celeberrimaq; parsOrienti oppofita eft,qua pociffimum parte.fufceptoiam Tago,pelagus in lati tu-
dine millia pafluum fex patet.Vrbis igitur Olifiponis initium abhacparte,qua meridiem refpicit.vetus regia ampliffima, magnificcq; opere
pulcherrima,efficit,quam ad SanctoS noftri nuncupant. Nomen inditumloco,qubdlongotemporisfpatio, corporafanftorrm martyrum.
Veriffimi,MaximatacIuIia;ibireconditafuerint,donecfubIoanBeRegeeiusnominis fecundotransIataaliofuere.Quiquidediui,dum Chri-
ftum Dei filium,orbisq; feruatorem conftanter profiterentur,fub Romano prarfide,Olifipone paffi funt.Inde obliquo agget e,iaxoque coriftru-
cto.ad Vaftal ifi templum.cui D.MariaeSpci nomen eft,per cliuum fenfim depreffum itur,vnde rurfus eadem viain aduerfum monte cofcerdi-
tur,cuius in tergo,facellumD.Rocho nuncupatum confpicitur.Eodem deinceps trac~lu,in vallemamceniffimam, rr.oenibus vrbis contiguam
hortifq; vndiq;'confitam eft defcenfus.quar a facello Eremitarum, D. Antonioconfecrato, nomen olim fumpfit: nunc vero ijs cxclufis, abAn-
nuntiationeangelicadeiparxVirginifadlanomenhabet, &aVeftalibus Dominicaniiuftitutiinhabitatur.MoxpariaccIiuitatecollisnafci-
tur,denfilfimooliuetoobfitus,vtnonfacileintrorfusinfpicipoffit; Afuperioriver6parteapertus,&faceIloD.Annarrecensdicato,ornatus,
quod fummacum religione & reuerentia.magna item populi frequentia,ab omnibus hodie vifitur & colitur. Ab hoc fubinde per agrum com-
pa(cuum,leprofaria,foroq;boario interie<ftis,in aliam vallem non minus fertilem iucundamq; deuenitur, quaeMaurufia, nuncupatur, ex eo,
quod poft recuperatam de Saracenis vrbem, eo loci permiffi funt Mauri habitare.Cuius finiftram partem, quae ad feptentrione vergit,vbi capi
D.Barbarar incipiuntangelorum facellum diuidit.Supravallem hancorientem verfusmonsexcelfus imminet,recto difficiliq; afcenfu,aquo
fanumD.ManarMontanar,quodinfuHimomontisculminefitum eft,nomen accepit. Ab hocpraetereamodicoflexu vtcumque direfto itinere
advrbem reditur,ftatimq;obuiumfittemplum vetuftiffimumAuguftinenfiummonachorum,D.Virginigratiarum facrum,introrfuseidevrbi$
muroadharrens. Exindeporrb praeteritisditiffimo ccenobio VincentioLeuitar & martyri dicato, canonicorum D. Auguftini, atq; Gymnafio
non itapridem celebri.antequam RexIoannes Tertius illudConimbricatranftuliflet, ad ripam Tagidecurritur,quar aquilonare vrbiscornu
ab ea parteefficit.Qnar parte ampliffirnum,nobiIiffimumq; Veftalium D.Clarar ccenobium ad fluminis crepidine ferme attingit,indeq; aducrfo
itinere,facelloq; D. VirginisParadifucar intericfto,ad primam vrbis portam,quae Crucis dicitur.iter cft.Ab illo aute Clarar templo ad regiam
veterem,quam Ad Sanctosantea nominari diximus,vbi meridionale vrbis cornu pofuimus,rec~tuj margo,fecundo mari,ab oriente arftiuo inci-
piens,inmeridiemq;excurrens,milliapairuum triafermeefficit.Eo igicurmodo.latus hocvrbis mari alluitur,reliquar trespartesaditu habec
a terra.ltaq;co!lib.quinq;,val!ibustotidemfcraciffimis&iucundiffimis,vrbs tato fpatiocompleftitur.ita vtvniuerfuseius ambitus feptctn
tni llibus pafluum defignari poffit. Interioris verd vrbis amplitudo & magnificentia tanta eft, vt cum caeteris omnibus Europae vrbibus, & ho-
minummultitudine,&ardiflciorumpulchritudine&varietatemerit6contenderepoffit:Domorumfiquidem amplius quam viginti millia
inefTe,earumq'; ingens mu!titudo,tam principum virorum.nobiliumq; quam etiam priuatorum hominum.eleganter & fumptu prope incredi-
bili coftrucla eft.adeo vt etiam parietes intrinfecus/ornicelq; ligno Sarmatico vndiqj veftiti.vermiculato opere,auro vari jfq; coloribus adhi-
bitisexornentur. In litore fontes quam plurimi exdiuerfis vrbispartibusperduftus fubterraneosoriuntur.equibus populus aquationem fa-
cit.Ad reliqua igitur vtbis ornamenta breuiter ac fummatim delibanda veniamus,Atq; vt antiquam in fumma arce regiam^quae in arditiore vr-
bisparte po(itaeft(opusipfamantiquitatem vere reprarfentans)omittamus.
Olifipo feptem inprimis ingentibus ardificij?,fingulari regum Lufitanorum confilio.fumptuq; incredibili magnificentiffin,e extructis, hoc
tempore illuftratur. Horum primum,vt a religione initium faciamus,Miiericordiar templum eft quadrato vndiq; Iapide eleganter extrucium,
non infinitoprardiorumcenfu acprouentibusannuis vbcrrimis,quemadmodum plerarq; omnesnoftrar actatisbafilicae, fed fola optimatum ac
piorumhominum benignitateiftafuftentatum.vtpropefidemfuperet.quantuminannosfingulosex collatitiaftipein pauperes impedacur.
Huius qui curam gerunt,Sodales,fiue vt exprelfius dicam.Fratres Mifericordiae nuncupantur,quibus propter & generis & nominis clari tarem,
&fummametiampretatisprobitatifqueexiftimationemnegotiumdefertur.SiquidemilIiomnes communi confi!io,pariq;animorum volun-
tateilludMtfericordiararrariumadminiftrantrquodcxfortuitistantummodo hominumpiorumlargitionibus,eleemofynifqueconflatueft,ex
quofummafodalirij fide&integritate,nullohabitoperfonarumdeledtu,egentiumomniuminopiarconfulituracprouidetur,prarfertimpuel-
larum.quibus inde,iuxtacuiufquequalitatem dotes,in matrimonium conferuntur: Tum etiameorum qui graui aliquoincommodo, autcala-
xnitatepreffi,vitaminmcerore,rerumq;anguftiatraherecoguntur. Qjofit,vtmultorumtamincoIarumquamexterorummentes,ad Iargien-
dumalliciat perpetuusilIeordo,incorruptaq;ratioatrarij.quotannisinpauperesexhauriedi.Nihilenimineopecuniarvltraannuumtempuj
afleruari fas eft,nec item prouentus habent.nec ex inftituto legibufq; fodalitij habere licer. Quod fane eo magis admiratione dignum vidctur,
quod ex arrario amplius viginti quatuor ducatorum millibus in fingulos annos conftet egentibus erogari.quin nonnullis annis numerum qua-
dragintamilliumaequafle vel fuperaftecompertum eft.
SccundoIocofequituralterummilericordiae,achumanitatisexempIum,VaIetudinarium videlicetcommune paupcruminfirmorumqiho-
rninum,nomineOmniumSandorum,nonmagnificentiaardificiorum,nonfumptuummagnitudine:nondeniq;benignitateerga pauperes, va-
riis corporis morbisconfl clatos &expofitos infantes,quosnutriendosalendosquecurar,priori illicedens.Idquatuordiuiditurclauftris hor-
tifq;amoeniffimis,porticibufq;quatuor&triginta,quibuscircumcircacontinenter adhaerent aedes magnificar, tricliniis,le(5lis,culcitrifque
mundiflimisdecenterornatar.lbi pauperesargrotantesbenigneliberaliterqueexcipiuntur:necnifirecuperatain integrum valetudineindedi-
mittuntur.datoinfuperquibufdam viatico,quofenonpaucosdies,dumfirmiores,vaIentiorefqueaffec1:i fuerint, fine vllolaboreacmoleftia
fubleuarepoffint Hisporroquarftorum.curatorum^medicorumjpharmacopoIarumjCarterorumq^miniftrorumdomusreclediftinclisordini-
busconiunftarfunt,vtinfirmis;fiquiscafus,neceffitafveacciderir,praeft6 femperadfinr,diefqueno<Sefqueprofequifq; fedulo diligenterqje
jnferuiant: adeo vtinterreliquaregiaXenodochia.quibusampliffimisceleberrimif^; Hifpania paffim prartercaterasorbis Chriflianiprouin-
cias refertaeft.hoc facileprincipati;m[fibi vendicar. Prohuius vero foribuscampus patetapertus, planus vndique qnadrato«dium pukher•
rimarumordinecircumdatus,aquoD Antonii&Maurufia vallesin a literae figuramfecontingunt, acdiuerfispofteaplateisinconibubnli
fimilitudinem,detradtacaudaexplicantur,mareverfus decurrentes.
Addexterum deindeeiufdemXenodochiiIatus,medium interaquilonem &occidentemD.Dominici templum fitum eft, accollegiumce-
leberrimum,cuiusexaduerfa frontecampo interieclooccidentem verfus,tertium extatmonimentum a Diuo Pctrb,-£oannisRegis huiusno-
Idexteram
inIocoeminentioreccenobusC3rmelitarum,Francifcanorum,acordinis Trinitatis,magnifica,fumptuofaqueftru(5fura nobijilfimis, regiam
nouam platesm.anaglyptarijscarlatoribus.vafciilarijs^fabrisargentsrijs&arrsrijsjaursrijsitemsigentarijlquerefertiffimam pra-teriens in
aliam eodem paritcr nominc nouam mercatorum,continuoflectens ad lxuam,deuenies,caeterarum omniu longeIatifllmarn sdi-
ficijfc; pulchcrrimis vtrinque exornatam. Illuc omnibus fere expartibus orbis & getibus quotidie mercatores certatim cpncniunr
2 maximo
Vae funt vrbcs hac noftra tempeftate,quas iure Oceani dominas.actanquam Reginas appellarepofsimu j.qnarum
dudtu &imperiototusOriens Occidenfqihodienauigatur.EarualteraeftHifpalis.alteraOlifipOjquafaTagifau-
cibus.eius Oceani partisimperium fibi vendicar, qux Africam Afiamq; immenfo maris circuitu compleclitur. Dc
cuiusorigineacnomine,quxinprimoVrbiumTheatro anobis explicatafunt.heicnonrepetemus.
Lufitaniae Regni Metropolis eft Olifipo,vlyfsis indicans errores,& exercitum huc delatum.Infignis amplaq; ci-
uitas.locoamceniffimoflta.diuitiifquefupramodumaffluensjmerciumquippe.quarumpervniuerfum idregnum
negotiatioeftlucuIentiffima,exiftens,Emporiu vndequaq; aduentantium.nautumcomodiffimumacfarnaceiebre
receptaculum.Regisinfuperaulafedeq; fortunatum catrerarum prouinciarum caput, Rcmanis aliquancoiVLiAM
FA6LiCEMappellatam voluntnonnulli. Vna eftextribuseisRegni Archiepifcopatibus. Metropolitaram habcc
Ecclefiammagnificentiffimam,incuiusfornicecorpusD. Vincentij Leuitae& martyris fummacumreuerentia af-
" feruatur.ad radice vero huius fummat EccJefiar,paul6 inferiusoccidete vcrfus interpofitaplatea, facellum D.Anto-
nij.quem Paduanum vocant.admirabili ftruclura,& mira elegatia elaboratum,fcfe nobis offeret, olim ipfiusD.Antonij parentu habitaculum,
in quoquidem ipfenatus educatusque fuit, fuper cuiusfacelli epiftylium domusCiuica feu vrbanacuriaconftituta eft.Plui es montes ac va!ies
magnitudine ampleftitur,cuius potiffima celeberrimaq; parsOrienti oppofita eft,qua pociffimum parte.fufceptoiam Tago,pelagus in lati tu-
dine millia pafluum fex patet.Vrbis igitur Olifiponis initium abhacparte,qua meridiem refpicit.vetus regia ampliffima, magnificcq; opere
pulcherrima,efficit,quam ad SanctoS noftri nuncupant. Nomen inditumloco,qubdlongotemporisfpatio, corporafanftorrm martyrum.
Veriffimi,MaximatacIuIia;ibireconditafuerint,donecfubIoanBeRegeeiusnominis fecundotransIataaliofuere.Quiquidediui,dum Chri-
ftum Dei filium,orbisq; feruatorem conftanter profiterentur,fub Romano prarfide,Olifipone paffi funt.Inde obliquo agget e,iaxoque coriftru-
cto.ad Vaftal ifi templum.cui D.MariaeSpci nomen eft,per cliuum fenfim depreffum itur,vnde rurfus eadem viain aduerfum monte cofcerdi-
tur,cuius in tergo,facellumD.Rocho nuncupatum confpicitur.Eodem deinceps trac~lu,in vallemamceniffimam, rr.oenibus vrbis contiguam
hortifq; vndiq;'confitam eft defcenfus.quar a facello Eremitarum, D. Antonioconfecrato, nomen olim fumpfit: nunc vero ijs cxclufis, abAn-
nuntiationeangelicadeiparxVirginifadlanomenhabet, &aVeftalibus Dominicaniiuftitutiinhabitatur.MoxpariaccIiuitatecollisnafci-
tur,denfilfimooliuetoobfitus,vtnonfacileintrorfusinfpicipoffit; Afuperioriver6parteapertus,&faceIloD.Annarrecensdicato,ornatus,
quod fummacum religione & reuerentia.magna item populi frequentia,ab omnibus hodie vifitur & colitur. Ab hoc fubinde per agrum com-
pa(cuum,leprofaria,foroq;boario interie<ftis,in aliam vallem non minus fertilem iucundamq; deuenitur, quaeMaurufia, nuncupatur, ex eo,
quod poft recuperatam de Saracenis vrbem, eo loci permiffi funt Mauri habitare.Cuius finiftram partem, quae ad feptentrione vergit,vbi capi
D.Barbarar incipiuntangelorum facellum diuidit.Supravallem hancorientem verfusmonsexcelfus imminet,recto difficiliq; afcenfu,aquo
fanumD.ManarMontanar,quodinfuHimomontisculminefitum eft,nomen accepit. Ab hocpraetereamodicoflexu vtcumque direfto itinere
advrbem reditur,ftatimq;obuiumfittemplum vetuftiffimumAuguftinenfiummonachorum,D.Virginigratiarum facrum,introrfuseidevrbi$
muroadharrens. Exindeporrb praeteritisditiffimo ccenobio VincentioLeuitar & martyri dicato, canonicorum D. Auguftini, atq; Gymnafio
non itapridem celebri.antequam RexIoannes Tertius illudConimbricatranftuliflet, ad ripam Tagidecurritur,quar aquilonare vrbiscornu
ab ea parteefficit.Qnar parte ampliffirnum,nobiIiffimumq; Veftalium D.Clarar ccenobium ad fluminis crepidine ferme attingit,indeq; aducrfo
itinere,facelloq; D. VirginisParadifucar intericfto,ad primam vrbis portam,quae Crucis dicitur.iter cft.Ab illo aute Clarar templo ad regiam
veterem,quam Ad Sanctosantea nominari diximus,vbi meridionale vrbis cornu pofuimus,rec~tuj margo,fecundo mari,ab oriente arftiuo inci-
piens,inmeridiemq;excurrens,milliapairuum triafermeefficit.Eo igicurmodo.latus hocvrbis mari alluitur,reliquar trespartesaditu habec
a terra.ltaq;co!lib.quinq;,val!ibustotidemfcraciffimis&iucundiffimis,vrbs tato fpatiocompleftitur.ita vtvniuerfuseius ambitus feptctn
tni llibus pafluum defignari poffit. Interioris verd vrbis amplitudo & magnificentia tanta eft, vt cum caeteris omnibus Europae vrbibus, & ho-
minummultitudine,&ardiflciorumpulchritudine&varietatemerit6contenderepoffit:Domorumfiquidem amplius quam viginti millia
inefTe,earumq'; ingens mu!titudo,tam principum virorum.nobiliumq; quam etiam priuatorum hominum.eleganter & fumptu prope incredi-
bili coftrucla eft.adeo vt etiam parietes intrinfecus/ornicelq; ligno Sarmatico vndiqj veftiti.vermiculato opere,auro vari jfq; coloribus adhi-
bitisexornentur. In litore fontes quam plurimi exdiuerfis vrbispartibusperduftus fubterraneosoriuntur.equibus populus aquationem fa-
cit.Ad reliqua igitur vtbis ornamenta breuiter ac fummatim delibanda veniamus,Atq; vt antiquam in fumma arce regiam^quae in arditiore vr-
bisparte po(itaeft(opusipfamantiquitatem vere reprarfentans)omittamus.
Olifipo feptem inprimis ingentibus ardificij?,fingulari regum Lufitanorum confilio.fumptuq; incredibili magnificentiffin,e extructis, hoc
tempore illuftratur. Horum primum,vt a religione initium faciamus,Miiericordiar templum eft quadrato vndiq; Iapide eleganter extrucium,
non infinitoprardiorumcenfu acprouentibusannuis vbcrrimis,quemadmodum plerarq; omnesnoftrar actatisbafilicae, fed fola optimatum ac
piorumhominum benignitateiftafuftentatum.vtpropefidemfuperet.quantuminannosfingulosex collatitiaftipein pauperes impedacur.
Huius qui curam gerunt,Sodales,fiue vt exprelfius dicam.Fratres Mifericordiae nuncupantur,quibus propter & generis & nominis clari tarem,
&fummametiampretatisprobitatifqueexiftimationemnegotiumdefertur.SiquidemilIiomnes communi confi!io,pariq;animorum volun-
tateilludMtfericordiararrariumadminiftrantrquodcxfortuitistantummodo hominumpiorumlargitionibus,eleemofynifqueconflatueft,ex
quofummafodalirij fide&integritate,nullohabitoperfonarumdeledtu,egentiumomniuminopiarconfulituracprouidetur,prarfertimpuel-
larum.quibus inde,iuxtacuiufquequalitatem dotes,in matrimonium conferuntur: Tum etiameorum qui graui aliquoincommodo, autcala-
xnitatepreffi,vitaminmcerore,rerumq;anguftiatraherecoguntur. Qjofit,vtmultorumtamincoIarumquamexterorummentes,ad Iargien-
dumalliciat perpetuusilIeordo,incorruptaq;ratioatrarij.quotannisinpauperesexhauriedi.Nihilenimineopecuniarvltraannuumtempuj
afleruari fas eft,nec item prouentus habent.nec ex inftituto legibufq; fodalitij habere licer. Quod fane eo magis admiratione dignum vidctur,
quod ex arrario amplius viginti quatuor ducatorum millibus in fingulos annos conftet egentibus erogari.quin nonnullis annis numerum qua-
dragintamilliumaequafle vel fuperaftecompertum eft.
SccundoIocofequituralterummilericordiae,achumanitatisexempIum,VaIetudinarium videlicetcommune paupcruminfirmorumqiho-
rninum,nomineOmniumSandorum,nonmagnificentiaardificiorum,nonfumptuummagnitudine:nondeniq;benignitateerga pauperes, va-
riis corporis morbisconfl clatos &expofitos infantes,quosnutriendosalendosquecurar,priori illicedens.Idquatuordiuiditurclauftris hor-
tifq;amoeniffimis,porticibufq;quatuor&triginta,quibuscircumcircacontinenter adhaerent aedes magnificar, tricliniis,le(5lis,culcitrifque
mundiflimisdecenterornatar.lbi pauperesargrotantesbenigneliberaliterqueexcipiuntur:necnifirecuperatain integrum valetudineindedi-
mittuntur.datoinfuperquibufdam viatico,quofenonpaucosdies,dumfirmiores,vaIentiorefqueaffec1:i fuerint, fine vllolaboreacmoleftia
fubleuarepoffint Hisporroquarftorum.curatorum^medicorumjpharmacopoIarumjCarterorumq^miniftrorumdomusreclediftinclisordini-
busconiunftarfunt,vtinfirmis;fiquiscafus,neceffitafveacciderir,praeft6 femperadfinr,diefqueno<Sefqueprofequifq; fedulo diligenterqje
jnferuiant: adeo vtinterreliquaregiaXenodochia.quibusampliffimisceleberrimif^; Hifpania paffim prartercaterasorbis Chriflianiprouin-
cias refertaeft.hoc facileprincipati;m[fibi vendicar. Prohuius vero foribuscampus patetapertus, planus vndique qnadrato«dium pukher•
rimarumordinecircumdatus,aquoD Antonii&Maurufia vallesin a literae figuramfecontingunt, acdiuerfispofteaplateisinconibubnli
fimilitudinem,detradtacaudaexplicantur,mareverfus decurrentes.
Addexterum deindeeiufdemXenodochiiIatus,medium interaquilonem &occidentemD.Dominici templum fitum eft, accollegiumce-
leberrimum,cuiusexaduerfa frontecampo interieclooccidentem verfus,tertium extatmonimentum a Diuo Pctrb,-£oannisRegis huiusno-
Idexteram
inIocoeminentioreccenobusC3rmelitarum,Francifcanorum,acordinis Trinitatis,magnifica,fumptuofaqueftru(5fura nobijilfimis, regiam
nouam platesm.anaglyptarijscarlatoribus.vafciilarijs^fabrisargentsrijs&arrsrijsjaursrijsitemsigentarijlquerefertiffimam pra-teriens in
aliam eodem paritcr nominc nouam mercatorum,continuoflectens ad lxuam,deuenies,caeterarum omniu longeIatifllmarn sdi-
ficijfc; pulchcrrimis vtrinque exornatam. Illuc omnibus fere expartibus orbis & getibus quotidie mercatores certatim cpncniunr
2 maximo