Braun, Georg [Hrsg.]; Hogenberg, Franz [Hrsg.]: Civitates orbis terrarvm (5): Vrbivm Praecipvarvm Mundi Theatrvm Qvintvm: [Coloni[a]e Agrippin[a]e. 20. die Septemb. Anno M.DC.XVII.] ([Coloniae Agrippinae], [1599?]) [VD16 B 7183] [VD17 12:656254M]

OENIPONTIS A PARTE

ORIENTALI,ET VICINORVM

LOCORVM PROSPECTVS.

Irolcnfis Comitatus, Prouincia Alpibus licet inclufa & extenfa per ipfa iuga Rhaetica,
fru&uum tamen, rerumque ad Vitam necefTariarum, nec non auri,argenti, metallo-
rumque omnisgeneris optimorum copia, tamlocupies&diues, vteamaptiffime&
admodumfacete Maximilianus Augufius, rudem &agreftem rufticis tunicam appel-
lare confueuerit,multisquidemplicis&rugishorridamacdeformem , valde rtihilo-
minusbonam,calidamaccommodatamelfedicens. Emontiumenimvifccribus,in-
gentes hauriuntur metallorum thefauri,cacuminavaftisfiluis, feraruraque mulritu-
dineplenajcolles accliui, frugibusacvineis.-valksfontium acfluminum aquisirri-
guae.armentis&pecoribus refertae funt: quxpabulonon minus.quam lacus & ftagna
intermontes fpaciofiffima, varijs&optimispifcibus abundant. Itaquc Comitatusifte.nonfolumDucatui,
verumetiamRegnodiuitijspoteft aequiparari. EN I PONS, vulgo^ofpirucl/vrbs, Regionis MefropoliS
eft, adEnifluminisdexteramripam, vbiCamera &Par!amentum eftComitaius l lrolenfis, & fuperiorum
Regionum Auftriacarum. Ibi Palatium eftregiofumptuipkndideexornatum, quod mulrorum Caefarum
Auftriacorumfuitdomicilium, quodatria habet magnifica,cameras,porticus, facella, xyftos lupelk&ili re-
gia, aulaeis, pidturis, ornamentisqueomnibus inftru&iffimos, hortos artificiofisfontium lcaturiginibus amae-
nos. Videreibieftinfpaciofopukherrimoqueccenaculo, generofamillam Auftriacam foboiem, florentif-
fimosaeui noftriPrincipesin tabulis, adviuameffigiem, Titianiperitiffimipi&orisingeniola manu colori-
bus imitatos. Intueriiuuat tanquam pracfcntes & rediuiuos. D.Ferdinandum cum Anna foecundilfima con*
iuge. Carolum V. AuguftumcumLeonora EmanuelisRegisfilia , eiufque filium Philippum cum Mana
Henrici Angliae Regis F. Maximilianum cum altera Maria Caroli V» F. Pelhtum Polonum Sigif
mundum Regem ; Potentem Etruriae Ducem fulgcntibus in armis Alexandrum. In eiufdem paia-
tij armamentario Ducales miniftri per fpaciofa tabulata , holpitibus monftrant armorum , telorum
omnis generis multiplicem copiam, exuuias & hoftium fpolia infignia. Perficos acinaces fagaces ( vc
nunc ctiamvocant) Schyticas, famateras Daricas , fariffas Macedonicas, Ithyreos arcus & fagittast
necnon pharetras, varijs pi&uris & coloribusornatas. Sed imprimis Spe&atoribus placet equeftrium fta-
tuarumturma, barbarorum principum ac Ducum verisarmis ac fpolijs opulentiffimis inftru&a . Numidae»
nimirum,Mauri,Parthi, Thraces,Theffali,Pannones, cataphra&iqueCermani. Ipfametiam vrbem mul-
tum exornant patrum Socictatis lESV collcgium, & Francifcanorum ccenobium vicinum cum templo
pulcherrimo, religionis acpietatis operamagnifica, quxD. Fcrdinandus Aug. equadratofaxo, magnisim-
penfisconftruxcrat. Praetcr aliatempliornamentaimprimis confpicuum eft in eius medio intranribus ob-
uium Imper. Maximilianiprimimonumentum, artificio,fignis,&marmorum variorumprecio fun.ptuo-
fum&auguftum,quodauo,pijncpotcsCarolusV.&FerdinandusAug.pofuere.Moranturaduenarum atqmfi
intuentium oculos artificiofiffima figna, imagines, actabellae in lateribus monumenti ex Pario matsnore
in quibuseiufdem Maximiliani Augufti res pace belloquepreclare geftae, opere fculptili pulcherrime reprse-
fentantur. Circumftantab vtroque monumentilatere, pcrintercolumniatempliveterum Auftriaedomus he*
ioumhumanaftaturamaiores, immbdecempcdaksaeneaeftatuae, ad viuum inhabituatque armatura anri*
quapromorecuiufquefaeculifaftae, cum titulis&collegijsfuis, haudmediocrem maieftatem prafeferernes.
Atqueinter hasquidemHeroumftatuas, Gotefridi Bullionij Paleftinae ac Hierofolymorum primi Chriftia-
norumRegis,cumfpineaincapitecoronaconfpicitur;Cuiuscaufampercon&antibus.refpondetur, fortifii-
mumillumatquepijffimum Principem, poftpraeclarasvi&orias,quibusSyriam & Palaeftinam TurcisacSa-
raceniseripuerat, Hierofoiymam cceperat , aconfcederatis Chriftianisprincipibuscunftis, vno confenfu iti
eiusvrbis,dcuidarumqueProuinciarumRegemelecl:umfuiffe, Principesq^ie confcederatos ipfum reniten-
tem humeris fublatum, ad lacrofan&um Chrifti fepulchrum portaffe, vtibi interMiffae folemnia, coronam
atqueinfignia regaliaacciperet, Regni quidem noui gubernacula colenfu vi&Q Gotefridum, tandSaccepraffe
coronam tamcn.atq; infigniaregalia accipere prorfusdetre&afTe.quodindignu atq; nefariu iudicaret, homine"
in ea vrbeincedere aurea infigne corona.in qua Rex Regum Chriftus, pro noftra falute fpineam geftaffer.EiuS
igitur tam piae modeftia: propter memoriam optime merito principis ftatuam, fpineacoronapofterosde-
coraffe.NonproculabvrbcEniPonte,SKulb«cfe / in fcni Infulafe offcrt, vbi Armamcntarium Archiducum
eft, inquo monftrantur machinaebellicae,& aeneatormcnra, vaftae magnitudinis,acponderisingentis, quibus
propugnacula, muri, & turres expugnantur,vrbes euertuntur.Vident ferrarias ofiicinas, & fabricas, in quibus
thoraces galeae,clypei, ocreae,& ferrea indumenta quauiscuduntur, poliunturque: ncc non in quibus ferreas
fiftulasformant acterebrant, perquasplumbeosglobos, puluere fulphureopriusink&o, fumma vi torquent
inhoftes, equos, hominesque cataphraftosfacileprofternuntlethalivulnere. Vicinacftibi villaFerdrnandi
Archiducis fuburbana, quaecumtriplicibusantiquorum Romanorum villis,opulentia&magnitudine cer-
tare poteft , pofita in cliuo fub montium iugis altifiimis in Eni valle, & occupans perampla latifundia.
Etenim, praeterrufticas&fru&uariasfuas ftationeshabetincollepofitum Palatij inftar praetorium , AME<
RAS di&um, aSereniff. ArchiduceFerdinando Auftriacoextrucium,inquo&eiusbibliotheca& Mufaeum
Villamuepulcherrimam, ekgantiaftrufturae, fitusamcenitate, pifturis, regiaquefuppelk&ilisnitorepror-
fusvrbanam. QuamidemPrincepsextruicurauit, fibi, aulicaequevniuerfae cohortifuaeadaeftiuandumcom-
modiflimam.Oftenduntur etiam incliuisacvallibusftagna,pifcinai,lacus& viuarianobilium pifcium, illinc
vineae,pomaria,filuae,leporaria,faltus&ferarumviuaria. InPraetorio illovifuntur elegantes apparatus, a*
tria, porticus&triclinia,aul3eis»fignis,&tabulispi£tisornatiffima. In AulaperamplaComitum Tirolenfium
abinitio, adnoftravfquetempora fucceflio, cum elogijsrerumgeftarumcuiufquePrincipis. Ibigynaeccum
cubiculisvarijs pulcherrimediftin&um, hortipenfiks.&auiariaaeneisretibusconclufa: Item, Armamenta<

rium

58