Braun, Georg [Editor]; Hogenberg, Franz [Editor]: Civitates orbis terrarvm (5): Vrbivm Praecipvarvm Mundi Theatrvm Qvintvm: [Coloni[a]e Agrippin[a]e. 20. die Septemb. Anno M.DC.XVII.] ([Coloniae Agrippinae], [1599?]) [VD16 B 7183] [VD17 12:656254M]

CAPRAROLA-

APR AROLAarx infignis,egregia)ac plane fpeciofa.inter Vitcrbum & Monrerofam oppida fita vnius
circiter diei iter ab vrbeRomadiftat. Hancreuerendifsimus& illuftriflimus in Deo pater.Princeps ac Do
rninus,AlexandcrFarncfius Cardinalis.per Vignolumarchitedum praeftantiffimum erigi& cedificari cura-
uitin monte prarcelfb,ad cuius radices oppidum Gtprarolx fitum iacet:hanc inqmm arcem vdut recefTum
(fuum,addulcil(jmum,quos(]iuofruereturtempore,refrigerium:quama]iquor miliaribusex Momerofa,
lciuitateadCapenoscolIesextrudam (ficutiex Agrippinenfi vrbe Bcnsburgumcaftrum ad Bereenfium
montes)profpicerelicet. In dediuitatc montis locus quidam faxis totus exafperatus, in planiticm redadus
»eft, fuper quam Caprarola arxextruitur,atqueitalocatur, vtamceniffimam latitudinem ex amphitheatro
dclapidatoconftantem&adpilxexerciriumfariscapacemfibiretineat. adhanc exoppidobinisfcalis vta-
' pudnos in templorum choris viderceft,afceditur.fimilunijad formam extrudis, & nec fuperius ncc'infe-
riusfibicontiguis,fedinfummitate ab vna femilunij parteadalteramcanctllatoadminicoloconiund's,columnarum feric e xornatus
fontesq; viuos duos curuatura fua fubfeambientibus.quae per capita leonina in tumbas affabre excifas ly mpidiffimam fuam effundunt
aquara.hominum vfui rmximeopportunam.Inter vtramquefontium tumbamperoftium iturin pergulam valde tcnebrkpfam crv.
ptae non abfimilem , perquefaxum excifam medio fubamphitheatro delapidatoin cellam foueamque vfque deriuatam. Ereeionq
porrooftij inareafupradidj,domus&arxCapraroIaconfpiciendamfi;exhibet,adcuius porram lepido alcenfu geminis ac duplici-
busfcalisluprainqmdrangulum perueniturfpatium.vbi vtriufqueJateris fcamna ex ccdato lapide fabricata confeflui admodum fc
prxbentidonea.Superne peroppiduluminforum,ficutetiamabiofjriorioftio,fumma cumanimi obledatinne, Jongc Jatcque pro-
fpicitur.Etcumdupliceshcefcalcefubtusconcaujarcem.domucj; noncontingant(inter vtramqueenimfoueafcopulo mdfa ac ficca pe-
nitusconfiftit, totamambimfuodomumcomprehendens) a lUmmitateearum perligneum pontem ingrelTiss inarcem datur quse
planafuperiuseft.&quinquangularis verx Pentagonesformamcxh.bensriftotamenartifiriodiipofira, vtoifiintcnta fitibi & atten^
ta fimuloculorumacies,quinquangularitasilla(vtficloquar)animaduertihaud£icilequeat.Indomumvero per pontcm ingredicns
primoin nitidum acquadratum(nonfccusatqiieintemplumfplenditumaccauernofum vanjs rrgionum piduris exornatum ) atri-
umfeu veftibulum fubintras.quod redae regionepontis ac parta?, perquam ingreflus pater.f ublimia &fpecic fa habet oftia. Ad de-
ilatus.in amplum & fornicatumitur caenaculum,Gardcerobbce( vt vocant) vfum tpfisprccbens. Infiniftrolatereexhibctfelata

xtrum

pellucida.fummoqueartificio.cumduplicibusinfummitatem vfque dudis columnis, extrudafcala; quaerotundaetiam ac fupernc"
recurua.artificiofilqtiepidurisadGratifcorumCvtartifices vocant)farmamelegantercondecorataeft,& piimariababetur earum quce
ad fecundam porticum pedetentimdeducit,itavtmuloctiamfeuequoconfcenderecamIiceat.Ianuaveftibuli, quce £ regione pnmai
portce palatij videtur,in aream rotundamdeducit,acIithoftrotum,apertis tamen quaediem inducant fpira ulis,quce(cummferius vbi-
quefitconcauum,conclauibufquerefertum)perfcneftrasferrciscancellis munitasluceminfundunt.hxcfupercolumna ingenti adi-
mumvfquededuda quiefcit.quaepellucidamintrinfecushabet formam,fupcriufque inareafaxea, &in ipfomedio , cumingentiex
marmoreexcifalarua,feumafcarata(vtvocant)facieitaobte(aaeftvtconfpicicoIumnancqueat: pluuiarum veroaqux pcr os oculof-
6 uc didre Iaruse fic fefe deriuent.vt quorfum perueniant aut abforbeantur, perci pi non queat.Hanc autem de qua Joquimur aream can-^
celliquadranguli vndiquaqueambiunt.EademhxcrotundumhabetIatumqueambitum,cui& fua funt conclauia ad antiquitatum &
jmaginumcuftodiamdeftinata,&abvnaarexpartealtisac planiscolumnis veftita.inquadrumexlapidequadratoeredis, fuperius vt-
lutifornicatxfibicontiguis,quibus&alix duxporticus impofitxfunt.quarum altera fimilitsrcolumnisfuismunitaeft, rotundis ta»
men &duplicatis: tertia & fuprema fubdio collocata,adminiculis lapideis circumdata.quibus & fuat infunt propius fibi coniundae co
lumnje.Primaillaquadratisacplanisconftanscelumnis.interiusinmediofuifcneftramhabetfeptem cirdter pedes altam, ad quara
per tres gradus afcenditur.ex eaque profpedus in aream patet.ornatus magis quam necc f fitatis gratia f bricata.ad ftatuas n imirum in
eacollocandas.Supcrius,inferiorcircuitus(quemadmodum &fecundus)fornicatus eft.vitecarpentiin f .rmamincuruatacircumqua-
quedepidus.cuiusfunduscxleftinoconftatcolore.camerx verd lignexficut& palmites pereas dudx,cinericeo,folia tamen vuae, &
auiculxcircumuolitantes.viuisadumbratx funtcoloribus,qux omniaoculos iucundopafcuntafpedu, Alterumlatus, inquo pcr fuas
knuas in cubtcula ingrelTJS datur.ftratum habet, Adamantum ad formam quadratis exornatum figut is,quibus &fuse infertx funt ima-
eines. Singulas fuperius ianuasclypei&infignia domusacfamiIiaeFarnefians,ficut& alion»m quorundam llluftrium Romanorum,
depiciaconfpiciuntur. Exinfimohoccircuituingreflus eftinaliaduoaedificiacubiculisfuisfornicatisexftruaa.quoduisautem aedifi-
cium promoreltalicocxnaculumfiueaulamcomprehendit,cubiculumintenus,&aliudexterius qua?coniunctafex faciunt, concla-
uia,quae(ficut & rcliqua totius arcis omnia)vndequaque tot tamqueartihciose" oleaceocolore depidis hiftorijs ac inuentionibus exor^
natafunt.vt fingularis hacdereconfcribendusliberforet.

Nunc quod ad circumflexam illam fcalam maiotem,cuius ioitio fada cft mcntio, quoniam non vulgaris in ea amplitudo, vt nec
artificiumtriuiale,app.irec:fciaseamteftudiniaffimulari,adeiufqueampliffimum latus proxime parietemartificiofigratifcorum ) vt
vocant) dudus depidii funt.variaecjue hinc inde non tamen pcrfrada: ( quas taxas vulgo dicunt) fabricatae funt feneftrae, ad ftatuas fuo
temporeinijscollocjHdas.adardiiTimumtefludinis latus, duplexexlapidecircumduduseftmargo, columnulis quamplurimis fibi
contiguisinterftindus.qutbus magnaelongiusinterfediflantesimpoficxfuntcolumnae.paribusvbiqueconiundx. Ex hac tefludinc
infecundamperueniturporticum.fimiljteradminiculisfuiscircumdudam.quibus fua; infertxfunt columnulx, eifqtte maiores illae
innituntur columnce quas fuperiorem fulciunt porticum. infummitace parierum cuiufuis cubiculi varius gratifcorum extat ornatus,ca
uamentifqueeorum(fiueCTcisfencflris)duodccimprimorum Imperatorum impofitap fiint imagincs , cauamenta vero ex albo mar-
raoreconfedi pedibus quafifuisinfifliunt,conchilij^cjueexordineudaconfpiciuntur.Sunt&alia:complutes acminores fcalae teftu-
dinumadformam fjbricatae, per quas hincindealcenlusad palatiumdatur.De fecundaetiam porticu iliud fciendum,exea pcrucniri
pofle in duofciunda sdificiacubiculi* fuis inftruda quibus cuiquefuusadiundus t ft hortus;cum ex primo ac in fimo adificionullus
ad vllum hortorumexituspateat.idquehancobcaufim,quodfundamentumPalatij,foflneeius, arex, viaqusadtriaPalatij latera du-
cit,ficut& ipfi horti,rupesolim& folidum immaniifaxi extiterint corpus.quodoperariorum manibus poftea ad cuiufuisloci oppor-
tunitatemexcilbm&elaboratumeft.ficut&hortorumlocus exrupiumafperitatein planitiem redaduscft: vt fuprema conclauia fc-
cunduporticus hortorumaltitudinicorrefpondeat.qucetamen vt tutamagis elTent, nullufqueexhortisadeapateret acceflus; a tnbus
palatij lateribusingentiilimptu adimumems fundamenrum,cuneis acclauis ferreis foflalata fimulacprofundaexcifa eflquaehortos a
palatio pcnitus feparetac diucllat,vt per fmdum eius via pateatam pliffima, ex eiLfque imitate in hortos aLenfus nullus detur, nifi per
duos ad id extrudos pontes, qui nodurno tempore contrahi folent.

Intsr vtrumque Apparamentum hoc.profpedaculum quoddam(Logiam vulgo nuncupantjexiftit.ex quo per totam Caprarolam,
omniaqaeeifubiacentiamontinivelutinimmenfum pelagus.Stomaroru u fcilicet, Sabinorum , vicinarun queregionum agros pro-
Ipedas patet ampliffimus: ad alcerum muri latus caelata lc exhibet fontana,regiones,molendina,xdificia, & reftagnationes artificiofas
comprchendens. In medio cius monticuluseft, in quo Cupido ex marmoreconftans acquiefcit.capite incubans duabus coliibis lym-
phis ex ore profundentibus.Infi a monticulis hicaliquo modo excauatus cft, in quo fe nudus niuecque candore confjpicuus oftendit

pfjruulqt

c^I