DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16956#0143
S T A D A-
wm
T AD A ltueSradium, ArchiepifcoparasBrcmcnfis Cfuitas,adZuingamfluuium in mcti-
, dionali Albis Ripa, omnium Saxomae vrbium antiquiffima, paifim a V Vitekindo, Ircnico,
iSaxone Grammatico,Crantio, Ern. Brotuft\Chytraeo, Ioh. Pomario,Saurio,&alijs fcri-
ptoribus omnibus cclebraturj vtpotecuiusfundamenta4ipfcSaxonum conditor S A X Q»
lcum fuis, mortuo poft fubatT;um Oricntem Alexandro, fubquo Saxones ftipendia fcce-
?rant,exMacedoniareuerfus,multis ante Chriftum natum annis, jeccrir, \omcn vero ab
cucnrufactumautumant,velquodSaxones reducescum24. nauibusad Albim jnhasSaxonia; orasdelari,
&inlocum, qui abanonymoantiquo fqriptoreTeutonico JDatttfutigftt dicitur, cgreffi, tandem ibi, con-
dita vrbc,ftabilem domicilijftationem, poftdiuturnosperegnnationumcrrQrumq;labores,inucniflent;
vclquodThuringcnfes,aquibus Saxones fubaducntumhofpitio arcna?prohibebantur,iftam habitandi
fcdemconccdcre.partim vipartim tran&cl;ianecoa£U fuiflenr, Dc tcmporeautemfundation.isetfinihil
pcneccrt6definitiabantiquiscxprcflumfit,nempetumpropterMartisftirores&frequcntcsturbas,tum
proprerincuriam gcntis,armorum magisquamliterarum ftudiofae: tamcndc memorabili Stadij vetufta-
tealiquidauguraricertisquedepromptisindicijscolligerelicebit.Penecniminteromnesconftat aSaxo-
nibus,e Maccdonia, Alexandro Magno dcfundo.reuerfis condirumfuifleSradium. Atqui cx Toh.Funceij
&aliorumChronologicis fupputationibus apparet, Alcxandrum Magnum, AnnoMundi $609, Olymp.
io6.primo,Vrbisq;Conditae$97.natiim,ad regnifaftigium,anno M.J<j>Q> Olympni primo, V. C, 417,
perucnifle,tandemq;,cclebratoHcpheftionisfunere, vitamcum mortc anno M.3640, olymp. nj^quar^.
to,V.C.4i8,commutafle:Chriftum vcro Dominum& Saluatoremnoftrumanno M.39^3,Olymp. 194.
tcrtio,V.C,75J carncm aflumfifle. Ex quibus faciliseft fupputatio.Stadij origincmtrecentos &viginri
tresannos antiquiorem efle Chrifti natiuitate. Quam fcntcntiam etiam ErneftusBrorufFinChronicis
Mcrsburgenfibus plane confirmat, diferte exprimens Stadij fundamenta trccentis&vigcntivnoannis
antcChriftum e virgine cditum pofitafuifle. Qu,od autemannalestraduntStadium ^Sigfddo,Hcnrici,
COgnomentoBonifilio,ComiteStadenfi,a:dificaruracire,fidc(i-thiitoriarum cxccdit,&a Crantio inSa-
Xonialib.tf.cap.9.rcfutatur. Etcnimvetuftius efleopidumillaSigfridimemoria,vtpotequas vixad Hen-
ricum V. Imp»pcrueniathoceft, parum fupraChrifti annos mille,velcxco fatis apparer,quodiam longc
antcilla faecula Marchioncs &ComitcsStadcnfesfinedubioaStada,rcgioniscapirc,falutdrcntur.Etpo.
tuitquidem SigfriduscotemporecollapfumStadium reuoca:e,vrbemcommunire,&contraDanorum
atquc Normanorum incurfiones.qui vetusfibi dominium inomncm Saxoniam contcndebantvindica*
rc, arceracxftrucre^ aqualocusifte adhuchodienomenrerinet,aedeS. Pancratij infignitus, His accedij;
infignismonomachia Hundingi & Helgonis, apud Stadisim commifla. Cum enimRoe,conditor Ro-
fchildiae,Danisimperarer,ciusqucfratcrHclgo,marisimpcrium (ortitus,vicT:ricemvbiq;claflcmcircum-
fcrrct,&per Albimfluuium afccndcnsSaxoniam ipfamfcrro flammaque vaftarer,HundingusSaxonum
princeps,inopinatohoftisaducntu turbatus, fuasquoque virestumultuariecontraxit Danisqucoppo-
fuit.ConcurrcntcautemvtroqucexercituadStadium,&iamin armis parato,copiaque pugnandi fatta,
Hclgoanimo ferocior;Quando, inquit.inmagnis cxercitibus pnvclara virtusfaepenon emincr,tccum
cgoHundingc manusconfero: fpc&ent vtrinquccxcrciruspugnanrcsducesfuos,& illorumfe forrunS
mctianturj vtvi&umfefciatexcrcitus, cuiusDuxfuperatur.Nondetreclauit pugnam Hundingus.Con.
curritur paribus armis & acribus odijs,incirco defignato, Ccdente autcm Saxonumductore, vi&oria Da-
norum fuit, Sexonesquc Iuriam relinquerc coa&i. Saxo Grammat, Sialandicus lib. i; hiftoriae Daniar,
Itcmquc Alb-Crajntius lib, 1. Saxoniaecap.4. Accidit hoc ccrtamenannoMundi ? r 3 o.au&ore Hier, Hen-
ningcs in tabb. gcnealog, altcraptrtc regni & in 4. monarchin,fol.)sQyam numcrationem fifcqua-
ris,Stadij fundatio fexcentos triginta trcs annos Chfifti natiuiratem antecedet, Certe ipf? Crantius d. lo-
coexprcfsedicir,eam rcm magnumStadio vetuftatis teftimonium pcrhibcre,cumnulliusreliqua;vrbis
memoriaexillo temporccelebrctur. Vbiprajterca, Prolemaxs quidem,inquir,multarum defuotempo-
rcperGcr majiiam vrbium nomina commemorar,quarumhodie vcl nullaexftant vcftigia, velnomina
funt immutata; Stadio aute tum fuifle nomen, quod nunc eft.cum duorum rcgnum inligni pugna Jocus
illuftrarctur, hic locus teftatur. Dorftadium tamen vocant opidum pnicum, vndeSradio tcftantur eflq
originem &c Quin ctiam poft Chrifti natiuitatem fimijcduelium non procul aStada noftra lcgirur acci-
difle, Sucrtingo&HanefoSaxoniaeducibus,iugum Danorumcxcuticntibus:&Starcatcro,miraemagni-
tudinis & roboris homine, Panorum, Hama vero, athlera& non minus intcriuos iliuftri, Saxonum par-
tcsdefendentc. vicTtonamq; Danis, Hama deuidto,rcpoi tantibusj vtSaxo Grammi.t.lib.6.Cranrius lib,
f, cap. a. mcminerunt, Contigiflcidcirca annum Chrifti j6. Hicr.Hcnnig. d. part, 1, fol, 10. atteftatur. Ha-
ma vidtus nomen Hamburgodcdir,auttorc Crantio: Starcatcrus autcm vittorcercuifi»Stadenfi,fecun-
dum vulgatosverficulos:AStarcateroccrcuifianomenadcpra eft.
Aib>*r.i, ctttam qum sud* prsmk aquk. Quanquam audtor horum vcrfuum reftius, ^uingiacis , di,
xiflet.SuntquiSetutandamPtolomaei.hancnoftramStadam cfle,cx graduumobferuationenotauerint.
Nam cum P tolemeus Setutandae ( quidam ctiam tfwots-aifav legunt)in laritudinc f 47A in logitudinc 29^. af,
fignct,caquc graduumaffignatioilliusloci, vbi Stada condira cft, fitui penc refpondcar5 noncftavcro
prorfus alicnum, ea voce Stadium apudPtolomaeumdefignari. Quomodo & Cafp. Peucerus, hiftoricus
nobilis, in Epift. ad amicum, Setcdanam vetcrem appellai i fcribir. Ad origjnis autem adeo vetufta; memor
riam.Stadaolim Afylipriuilegiodonata fuit, tutaq; ibi ftatio& praefidiumomnibuse6,tutelxfuaegraria,
confugicntibus,etiam ad vniuerfam vium, libcraliter cx faluo conduttu conccflum-Cuius generisafyla
Moyfes
40
wm
T AD A ltueSradium, ArchiepifcoparasBrcmcnfis Cfuitas,adZuingamfluuium in mcti-
, dionali Albis Ripa, omnium Saxomae vrbium antiquiffima, paifim a V Vitekindo, Ircnico,
iSaxone Grammatico,Crantio, Ern. Brotuft\Chytraeo, Ioh. Pomario,Saurio,&alijs fcri-
ptoribus omnibus cclebraturj vtpotecuiusfundamenta4ipfcSaxonum conditor S A X Q»
lcum fuis, mortuo poft fubatT;um Oricntem Alexandro, fubquo Saxones ftipendia fcce-
?rant,exMacedoniareuerfus,multis ante Chriftum natum annis, jeccrir, \omcn vero ab
cucnrufactumautumant,velquodSaxones reducescum24. nauibusad Albim jnhasSaxonia; orasdelari,
&inlocum, qui abanonymoantiquo fqriptoreTeutonico JDatttfutigftt dicitur, cgreffi, tandem ibi, con-
dita vrbc,ftabilem domicilijftationem, poftdiuturnosperegnnationumcrrQrumq;labores,inucniflent;
vclquodThuringcnfes,aquibus Saxones fubaducntumhofpitio arcna?prohibebantur,iftam habitandi
fcdemconccdcre.partim vipartim tran&cl;ianecoa£U fuiflenr, Dc tcmporeautemfundation.isetfinihil
pcneccrt6definitiabantiquiscxprcflumfit,nempetumpropterMartisftirores&frequcntcsturbas,tum
proprerincuriam gcntis,armorum magisquamliterarum ftudiofae: tamcndc memorabili Stadij vetufta-
tealiquidauguraricertisquedepromptisindicijscolligerelicebit.Penecniminteromnesconftat aSaxo-
nibus,e Maccdonia, Alexandro Magno dcfundo.reuerfis condirumfuifleSradium. Atqui cx Toh.Funceij
&aliorumChronologicis fupputationibus apparet, Alcxandrum Magnum, AnnoMundi $609, Olymp.
io6.primo,Vrbisq;Conditae$97.natiim,ad regnifaftigium,anno M.J<j>Q> Olympni primo, V. C, 417,
perucnifle,tandemq;,cclebratoHcpheftionisfunere, vitamcum mortc anno M.3640, olymp. nj^quar^.
to,V.C.4i8,commutafle:Chriftum vcro Dominum& Saluatoremnoftrumanno M.39^3,Olymp. 194.
tcrtio,V.C,75J carncm aflumfifle. Ex quibus faciliseft fupputatio.Stadij origincmtrecentos &viginri
tresannos antiquiorem efle Chrifti natiuitate. Quam fcntcntiam etiam ErneftusBrorufFinChronicis
Mcrsburgenfibus plane confirmat, diferte exprimens Stadij fundamenta trccentis&vigcntivnoannis
antcChriftum e virgine cditum pofitafuifle. Qu,od autemannalestraduntStadium ^Sigfddo,Hcnrici,
COgnomentoBonifilio,ComiteStadenfi,a:dificaruracire,fidc(i-thiitoriarum cxccdit,&a Crantio inSa-
Xonialib.tf.cap.9.rcfutatur. Etcnimvetuftius efleopidumillaSigfridimemoria,vtpotequas vixad Hen-
ricum V. Imp»pcrueniathoceft, parum fupraChrifti annos mille,velcxco fatis apparer,quodiam longc
antcilla faecula Marchioncs &ComitcsStadcnfesfinedubioaStada,rcgioniscapirc,falutdrcntur.Etpo.
tuitquidem SigfriduscotemporecollapfumStadium reuoca:e,vrbemcommunire,&contraDanorum
atquc Normanorum incurfiones.qui vetusfibi dominium inomncm Saxoniam contcndebantvindica*
rc, arceracxftrucre^ aqualocusifte adhuchodienomenrerinet,aedeS. Pancratij infignitus, His accedij;
infignismonomachia Hundingi & Helgonis, apud Stadisim commifla. Cum enimRoe,conditor Ro-
fchildiae,Danisimperarer,ciusqucfratcrHclgo,marisimpcrium (ortitus,vicT:ricemvbiq;claflcmcircum-
fcrrct,&per Albimfluuium afccndcnsSaxoniam ipfamfcrro flammaque vaftarer,HundingusSaxonum
princeps,inopinatohoftisaducntu turbatus, fuasquoque virestumultuariecontraxit Danisqucoppo-
fuit.ConcurrcntcautemvtroqucexercituadStadium,&iamin armis parato,copiaque pugnandi fatta,
Hclgoanimo ferocior;Quando, inquit.inmagnis cxercitibus pnvclara virtusfaepenon emincr,tccum
cgoHundingc manusconfero: fpc&ent vtrinquccxcrciruspugnanrcsducesfuos,& illorumfe forrunS
mctianturj vtvi&umfefciatexcrcitus, cuiusDuxfuperatur.Nondetreclauit pugnam Hundingus.Con.
curritur paribus armis & acribus odijs,incirco defignato, Ccdente autcm Saxonumductore, vi&oria Da-
norum fuit, Sexonesquc Iuriam relinquerc coa&i. Saxo Grammat, Sialandicus lib. i; hiftoriae Daniar,
Itcmquc Alb-Crajntius lib, 1. Saxoniaecap.4. Accidit hoc ccrtamenannoMundi ? r 3 o.au&ore Hier, Hen-
ningcs in tabb. gcnealog, altcraptrtc regni & in 4. monarchin,fol.)sQyam numcrationem fifcqua-
ris,Stadij fundatio fexcentos triginta trcs annos Chfifti natiuiratem antecedet, Certe ipf? Crantius d. lo-
coexprcfsedicir,eam rcm magnumStadio vetuftatis teftimonium pcrhibcre,cumnulliusreliqua;vrbis
memoriaexillo temporccelebrctur. Vbiprajterca, Prolemaxs quidem,inquir,multarum defuotempo-
rcperGcr majiiam vrbium nomina commemorar,quarumhodie vcl nullaexftant vcftigia, velnomina
funt immutata; Stadio aute tum fuifle nomen, quod nunc eft.cum duorum rcgnum inligni pugna Jocus
illuftrarctur, hic locus teftatur. Dorftadium tamen vocant opidum pnicum, vndeSradio tcftantur eflq
originem &c Quin ctiam poft Chrifti natiuitatem fimijcduelium non procul aStada noftra lcgirur acci-
difle, Sucrtingo&HanefoSaxoniaeducibus,iugum Danorumcxcuticntibus:&Starcatcro,miraemagni-
tudinis & roboris homine, Panorum, Hama vero, athlera& non minus intcriuos iliuftri, Saxonum par-
tcsdefendentc. vicTtonamq; Danis, Hama deuidto,rcpoi tantibusj vtSaxo Grammi.t.lib.6.Cranrius lib,
f, cap. a. mcminerunt, Contigiflcidcirca annum Chrifti j6. Hicr.Hcnnig. d. part, 1, fol, 10. atteftatur. Ha-
ma vidtus nomen Hamburgodcdir,auttorc Crantio: Starcatcrus autcm vittorcercuifi»Stadenfi,fecun-
dum vulgatosverficulos:AStarcateroccrcuifianomenadcpra eft.
Aib>*r.i, ctttam qum sud* prsmk aquk. Quanquam audtor horum vcrfuum reftius, ^uingiacis , di,
xiflet.SuntquiSetutandamPtolomaei.hancnoftramStadam cfle,cx graduumobferuationenotauerint.
Nam cum P tolemeus Setutandae ( quidam ctiam tfwots-aifav legunt)in laritudinc f 47A in logitudinc 29^. af,
fignct,caquc graduumaffignatioilliusloci, vbi Stada condira cft, fitui penc refpondcar5 noncftavcro
prorfus alicnum, ea voce Stadium apudPtolomaeumdefignari. Quomodo & Cafp. Peucerus, hiftoricus
nobilis, in Epift. ad amicum, Setcdanam vetcrem appellai i fcribir. Ad origjnis autem adeo vetufta; memor
riam.Stadaolim Afylipriuilegiodonata fuit, tutaq; ibi ftatio& praefidiumomnibuse6,tutelxfuaegraria,
confugicntibus,etiam ad vniuerfam vium, libcraliter cx faluo conduttu conccflum-Cuius generisafyla
Moyfes
40