DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.16956#0218
ELEGANTISSIMVS ADMARE
TYRRHENVM EX MONTE PAVSILIP-
PO NfeAPOLIS MONTISQVE VESVVII PROSPECTVS.
Eapolis, Regia miritima vrbs,caput totiusCampanix & illiusRegniMetropolis, trianguli Forma, Iaterum
inxqualium, ea, qua marialluitur, partf,curuaturinmodumdimidiatx Iunar. Hxc maris vicinitate, portus
amplitudine, falubriate aeris, foli vbertate, fontium copia, hortorumamcenitate.rerurn dehique omnium,
quashumanavitadefiderat,abundantia,nullicxdens,&ornatam excellenti & idelici cum totoCampaniae a-
gro, vtpalamfit,vno inlocogaudentisopuscflenaturx,Atcesineatres prxcipux.ex quibus ab omni irru»
ciite vife facile potefttueri. ,
Noua inipfbvrbis ingreffu ad marislitus fbrma quadrangulari,lapideTyburtino,rocenibus&turribus
craffis, foflaque duplicata, eapartequavrbemrelpicitprofundiffima,illoiploloco, quo fuit Monafterium
Prxdicatorum, pofita,cuiusportainteriorexmarmorepulcerrima& areaquadrata obloriga & ampla. AuJa
quoquefpatioffima, in qua quotannis conuentus regni celebra tur» &Prorcx fingulis feptimanis bisfui facitcopiam, fupplicationes
&quereUsfufcipit,iudicumqueexercet.
Vctus, ad viam Capuanam xdificata, antiquiffimas pi&uras & xdes refert; Eflque in ea armamentariuim, in qno inter cxtera
WjcnirA;«R.egis FrancifciadTicinumcaptieligantiffima,exoptimo ferrofinevllo auri ornatu fafia, hanc C.C Hifpani cuftodiunt.
Tertia. in rupealtiffimaciuitati incumbente, vnde vrbi quantumuis abhoftibus occupatse facile poteft imperari Excriain Saxoto-
ta efta Phirro Aloyfio CxfareoPrxfe&omilitum, aufpicijs D. Petri deToledo Caroli V. Imperatoris Proregis, capta Carthsgine,
regnoqueTunetanodeuicJoj&bellicistormentis.quxexpugnaSaxonicafimiliterhunc tranflatafunt, refettiffirria.Aediculx uidc
inea,inquibusartificeshabitant, qub obfeffanihildefideretur. In^dificijsfubterraneisligna&alia neceflariaaflcruantur. Fcr. i n
cu1osplurimoscquites& pedites tuto emitti&intromitti poflunt, vulgoCaflel diS. Elmo odi S. Martin atcroplo, quod infraeam
eft.&CarthufianorumMonafterioRegio&pulcherrimo. Vocatur etiam hoccaftrum Briglia, quafidicasFrenum cquitisfc«m 9fafj
tincn^iuirtt.eb, qubdCarolus V.exAfricareuerfus.&vidensplureiequosdepiiaosNeapoli ablque freno(talefignuro eorumeflc
dici tur) commoucretur,eius prxfidio ferocem & temerarium huncequum, ne Domino poflet reluctari, coriftnngcrc. Ccepit itaq;
fubfpecie voluptarij & templi, hoccaftrum extruere, & iniecloequuo indomito, id eft, Neapolitanis, freno, feu bngfa, eos dcroui.
His & alia duo addi poflunt, LAVICARIA fcilicet, in quo ius populo redditur, & cauflx ciuiles tradahtur, captique icruantur.
Inq ianonnunquambismille, & plurcscaptiui, vnotcmporcdctinentur. , ,
Caftcllum oui, modico extraNeapolim fpatio, in infula Mergeri,vnde Meagrum veteres appellabant, a primo conditore Guiliel-
mo tertio Normanno, diu Normannici vocitata. A quinquaginta Hifpanis excubitoribus feruatur.
Vefuuiusmons hislocisimminet,multorumauc^orumcommemorationeclarus,mare,verfus Neapolim fpefians, quem Srr?bo
hunc in modum defcribit.Vefuuius amceniffimum agrum habet, prxterquam in vertice, vbi planities eft, nullum omnino fu<9um
fcrens.fblocincribus oppleta, fcrobibuscjjcauernofis exufta faxa, quod calor indicat, oftendens, quaprbpter fuperiorbus rem o r-
busarderefolitum,acintus incendij materiamac fomentum efliecolligitur, quibus d< ficienribus, ignis quoque ceflet. De Vfcfbuib
Procopius li. i. debello Gothico, in hancfententiam fcribir, Abeft a Neapoli ferme LXX. ftadijs, vrbemque ipfam & Aquilonem <pe-
cYu,vndicjueacircumic&is montibus diuifus:circum radicesfaltibus fyluofus, vtietiam in furomiscacumihibu«, quippe. vbi in-
uius horridusq; eft.Medio eius vorago profunda, quarr, inintimaterrx vifceraprx alt^ penetrareconiccluraefljhincignis &flam-
mxprorumpunt. ItafereProcopius. Conflagrationiseius etiam meminitBerofus lib. 5 .antiquitatum anno penultimo Ar*!ij,lcpti-
miregis Aflyriorum, multis diebus Italiamtribusinlocisarfiflefcribens.circalftros, Cumxos,& Vefuuios. QuamrernDioexjdtf-
fimeperfequutus eft hac fententia. Sub Tito horribilia quxdam in Campania accidere,qux magnaro admirationem h;bent. nsm i nb
«utumni tempus ingens incendium repcnte* exortum, quo mons Vefeuus conflagrauit. Is mons, mare Ipedlat ad Neapol.im, hvbetq;
forites ignis maximos: ac olim quidem ex omni parteexcelfuserat;fed tuncex medio eius ignis extitit, nam ea parte tantum exuftus
eft, extririfecus autem intactus integerq; permanetad hxc tcropora exquo fit cum ignis extcrnas partes non cxurat, interiora vei b
corifumantur igni, rediganturqjin cineres, vertices, quicirca funt, vfqucadhuc vcteremaltitudinern habeant, & quae pai r jgni ccn-
(umptaeft,duminfecoit,concaua fa<Sa fit.ita, vttotusmons(filicct paruacum magnisconferre)forrnarohabeat srnphii hea^rj. Et
c*t'era, tjuaeiamcommemoratusaudijor de Veffuuij incendioadlongum commemorat. Sed &alia de Vefuuio monte Ovpends., vide
in Irtdice. AppofitUm nunc cius pedioppidumSVMMAaquo montc Summanum vulgb vocaridicunt. Sunt tarrienqu Sumrpznii
appellari putent,abagrieius prxftantiafcecunditatcq;fumma,viniquoqueGrceci nafcentis abundantia, (id Porrpeianuro appellat
Plinius,obvicinitatemPompeiorurri, vti etiam Volatterranus probat) item ab vbcrtate varietaque maxima fruduum optimori -n
hoctradu proucnientium, Blondus Summum dici vult,tanquam montem altum,quod fit inprofpecluNeapolis: etenirr. cum vno
lateremare,cxteris vndiqueplanitiemamceniffimamhabeat, praecelfus intereacamporum&maris xquoraconfpicitur.
PAVSlLlPPVS Moris,RoroaNeapolemtendentibus,occurrit,inftarpromontonjinmtrevergens,EuroitaPlinibssppellft-
Columella Cxfarerfl iuxta montem huncpifcinam habuifle fcribit,in qua pifcis vnuS anriis fcxagintavixeritjcuius quoque mentio-
nem facitPlinius,cumeiu(dem montis Paufilippicommemoratione. Viam quiaPutcolisacitcm aTurre PatrixNeapoiim itur, m-
terfccat,&prxcludir,quamobreroinperfolTusefret,autambituIongiffimocircumeundus foret Neapolim pctentjbus, aut arduns
iugorum abruptuscj; vertex fuperandus, Itaq; per cauam montis viam, fumptu artificioq; mirabili excifam itinere direclo cc rnrr ea: i
poffeconftat. CRYpTAM riuncappellant: Strabofpeluncamdixit: de qua,dcfcripto prius ipfo rnonte,diligenter, &ahunde dil.er—
tnus.Mons vndiq;tumcuIturafru<ftiferisquearboribus, tum viIlis,hominumq;domiciIijsnitet. Planitics ante afccnfun, ancen;f-
fimaprsiacet,totafrumentifertilis,&vitibusquatprx altis irboribusconiundx funt, nobilitateque fucci prxceliur», exornara.
Pafsim etiam hortos nobiliffimis arborum generibus, maximeq; medicis ac fimilibus confitos videre eft.Initium hinccryptx pecin^
timamontisvifcerafaxomirabiliopere cxcifo.tranfitumdircdum pr^bentis:qua de Strabo fcribit, interNeapolim & Dicaaichi-
«minmontemeffoffamfpeluncamefle^quemadmodum&aliamCumastendentem^perquam via multis fta dijs, qua duo contr -
riaplauftracommearcqueant,pandur.Hancego diligentiusexadiusqicognofcendidefiderio metiri volui.&pedum ampliusXfl.
inlatum, totideminaltum, afaucibus vbiintroituradfinemvfquecontedxcauernx II. M.&aboftioquoexitur ad Neapoliro via
qmidem detecla fed in faxum iricifa D. in longumeffecomperi, qui in totum milliarij rioftrorum temporum, vel M.P. roenfuia pcr-
fec%a eft. Parst3menaperta,latitudinecontec&maH^ flexibus quibuf
dam finuofa. Feneftris olim, feu fpiraculis plurimislumen iuopacum infundebatur.quibus nuncornnibus obruratis, intus perpe-
tuxtcnebrxfunt, & in oftijs tantum lumen ingreffurefulgens tanquam ftella proculapparet, intusiteragentibus. AerareSenecaTo
minor eius obfcuritas quam raaiorum noftrorum memoria fuit: fcribit enim ille, fe in crypta Ncapolitana fuifle, qua carcerem rnqna
aut cxtcn.
f
TYRRHENVM EX MONTE PAVSILIP-
PO NfeAPOLIS MONTISQVE VESVVII PROSPECTVS.
Eapolis, Regia miritima vrbs,caput totiusCampanix & illiusRegniMetropolis, trianguli Forma, Iaterum
inxqualium, ea, qua marialluitur, partf,curuaturinmodumdimidiatx Iunar. Hxc maris vicinitate, portus
amplitudine, falubriate aeris, foli vbertate, fontium copia, hortorumamcenitate.rerurn dehique omnium,
quashumanavitadefiderat,abundantia,nullicxdens,&ornatam excellenti & idelici cum totoCampaniae a-
gro, vtpalamfit,vno inlocogaudentisopuscflenaturx,Atcesineatres prxcipux.ex quibus ab omni irru»
ciite vife facile potefttueri. ,
Noua inipfbvrbis ingreffu ad marislitus fbrma quadrangulari,lapideTyburtino,rocenibus&turribus
craffis, foflaque duplicata, eapartequavrbemrelpicitprofundiffima,illoiploloco, quo fuit Monafterium
Prxdicatorum, pofita,cuiusportainteriorexmarmorepulcerrima& areaquadrata obloriga & ampla. AuJa
quoquefpatioffima, in qua quotannis conuentus regni celebra tur» &Prorcx fingulis feptimanis bisfui facitcopiam, fupplicationes
&quereUsfufcipit,iudicumqueexercet.
Vctus, ad viam Capuanam xdificata, antiquiffimas pi&uras & xdes refert; Eflque in ea armamentariuim, in qno inter cxtera
WjcnirA;«R.egis FrancifciadTicinumcaptieligantiffima,exoptimo ferrofinevllo auri ornatu fafia, hanc C.C Hifpani cuftodiunt.
Tertia. in rupealtiffimaciuitati incumbente, vnde vrbi quantumuis abhoftibus occupatse facile poteft imperari Excriain Saxoto-
ta efta Phirro Aloyfio CxfareoPrxfe&omilitum, aufpicijs D. Petri deToledo Caroli V. Imperatoris Proregis, capta Carthsgine,
regnoqueTunetanodeuicJoj&bellicistormentis.quxexpugnaSaxonicafimiliterhunc tranflatafunt, refettiffirria.Aediculx uidc
inea,inquibusartificeshabitant, qub obfeffanihildefideretur. In^dificijsfubterraneisligna&alia neceflariaaflcruantur. Fcr. i n
cu1osplurimoscquites& pedites tuto emitti&intromitti poflunt, vulgoCaflel diS. Elmo odi S. Martin atcroplo, quod infraeam
eft.&CarthufianorumMonafterioRegio&pulcherrimo. Vocatur etiam hoccaftrum Briglia, quafidicasFrenum cquitisfc«m 9fafj
tincn^iuirtt.eb, qubdCarolus V.exAfricareuerfus.&vidensplureiequosdepiiaosNeapoli ablque freno(talefignuro eorumeflc
dici tur) commoucretur,eius prxfidio ferocem & temerarium huncequum, ne Domino poflet reluctari, coriftnngcrc. Ccepit itaq;
fubfpecie voluptarij & templi, hoccaftrum extruere, & iniecloequuo indomito, id eft, Neapolitanis, freno, feu bngfa, eos dcroui.
His & alia duo addi poflunt, LAVICARIA fcilicet, in quo ius populo redditur, & cauflx ciuiles tradahtur, captique icruantur.
Inq ianonnunquambismille, & plurcscaptiui, vnotcmporcdctinentur. , ,
Caftcllum oui, modico extraNeapolim fpatio, in infula Mergeri,vnde Meagrum veteres appellabant, a primo conditore Guiliel-
mo tertio Normanno, diu Normannici vocitata. A quinquaginta Hifpanis excubitoribus feruatur.
Vefuuiusmons hislocisimminet,multorumauc^orumcommemorationeclarus,mare,verfus Neapolim fpefians, quem Srr?bo
hunc in modum defcribit.Vefuuius amceniffimum agrum habet, prxterquam in vertice, vbi planities eft, nullum omnino fu<9um
fcrens.fblocincribus oppleta, fcrobibuscjjcauernofis exufta faxa, quod calor indicat, oftendens, quaprbpter fuperiorbus rem o r-
busarderefolitum,acintus incendij materiamac fomentum efliecolligitur, quibus d< ficienribus, ignis quoque ceflet. De Vfcfbuib
Procopius li. i. debello Gothico, in hancfententiam fcribir, Abeft a Neapoli ferme LXX. ftadijs, vrbemque ipfam & Aquilonem <pe-
cYu,vndicjueacircumic&is montibus diuifus:circum radicesfaltibus fyluofus, vtietiam in furomiscacumihibu«, quippe. vbi in-
uius horridusq; eft.Medio eius vorago profunda, quarr, inintimaterrx vifceraprx alt^ penetrareconiccluraefljhincignis &flam-
mxprorumpunt. ItafereProcopius. Conflagrationiseius etiam meminitBerofus lib. 5 .antiquitatum anno penultimo Ar*!ij,lcpti-
miregis Aflyriorum, multis diebus Italiamtribusinlocisarfiflefcribens.circalftros, Cumxos,& Vefuuios. QuamrernDioexjdtf-
fimeperfequutus eft hac fententia. Sub Tito horribilia quxdam in Campania accidere,qux magnaro admirationem h;bent. nsm i nb
«utumni tempus ingens incendium repcnte* exortum, quo mons Vefeuus conflagrauit. Is mons, mare Ipedlat ad Neapol.im, hvbetq;
forites ignis maximos: ac olim quidem ex omni parteexcelfuserat;fed tuncex medio eius ignis extitit, nam ea parte tantum exuftus
eft, extririfecus autem intactus integerq; permanetad hxc tcropora exquo fit cum ignis extcrnas partes non cxurat, interiora vei b
corifumantur igni, rediganturqjin cineres, vertices, quicirca funt, vfqucadhuc vcteremaltitudinern habeant, & quae pai r jgni ccn-
(umptaeft,duminfecoit,concaua fa<Sa fit.ita, vttotusmons(filicct paruacum magnisconferre)forrnarohabeat srnphii hea^rj. Et
c*t'era, tjuaeiamcommemoratusaudijor de Veffuuij incendioadlongum commemorat. Sed &alia de Vefuuio monte Ovpends., vide
in Irtdice. AppofitUm nunc cius pedioppidumSVMMAaquo montc Summanum vulgb vocaridicunt. Sunt tarrienqu Sumrpznii
appellari putent,abagrieius prxftantiafcecunditatcq;fumma,viniquoqueGrceci nafcentis abundantia, (id Porrpeianuro appellat
Plinius,obvicinitatemPompeiorurri, vti etiam Volatterranus probat) item ab vbcrtate varietaque maxima fruduum optimori -n
hoctradu proucnientium, Blondus Summum dici vult,tanquam montem altum,quod fit inprofpecluNeapolis: etenirr. cum vno
lateremare,cxteris vndiqueplanitiemamceniffimamhabeat, praecelfus intereacamporum&maris xquoraconfpicitur.
PAVSlLlPPVS Moris,RoroaNeapolemtendentibus,occurrit,inftarpromontonjinmtrevergens,EuroitaPlinibssppellft-
Columella Cxfarerfl iuxta montem huncpifcinam habuifle fcribit,in qua pifcis vnuS anriis fcxagintavixeritjcuius quoque mentio-
nem facitPlinius,cumeiu(dem montis Paufilippicommemoratione. Viam quiaPutcolisacitcm aTurre PatrixNeapoiim itur, m-
terfccat,&prxcludir,quamobreroinperfolTusefret,autambituIongiffimocircumeundus foret Neapolim pctentjbus, aut arduns
iugorum abruptuscj; vertex fuperandus, Itaq; per cauam montis viam, fumptu artificioq; mirabili excifam itinere direclo cc rnrr ea: i
poffeconftat. CRYpTAM riuncappellant: Strabofpeluncamdixit: de qua,dcfcripto prius ipfo rnonte,diligenter, &ahunde dil.er—
tnus.Mons vndiq;tumcuIturafru<ftiferisquearboribus, tum viIlis,hominumq;domiciIijsnitet. Planitics ante afccnfun, ancen;f-
fimaprsiacet,totafrumentifertilis,&vitibusquatprx altis irboribusconiundx funt, nobilitateque fucci prxceliur», exornara.
Pafsim etiam hortos nobiliffimis arborum generibus, maximeq; medicis ac fimilibus confitos videre eft.Initium hinccryptx pecin^
timamontisvifcerafaxomirabiliopere cxcifo.tranfitumdircdum pr^bentis:qua de Strabo fcribit, interNeapolim & Dicaaichi-
«minmontemeffoffamfpeluncamefle^quemadmodum&aliamCumastendentem^perquam via multis fta dijs, qua duo contr -
riaplauftracommearcqueant,pandur.Hancego diligentiusexadiusqicognofcendidefiderio metiri volui.&pedum ampliusXfl.
inlatum, totideminaltum, afaucibus vbiintroituradfinemvfquecontedxcauernx II. M.&aboftioquoexitur ad Neapoliro via
qmidem detecla fed in faxum iricifa D. in longumeffecomperi, qui in totum milliarij rioftrorum temporum, vel M.P. roenfuia pcr-
fec%a eft. Parst3menaperta,latitudinecontec&maH^ flexibus quibuf
dam finuofa. Feneftris olim, feu fpiraculis plurimislumen iuopacum infundebatur.quibus nuncornnibus obruratis, intus perpe-
tuxtcnebrxfunt, & in oftijs tantum lumen ingreffurefulgens tanquam ftella proculapparet, intusiteragentibus. AerareSenecaTo
minor eius obfcuritas quam raaiorum noftrorum memoria fuit: fcribit enim ille, fe in crypta Ncapolitana fuifle, qua carcerem rnqna
aut cxtcn.
f