DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Muller, Samuel: Bourgondische Deviezen
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19800#0027
onmisbare meubeltje ontbrak zelfs toen nog in geen huis; eerst de uitvinding der lucifers heeft
het plotseling en voor goed verdreven en doen verdwijnen. Met dat al, wie uwer heeft ooit
een echten ouden vuurslag gezien ? Ik althans was zoo gelukkig niet, totdat er mij onlangs een
vertoond werd, die thans bewaard wordt in de Oudheidkamer te Tiel. Ik beeld het voorwerp
hierboven af. Het is een eenvoudige, leelijke vuurslag ; maar dit boersche voorwerp vertoont
toch nog altijd in hoofdzaak de vormen van het insigne van het Gulden vlies, — vormen
trouwens, die aan de praktijk ontleend zijn: de hand sluit zich nog als vanzelf om de greep.
Wij hebben gezien, dat hertog Philips zich niet bepaalde tot de afbeelding van den
vuurslag, die zijne initialen in beeld bracht, maar dat hij reeds dadelijk daaraan toevoegde den
vonkenschietenden vuur-
steen, die er bij behoorde1).
Ook deze werd natuurlijk
langzamerhand verfraaid
en gestyliseerd, zooals het
vuurstaal zelf: een legpen-
ning van omstreeks 1502
vertoont een vuursteen van
een eigenaardigen vorm,
die vrij algemeen is ge-
worden.
Eene verdere uitbrei-
ding van het Bourgon-
dische embleem vormen de
gekruiste talhouten (ook
lauriertakken ofdoornstok-
ken genoemd), die telkens
met de vuurslagen en vuur-
steenen voorkomen. Wie
deze voorwerpen het eerst
heeft aangenomen, is mij
niet gebleken. Zij vormen een St. Andrieskruis en herinneren derhalve aan den Bourgondischen
patroon St. Andries. Maar het verband met den vuurslag is niet zeer duidelijk, tenzij
de talhouten, geplaatst te midden der vonken, die uit den vuursteen ontspringen, het vuur
verbeelden, dat daardoor ontstoken wordt.
Langzamerhand werd het thans zoo beroemde embleem nog verder uitgewerkt.
Philips’ zoon en opvolger Karei de Stoute, die een nieuw devies aannam, het stoute Je
Vay emprins, bleef daarnaast vuurslag, vuursteen en talhouten voeren, die daarbij geheel niet
behoorden. Maar een andere zoon, zijn bastaard, bisschop David van Utrecht, die als devies
1) Zie den boven afgebeelden ordeketen.
15
het plotseling en voor goed verdreven en doen verdwijnen. Met dat al, wie uwer heeft ooit
een echten ouden vuurslag gezien ? Ik althans was zoo gelukkig niet, totdat er mij onlangs een
vertoond werd, die thans bewaard wordt in de Oudheidkamer te Tiel. Ik beeld het voorwerp
hierboven af. Het is een eenvoudige, leelijke vuurslag ; maar dit boersche voorwerp vertoont
toch nog altijd in hoofdzaak de vormen van het insigne van het Gulden vlies, — vormen
trouwens, die aan de praktijk ontleend zijn: de hand sluit zich nog als vanzelf om de greep.
Wij hebben gezien, dat hertog Philips zich niet bepaalde tot de afbeelding van den
vuurslag, die zijne initialen in beeld bracht, maar dat hij reeds dadelijk daaraan toevoegde den
vonkenschietenden vuur-
steen, die er bij behoorde1).
Ook deze werd natuurlijk
langzamerhand verfraaid
en gestyliseerd, zooals het
vuurstaal zelf: een legpen-
ning van omstreeks 1502
vertoont een vuursteen van
een eigenaardigen vorm,
die vrij algemeen is ge-
worden.
Eene verdere uitbrei-
ding van het Bourgon-
dische embleem vormen de
gekruiste talhouten (ook
lauriertakken ofdoornstok-
ken genoemd), die telkens
met de vuurslagen en vuur-
steenen voorkomen. Wie
deze voorwerpen het eerst
heeft aangenomen, is mij
niet gebleken. Zij vormen een St. Andrieskruis en herinneren derhalve aan den Bourgondischen
patroon St. Andries. Maar het verband met den vuurslag is niet zeer duidelijk, tenzij
de talhouten, geplaatst te midden der vonken, die uit den vuursteen ontspringen, het vuur
verbeelden, dat daardoor ontstoken wordt.
Langzamerhand werd het thans zoo beroemde embleem nog verder uitgewerkt.
Philips’ zoon en opvolger Karei de Stoute, die een nieuw devies aannam, het stoute Je
Vay emprins, bleef daarnaast vuurslag, vuursteen en talhouten voeren, die daarbij geheel niet
behoorden. Maar een andere zoon, zijn bastaard, bisschop David van Utrecht, die als devies
1) Zie den boven afgebeelden ordeketen.
15