DOI Artikel:
Gołąb, Maciej: Studia Fryderyka Chopina w Szkole Głównej Muzyki Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1826-1829)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23829#0147
Maciej Gołąb
Studia Fryderyka Chopina w Szkole Głównej Muzyki
Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego
(1826-1829)*
Takt, iż Chopin był studentem Uniwersytetu
Warszawskiego, jest mało znany nie tylko
wśród historyków kultury polskiej XIX stule-
cia, ale także w środowisku naszej Alma Mater. Przy-
czynia się do tego dotychczasowy stan badań nad
historią uczelni. W biograficznym słowniku studen-
tów Uniwersytetu Warszawskiego Rafała Gerbera1 nie
ma nazwiska Chopina, bo niepełną podstawą źródło-
wą była dla tego historyka „Księga Zapisu Uczniów
Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego”. W fun-
damentalnej, dziś już źródłowej (opartej na nie istnie-
jącym Archiwum Oświecenia Publicznego) monografii
Józefa Bielińskiego2, choć wiele dzięki niej wiemy
o formalnym statusie oddziału muzycznego na Uni-
wersytecie, nazwisko tego najwybitniejszego absolwen-
ta naszej uczelni w ogóle nie pada. Żadnej wzmianki
0 studiach Chopina na Uniwersytecie nie znajdziemy
ani w starszych pracach Aleksandra Kraushara czy Szy-
mona Askenazego3, ani w nowszej pracy Marii Waw-
rykowej4. A jednak już muzykografia XIX-wieczna,
choć ignorowana przez historiografię „polityczną”,
dawała podstawy do wskazania na ten ważny moment
w dziejach naszego Uniwersytetu.
Jakie są przyczyny faktu, iż tak mały nacisk kładzio-
no dotąd na związki Chopina z Uniwersytetem War-
szawskim?
Otóż po pierwsze — będą to przyczyny natury źró-
dłowej. Nie przetrwały licznych powstań dokumenty
po uniwersyteckiej Szkole Głównej Muzyki i już
Erazm Nowakowski, pierwszy XIX-wieczny historyk
szkolnictwa muzycznego, nie miał do nich dostępu'’.
Zaginęło archiwum Elsnera, profesora Królewskiego
Uniwersytetu Warszawskiego i rektora Konserwato-
rium. Przepadły teksty jego wykładów uniwersyteckich
1 kwestionariusze ocen kształconych przez niego adep-
tów kompozycji, wśród których znajdował się nie tyl-
ko młody Chopin, ale także wielu innych wybitnych
muzyków. Nadto okres ten jest stosunkowo słabo po-
świadczony korespondencją Chopina. Ostatecznie tak-
że niepewność w datowaniu niektórych utworów
kompozytora z interesującego nas okresu nie pozwala
na precyzyjną i pełną rekonstrukcję treści jego nauk
pod okiem Elsnera. Związki Chopina z Uniwersyte-
tem odkrywać więc trzeba z okruchów źródeł, dlatego
- jak pisze Tadeusz Frączyk — „nie znamy pełnej prawdy
ani o studiach konserwatoryjnych, ani o latach uni-
wersyteckich [Chopina]”6.
Po drugie — przyczynami słabego zainteresowania
związkami Chopina z Uniwersytetem Warszawskim
są dawne zawiklane spory administracyjno-instytucjo-
nalne władz uczelni z dwoma komisjami rządowymi
(Spraw Wewnętrznych i Oświecenia Publicznego)
wokół tworzenia się od podstaw ośrodka myśli mu-
zycznej w nowo powstałym Uniwersytecie. Niejasny
status formalno-administracyjny tworzonego w War-
szawie Konserwatorium, powstały na skutek kompe-
tencyjnych sporów na szczeblu rządowym, nadto
bardzo ograniczona ówcześnie autonomia uczelni spo-
wodowały, że było ono bojkotowane przez przynaj-
mniej część profesury i administracji uczelnianej, nie
widzącej potrzeby nauczania teorii muzyki w Uniwer-
sytecie, jak to miało miejsce np. na Uniwersytecie Wi-
leńskim (wykłady z muzyki prowadził tam w latach
1803-1825 Jan Holland). To właśnie muzykologowi
przypada więc w udziale wskazanie na związki Szko-
ły Głównej Muzyki z Królewskim Uniwersytetem
Warszawskim i na status studencki Chopina oraz próba
rekonstrukcji przebiegu jego studiów kompozytorskich
pod kierunkiem Józefa Elsnera7.
Źródłowo poświadczona historia powołania teorii
kompozycji muzycznej na Uniwersytecie Warszaw-
skim rozpoczyna się bodaj 17 listopada 1818 roku.
W dniu tym Józef Elsner uczynił pierwszy krok w kie-
runku powołania katedry, która umożliwiałaby „wy-
kład muzyki w uniwersytecie”. Zwrócił się do władz
„o otwarcie katedry muzyki, która za przedmiot mieć
winna generał bas, kompozycyę i teoryę wyższej' mu-
zyki, we względzie estetycznym"3. Osobno postulował
wówczas powołanie Konserwatorium, dzielącego się
na klasy wokalne i instrumentalne. Starania te musia-
ły cieszyć się poparciem części środowiska intelektual-
nego i artystycznego Warszawy, ale miały zapewne
i silną opozycję, skoro dopiero 25 kwietnia 1821 roku
formalnie otwarto Instytut Muzyki i Deklamacji, czy-
li Konserwatorium, jednak o bardzo nieuporządkowa-
nym statusie formalnym, który przez lata negatywnie
zaważył na losach tej instytucji. Dzieliło się ono mia-
nowicie na podlegającą Komisji Spraw Wewnętrznych
licealną szkołę aktorską (dramatyczną) oraz na
Oddział Muzyczny przy Oddziale Sztuk Pięknych
Studia Fryderyka Chopina w Szkole Głównej Muzyki
143
Studia Fryderyka Chopina w Szkole Głównej Muzyki
Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego
(1826-1829)*
Takt, iż Chopin był studentem Uniwersytetu
Warszawskiego, jest mało znany nie tylko
wśród historyków kultury polskiej XIX stule-
cia, ale także w środowisku naszej Alma Mater. Przy-
czynia się do tego dotychczasowy stan badań nad
historią uczelni. W biograficznym słowniku studen-
tów Uniwersytetu Warszawskiego Rafała Gerbera1 nie
ma nazwiska Chopina, bo niepełną podstawą źródło-
wą była dla tego historyka „Księga Zapisu Uczniów
Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego”. W fun-
damentalnej, dziś już źródłowej (opartej na nie istnie-
jącym Archiwum Oświecenia Publicznego) monografii
Józefa Bielińskiego2, choć wiele dzięki niej wiemy
o formalnym statusie oddziału muzycznego na Uni-
wersytecie, nazwisko tego najwybitniejszego absolwen-
ta naszej uczelni w ogóle nie pada. Żadnej wzmianki
0 studiach Chopina na Uniwersytecie nie znajdziemy
ani w starszych pracach Aleksandra Kraushara czy Szy-
mona Askenazego3, ani w nowszej pracy Marii Waw-
rykowej4. A jednak już muzykografia XIX-wieczna,
choć ignorowana przez historiografię „polityczną”,
dawała podstawy do wskazania na ten ważny moment
w dziejach naszego Uniwersytetu.
Jakie są przyczyny faktu, iż tak mały nacisk kładzio-
no dotąd na związki Chopina z Uniwersytetem War-
szawskim?
Otóż po pierwsze — będą to przyczyny natury źró-
dłowej. Nie przetrwały licznych powstań dokumenty
po uniwersyteckiej Szkole Głównej Muzyki i już
Erazm Nowakowski, pierwszy XIX-wieczny historyk
szkolnictwa muzycznego, nie miał do nich dostępu'’.
Zaginęło archiwum Elsnera, profesora Królewskiego
Uniwersytetu Warszawskiego i rektora Konserwato-
rium. Przepadły teksty jego wykładów uniwersyteckich
1 kwestionariusze ocen kształconych przez niego adep-
tów kompozycji, wśród których znajdował się nie tyl-
ko młody Chopin, ale także wielu innych wybitnych
muzyków. Nadto okres ten jest stosunkowo słabo po-
świadczony korespondencją Chopina. Ostatecznie tak-
że niepewność w datowaniu niektórych utworów
kompozytora z interesującego nas okresu nie pozwala
na precyzyjną i pełną rekonstrukcję treści jego nauk
pod okiem Elsnera. Związki Chopina z Uniwersyte-
tem odkrywać więc trzeba z okruchów źródeł, dlatego
- jak pisze Tadeusz Frączyk — „nie znamy pełnej prawdy
ani o studiach konserwatoryjnych, ani o latach uni-
wersyteckich [Chopina]”6.
Po drugie — przyczynami słabego zainteresowania
związkami Chopina z Uniwersytetem Warszawskim
są dawne zawiklane spory administracyjno-instytucjo-
nalne władz uczelni z dwoma komisjami rządowymi
(Spraw Wewnętrznych i Oświecenia Publicznego)
wokół tworzenia się od podstaw ośrodka myśli mu-
zycznej w nowo powstałym Uniwersytecie. Niejasny
status formalno-administracyjny tworzonego w War-
szawie Konserwatorium, powstały na skutek kompe-
tencyjnych sporów na szczeblu rządowym, nadto
bardzo ograniczona ówcześnie autonomia uczelni spo-
wodowały, że było ono bojkotowane przez przynaj-
mniej część profesury i administracji uczelnianej, nie
widzącej potrzeby nauczania teorii muzyki w Uniwer-
sytecie, jak to miało miejsce np. na Uniwersytecie Wi-
leńskim (wykłady z muzyki prowadził tam w latach
1803-1825 Jan Holland). To właśnie muzykologowi
przypada więc w udziale wskazanie na związki Szko-
ły Głównej Muzyki z Królewskim Uniwersytetem
Warszawskim i na status studencki Chopina oraz próba
rekonstrukcji przebiegu jego studiów kompozytorskich
pod kierunkiem Józefa Elsnera7.
Źródłowo poświadczona historia powołania teorii
kompozycji muzycznej na Uniwersytecie Warszaw-
skim rozpoczyna się bodaj 17 listopada 1818 roku.
W dniu tym Józef Elsner uczynił pierwszy krok w kie-
runku powołania katedry, która umożliwiałaby „wy-
kład muzyki w uniwersytecie”. Zwrócił się do władz
„o otwarcie katedry muzyki, która za przedmiot mieć
winna generał bas, kompozycyę i teoryę wyższej' mu-
zyki, we względzie estetycznym"3. Osobno postulował
wówczas powołanie Konserwatorium, dzielącego się
na klasy wokalne i instrumentalne. Starania te musia-
ły cieszyć się poparciem części środowiska intelektual-
nego i artystycznego Warszawy, ale miały zapewne
i silną opozycję, skoro dopiero 25 kwietnia 1821 roku
formalnie otwarto Instytut Muzyki i Deklamacji, czy-
li Konserwatorium, jednak o bardzo nieuporządkowa-
nym statusie formalnym, który przez lata negatywnie
zaważył na losach tej instytucji. Dzieliło się ono mia-
nowicie na podlegającą Komisji Spraw Wewnętrznych
licealną szkołę aktorską (dramatyczną) oraz na
Oddział Muzyczny przy Oddziale Sztuk Pięknych
Studia Fryderyka Chopina w Szkole Głównej Muzyki
143