DOI Artikel:
Rudzińska, Wanda M.: Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie 1832-2002
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23829#0413
Wanda M. Rudzińska
Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
1832-2002
o przewiezieniu do Petersburga w 1832 roku,
Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w War-
szawie włączony został do zbiorów biblioteki
Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych. Obok Gabine-
tu Rycin znalazły się tam także inne skonfiskowane
polskie kolekcje grafiki i rysunku: zbiór Warszawskiego
Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) oraz kolekcja
księcia Eustachego Sapiehy z Dereczyna.
Początkowo wymienionymi zbiorami graficznymi
opiekował się profesor Aleksander Warneck, zaś po
jego śmierci obowiązki te przejął w 1834 roku Miko-
łaj Iwanowicz Utkin, grafik, emerytowany profesor
Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych. Sporządził on
w latach 1843—1853 katalog w postaci spisu ciągłego,
który objął zbiór uniwersyteckiego Gabinetu Rycin
i dołączone do niego kolekcje TPN (z wydzielonym
zbiorem generała Dąbrowskiego) oraz Sapieżyńską1.
Tak zwany Katalog Utkin a po dzień dzisiejszy jest istot-
nym źródłem informacji o historycznych kolekcjach
Gabinetu Rycin BUW Szczególnie przydatny okazał
się przy ustalaniu strat, jakie zbiór uniwersytecki po-
niósł w latach 1939—1945. Z uwagi na to, że wszystkie
inne katalogi oraz inwentarze Gabinetu Rycin prze-
padły w czasie wojny, katalog ten był główną podsta-
wą do zweryfikowania zawartości tej części zbiorów,
którą opisuje2.
Spisy dotyczące kolekcji TPN oraz kolekcji księcia
Sapiehy są mniej precyzyjne niż wykaz zawartości
Gabinetu Rycin, opierający się na polskich katalogach
wywiezionych z Warszawy razem ze zbiorem". Ponad-
to kolekcje te „uległy przed spisaniem nieporządkowi
przewozu czy przechowania, spisanie zaś ich odbyło
się w niektórych działach zbyt pobieżnie i sumarycz-
nie. Wciągając je do inwentarza Akademii Petersbur-
skiej, podzielono je tamże na trzy grupy w ten sposób,
że część zbioru Towarzystwa Przyjaciół Nauk otrzy-
mała podług swego pochodzenia osobną nazwę: Zbiór
Dąbrowskiego”4.
Zbiór Warszawskiego Towarzystwa
Przyjaciół Nauk
Towarzystwo założone w 1800 roku, w swym progra-
mie naukowym uwzględniało także i zagadnienia
sztuki. Niekwestionowany jest jego poważny wkład
w dzieło kształtowania się poglądów estetycznych,
zwłaszcza w 2. dziesięcioleciu XIX wieku. Zbiory
Towarzystwa pochodziły głównie z darów i legatów.
Jednym z poważniejszych był zapis generała Jana
Henryka Dąbrowskiego. Tak zwany własny zbiór To-
warzystwa (według podziału petersburskiego — bez
zbioru Dąbrowskiego) liczył 353 ryciny (w tym wiele
litografii) oraz 1846 rysunków. W znacznej mierze były
to obiekty z zapisu Józefa Sierakowskiego, dyplomaty,
sekretarza polskiej misji dyplomatycznej w Sztokholmie
za czasów Stanisława Augusta, historyka, kolekcjone-
ra, rysownika i sztycharza amatora5. Grafika pocho-
dziła w większości z XIX wieku, sporo było wśród niej
poloników. W zespole rysunków najwięcej prac za-
kwalifikowano jako „szkołę włoską”. Z uwagi na
sumaryczny charakter wykazu Utkina można
scharakteryzować ten dział kolekcji TPN, biorąc pod
uwagę jedynie zespół 743 rysunków znajdujących się
obecnie w Gabinecie Rycin BUW6. Są to prace o zróż-
nicowanej wartości artystycznej, nie brak jednak wśród
nich dzieł wybitnych. Ich autorzy są przedstawicielami
różnych szkół europejskich od XVI do XIX wieku,
z przewagą XVII i XVIII wieku. Szkoła włoska repre-
zentowana jest m.in. rysunkami autorstwa Francesca
Vanni Giacoma Cavedone, Giacinta Calandrucciego
Antonia Canala zw. Canaletto, Francesca Casanovy,
Giacoma Quarenghiego, niewielką liczbą utworów
powstałych w XVI wieku oraz pracami artystów bo-
lońskich z XVII wieku. Szkoła francuska przedstawia
się skromniej, należy jednak zwrócić uwagę na prace
Jacques’a Courtois zw. Bourguignon, Franęois Verdiera,
Jean-Baptiste-Marie Pierre’a i Charles’a Natoire’a.
Wśród strat wojennych znalazły się m.in. rysunki Jean-
-Honore Fragonarda i Huberta Robert. Interesująco
reprezentowana jest szkoła niderlandzka, by wymienić
dzieła Famberta Fombarda (ił. 268), Petera Paula
Rubensa (ił. 269), Cornelisa van Haarlem, a także Jacoba
Mathama, Famberta de Hondt, Gerbranda van der
Eckhout, Govaerta Flincka, Cornelisa Troosta. Ze
szkoły niemieckiej, obok rysunków Hansa van Aachen,
wyróżnia się zespół pejzaży Johanna Christiana Klengla.
Wśród prac artystów polskich i w Polsce działających
wymienić należy rysunki Andrej Fe Bruna, Fran-
ciszka Smuglewicza, Jana Chrystiana Kamsetzera,
Gabinet rycin biblioteki uniwersyteckiej
417
Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
1832-2002
o przewiezieniu do Petersburga w 1832 roku,
Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w War-
szawie włączony został do zbiorów biblioteki
Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych. Obok Gabine-
tu Rycin znalazły się tam także inne skonfiskowane
polskie kolekcje grafiki i rysunku: zbiór Warszawskiego
Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) oraz kolekcja
księcia Eustachego Sapiehy z Dereczyna.
Początkowo wymienionymi zbiorami graficznymi
opiekował się profesor Aleksander Warneck, zaś po
jego śmierci obowiązki te przejął w 1834 roku Miko-
łaj Iwanowicz Utkin, grafik, emerytowany profesor
Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych. Sporządził on
w latach 1843—1853 katalog w postaci spisu ciągłego,
który objął zbiór uniwersyteckiego Gabinetu Rycin
i dołączone do niego kolekcje TPN (z wydzielonym
zbiorem generała Dąbrowskiego) oraz Sapieżyńską1.
Tak zwany Katalog Utkin a po dzień dzisiejszy jest istot-
nym źródłem informacji o historycznych kolekcjach
Gabinetu Rycin BUW Szczególnie przydatny okazał
się przy ustalaniu strat, jakie zbiór uniwersytecki po-
niósł w latach 1939—1945. Z uwagi na to, że wszystkie
inne katalogi oraz inwentarze Gabinetu Rycin prze-
padły w czasie wojny, katalog ten był główną podsta-
wą do zweryfikowania zawartości tej części zbiorów,
którą opisuje2.
Spisy dotyczące kolekcji TPN oraz kolekcji księcia
Sapiehy są mniej precyzyjne niż wykaz zawartości
Gabinetu Rycin, opierający się na polskich katalogach
wywiezionych z Warszawy razem ze zbiorem". Ponad-
to kolekcje te „uległy przed spisaniem nieporządkowi
przewozu czy przechowania, spisanie zaś ich odbyło
się w niektórych działach zbyt pobieżnie i sumarycz-
nie. Wciągając je do inwentarza Akademii Petersbur-
skiej, podzielono je tamże na trzy grupy w ten sposób,
że część zbioru Towarzystwa Przyjaciół Nauk otrzy-
mała podług swego pochodzenia osobną nazwę: Zbiór
Dąbrowskiego”4.
Zbiór Warszawskiego Towarzystwa
Przyjaciół Nauk
Towarzystwo założone w 1800 roku, w swym progra-
mie naukowym uwzględniało także i zagadnienia
sztuki. Niekwestionowany jest jego poważny wkład
w dzieło kształtowania się poglądów estetycznych,
zwłaszcza w 2. dziesięcioleciu XIX wieku. Zbiory
Towarzystwa pochodziły głównie z darów i legatów.
Jednym z poważniejszych był zapis generała Jana
Henryka Dąbrowskiego. Tak zwany własny zbiór To-
warzystwa (według podziału petersburskiego — bez
zbioru Dąbrowskiego) liczył 353 ryciny (w tym wiele
litografii) oraz 1846 rysunków. W znacznej mierze były
to obiekty z zapisu Józefa Sierakowskiego, dyplomaty,
sekretarza polskiej misji dyplomatycznej w Sztokholmie
za czasów Stanisława Augusta, historyka, kolekcjone-
ra, rysownika i sztycharza amatora5. Grafika pocho-
dziła w większości z XIX wieku, sporo było wśród niej
poloników. W zespole rysunków najwięcej prac za-
kwalifikowano jako „szkołę włoską”. Z uwagi na
sumaryczny charakter wykazu Utkina można
scharakteryzować ten dział kolekcji TPN, biorąc pod
uwagę jedynie zespół 743 rysunków znajdujących się
obecnie w Gabinecie Rycin BUW6. Są to prace o zróż-
nicowanej wartości artystycznej, nie brak jednak wśród
nich dzieł wybitnych. Ich autorzy są przedstawicielami
różnych szkół europejskich od XVI do XIX wieku,
z przewagą XVII i XVIII wieku. Szkoła włoska repre-
zentowana jest m.in. rysunkami autorstwa Francesca
Vanni Giacoma Cavedone, Giacinta Calandrucciego
Antonia Canala zw. Canaletto, Francesca Casanovy,
Giacoma Quarenghiego, niewielką liczbą utworów
powstałych w XVI wieku oraz pracami artystów bo-
lońskich z XVII wieku. Szkoła francuska przedstawia
się skromniej, należy jednak zwrócić uwagę na prace
Jacques’a Courtois zw. Bourguignon, Franęois Verdiera,
Jean-Baptiste-Marie Pierre’a i Charles’a Natoire’a.
Wśród strat wojennych znalazły się m.in. rysunki Jean-
-Honore Fragonarda i Huberta Robert. Interesująco
reprezentowana jest szkoła niderlandzka, by wymienić
dzieła Famberta Fombarda (ił. 268), Petera Paula
Rubensa (ił. 269), Cornelisa van Haarlem, a także Jacoba
Mathama, Famberta de Hondt, Gerbranda van der
Eckhout, Govaerta Flincka, Cornelisa Troosta. Ze
szkoły niemieckiej, obok rysunków Hansa van Aachen,
wyróżnia się zespół pejzaży Johanna Christiana Klengla.
Wśród prac artystów polskich i w Polsce działających
wymienić należy rysunki Andrej Fe Bruna, Fran-
ciszka Smuglewicza, Jana Chrystiana Kamsetzera,
Gabinet rycin biblioteki uniwersyteckiej
417