DOI article:
Grzybkowski, Andrzej: Gmach Gimnazjum Realnego (Szkoły Głównej) w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.23829#0240
Andrzej Grzybkowski
Gmach Gimnazjum Realnego (Szkoły Głównej) w Warszawie
Powstanie Gimnazjum Realnego w Warszawie
było wynikiem zmiany modelu oświaty w Kró-
lestwie Polskim. Jego władze uznały dotychcza-
sowy system edukacji klasyczno-filologicznej za jedną
z przyczyn patriotycznych postaw młodzieży i zdecy-
dowały oprzeć nauczanie w szkołach średnich na pod-
stawach nauk ścisłych1. W nowej ustawie szkolnej
z 1840 roku chodziło też o zrównanie ustroju i pro-
gramu szkół w Królestwie z systemem edukacyjnym
cesarstwa2. Dotychczasowe szkoły powiatowe podzie-
lono na filologiczne (ogólne), przygotowujące do wy-
ższych klas gimnazjum, i realne; te ostatnie mogły
mieć specjalizację techniczną, handlową lub rolniczą3.
Projekt powołania w Warszawie Gimnazjum Re-
alnego powstał w 1839 roku, odpowiednią ustawę za-
twierdzono 28 listopada/10 grudnia 1840, a początek
działalności przypadł na sierpień roku następnego4.
Nowa uczelnia powstała z przekształcenia Liceum
Warszawskiego. Program szkoły opracował kurator
wedle wzoru niemieckich Realschulen. Zadaniem
siedmioletniego kursu kształcenia miało być przygo-
towanie młodzieży do pracy w przemyśle. Niska opłata
za naukę umożliwiała dostęp uczniom ze stanu śred-
niego. Oprócz przedmiotów matematyczno-przyrod-
niczych i technicznych prowadzono zajęcia
praktyczne, które zapoznawały z maszynoznawstwem,
produkcją chemikaliów, górnictwem, gorzelnictwem,
cukrownictwem, farbiarstwem. W rok po otwarciu
szkoły udostępniono uczniom trzy laboratoria che-
miczne, urządzone wedle wzorów uniwersyteckich,
gabinet hzyczny, sale rysunku odręcznego i technicz-
nego, warsztaty stolarskie i modelarskie. Laboratoria
miały też zapoznać z procesami produkcyjnymi w cu-
krownictwie, gorzelnictwie itd. Liczba uczniów szyb-
ko wzrosła od początkowych 349 do 1070 w 1850 roku.
W 1844 roku przyłączono do Gimnazjum trzywydzia-
łową Szkołę Sztuk Pięknych.
Gimnazjum mieściło się zrazu w Pałacu Kazimie-
rzowskim, ale od początku, za zgodą Paskiewicza\
projektowano budowę nowego gmachu. Wedle spisu,
być może własnoręcznego, dzieł Corazziego wykona-
nych w Królestwie, pod pozycją 37. figuruje Gimna-
zjum Realne z datą 1841. „Tygodnik Ilustrowany”
(wprawdzie po ćwierci wieku) podał rok budowy
18406. W wykazie tym nie figurują żadni współpracow-
nicy, choć przy Gimnazjum Realnym Antonio Coraz-
ziemu pomagał syn Aureliusz (1806—1871)'. Po
odsunięciu od zamówień publicznych w okresie
popowstaniowym, już w 1833 roku Corazzi został mia-
nowany budowniczym generalnym przy Komisji
Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych
i Oświecenia Publicznego3. Przesuwanie daty ukoń-
czenia budowy na lata późniejsze nie wydaje się moż-
liwe, gdyż architekt opuścił Warszawę na stałe w 1845
roku, zresztą zdążywszy przedtem sporządzić projekt
adaptacji poddasza gimnazjum na cztery mieszkania
dla nauczycieli (il. 144)9. Pomysł taki raczej nie po-
wstałby bezpośrednio po ukończeniu budowy.
Budynek (il. 145) usytuowano na południe od
Gmachu Porektorskiego na niezabudowanym grun-
cie10, zgodnie z nie zrealizowanym projektem rozbu-
dowy terenów uniwersyteckich z czasu ok. 1820 roku11.
Wystrój rzeźbiarski — tympanon fasady głównej przed-
stawiający Arystotelesa w otoczeniu uczniów i umiesz-
czone w niszach kamienne figury personifikujące
\
144. Antonio Corazzi, Projekt urządzenia 4 mieszkań w poddaszu
Gimnazjum Realnego w Warszawie, rys. tuszem i akwarelą. MNW
Gmach Gimnazjum Realnego w Warszawie
237
Gmach Gimnazjum Realnego (Szkoły Głównej) w Warszawie
Powstanie Gimnazjum Realnego w Warszawie
było wynikiem zmiany modelu oświaty w Kró-
lestwie Polskim. Jego władze uznały dotychcza-
sowy system edukacji klasyczno-filologicznej za jedną
z przyczyn patriotycznych postaw młodzieży i zdecy-
dowały oprzeć nauczanie w szkołach średnich na pod-
stawach nauk ścisłych1. W nowej ustawie szkolnej
z 1840 roku chodziło też o zrównanie ustroju i pro-
gramu szkół w Królestwie z systemem edukacyjnym
cesarstwa2. Dotychczasowe szkoły powiatowe podzie-
lono na filologiczne (ogólne), przygotowujące do wy-
ższych klas gimnazjum, i realne; te ostatnie mogły
mieć specjalizację techniczną, handlową lub rolniczą3.
Projekt powołania w Warszawie Gimnazjum Re-
alnego powstał w 1839 roku, odpowiednią ustawę za-
twierdzono 28 listopada/10 grudnia 1840, a początek
działalności przypadł na sierpień roku następnego4.
Nowa uczelnia powstała z przekształcenia Liceum
Warszawskiego. Program szkoły opracował kurator
wedle wzoru niemieckich Realschulen. Zadaniem
siedmioletniego kursu kształcenia miało być przygo-
towanie młodzieży do pracy w przemyśle. Niska opłata
za naukę umożliwiała dostęp uczniom ze stanu śred-
niego. Oprócz przedmiotów matematyczno-przyrod-
niczych i technicznych prowadzono zajęcia
praktyczne, które zapoznawały z maszynoznawstwem,
produkcją chemikaliów, górnictwem, gorzelnictwem,
cukrownictwem, farbiarstwem. W rok po otwarciu
szkoły udostępniono uczniom trzy laboratoria che-
miczne, urządzone wedle wzorów uniwersyteckich,
gabinet hzyczny, sale rysunku odręcznego i technicz-
nego, warsztaty stolarskie i modelarskie. Laboratoria
miały też zapoznać z procesami produkcyjnymi w cu-
krownictwie, gorzelnictwie itd. Liczba uczniów szyb-
ko wzrosła od początkowych 349 do 1070 w 1850 roku.
W 1844 roku przyłączono do Gimnazjum trzywydzia-
łową Szkołę Sztuk Pięknych.
Gimnazjum mieściło się zrazu w Pałacu Kazimie-
rzowskim, ale od początku, za zgodą Paskiewicza\
projektowano budowę nowego gmachu. Wedle spisu,
być może własnoręcznego, dzieł Corazziego wykona-
nych w Królestwie, pod pozycją 37. figuruje Gimna-
zjum Realne z datą 1841. „Tygodnik Ilustrowany”
(wprawdzie po ćwierci wieku) podał rok budowy
18406. W wykazie tym nie figurują żadni współpracow-
nicy, choć przy Gimnazjum Realnym Antonio Coraz-
ziemu pomagał syn Aureliusz (1806—1871)'. Po
odsunięciu od zamówień publicznych w okresie
popowstaniowym, już w 1833 roku Corazzi został mia-
nowany budowniczym generalnym przy Komisji
Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych
i Oświecenia Publicznego3. Przesuwanie daty ukoń-
czenia budowy na lata późniejsze nie wydaje się moż-
liwe, gdyż architekt opuścił Warszawę na stałe w 1845
roku, zresztą zdążywszy przedtem sporządzić projekt
adaptacji poddasza gimnazjum na cztery mieszkania
dla nauczycieli (il. 144)9. Pomysł taki raczej nie po-
wstałby bezpośrednio po ukończeniu budowy.
Budynek (il. 145) usytuowano na południe od
Gmachu Porektorskiego na niezabudowanym grun-
cie10, zgodnie z nie zrealizowanym projektem rozbu-
dowy terenów uniwersyteckich z czasu ok. 1820 roku11.
Wystrój rzeźbiarski — tympanon fasady głównej przed-
stawiający Arystotelesa w otoczeniu uczniów i umiesz-
czone w niszach kamienne figury personifikujące
\
144. Antonio Corazzi, Projekt urządzenia 4 mieszkań w poddaszu
Gimnazjum Realnego w Warszawie, rys. tuszem i akwarelą. MNW
Gmach Gimnazjum Realnego w Warszawie
237