DOI Artikel:
Jaworski, Piotr: Sztuka starożytna w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23829#0459
Piotr Jaworski
Sztuka starożytna w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego
ierwsze lata istnienia Królestwa Polskiego na-
cechowane były atmosferą optymizmu. Konsty-
tucja Królestwa, zatwierdzona 27 październi-
ka 1815 roku przez cara Aleksandra I, ustanawiała unię
0 charakterze personalno-rzeczowym między Króle-
stwem Polskim i Cesarstwem Rosyjskim1. Niezwykle
liberalny charakter zapisów, które znalazły się w kon-
stytucji, czynił z niej najbardziej postępową ustawę
zasadniczą w ówczesnej Europie2. W 1816 roku urze-
czywistnione zostały wieloletnie starania najwybitniej-
szych polskich działaczy oświatowych — reskryptem
wydanym w Petersburgu 7 listopada, Aleksander I po-
wołał w Warszawie Szkołę Główną, przemianowaną
wkrótce na Królewski Uniwersytet Warszawski2.
W stolicy Królestwa Polskiego rozpoczęto prze-
budowę fragmentów układu przestrzennego miasta4.
W krótkim okresie konstytucyjnym Królestwa wznie-
siono w Warszawie szereg monumentalnych budowli
publicznych i prywatnych według projektu tak wybit-
nych architektów, jak Piotr Aigner i Antonio Corazzi,
w których twórczości dziedzictwo antyku zajmowało
czołowe miejsce. Także dwie najważniejsze insty-
tucje naukowe w Królestwie Polskim — Warszawskie
Towarzystwo Przyjaciół Nauk oraz Królewski Uniwer-
sytet WarszawskP — uzyskały z czasem siedziby godne
doniosłej roli, jaką pełniły. Stanisław Kostka Potoc-
ki, w swym przemówieniu wygłoszonym w kościele
św'. Krzyża z okazji inauguracji Uniwersytetu 14 maja
1818 roku, stał się z pewnością wyrazicielem myśli
niejednego z ówczesnych obywateli Królestwa, gdy
z zadowoleniem podkreślał zmiany, jakie zaszły w War-
szawie od czasu wstąpienia na tron polski Aleksandra:
„Rzućmy okiem na tę stolicę, a ujrzymy rozliczne
1 ozdobne ku dobru wychowania publicznego wznie-
sione gmachy, w tych ostatnich latach, kiedy jeszcze
skutki klęsk wojny na kraju i skarbie ciążały. Skorzej
się one w następnych latach przy błogosławieństwie
pokoju rozwiną”6.
Wydarzenia następnych lat pokazały, jak bar-
dzo pomylił się Potocki i jemu współcześni w swych
pełnych optymizmu oczekiwaniach. Dzieje Uniwer-
sytetu Warszawskiego i jego zbiorów artystycznych
w pełni uzależnione zostały od doniosłych, lecz rów-
nież tragicznych wydarzeń politycznych kolejnych
dziesięcioleci.
Królewski Uniwersytet Warszawski
Już w pierwszych latach działalności Uniwersytetu
Warszawskiego Komisja Rządowa Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego (WRiOP), na czele której
stał do końca 1820 roku Stanisław Kostka Potocki,
podjęła starania o tworzenie przy poszczególnych wy-
działach wyspecjalizowanych gabinetów naukowych,
które wzorem najlepszych europejskich uniwersytetów
stanowić miały pomoc dydaktyczną w nauczaniu ko-
lejnych pokoleń studentów7.
Elementy archeologii śródziemnomorskiej wykła-
dane były w Królewskim Uniwersytecie Warszaw-
skim w ramach studium filologii klasycznej8. Według
projektu opracowanego w 1817 roku przez profesora
Jana Krzysztofa Stoephasiusa (Stefazyusza), antiąuitates
greckie i rzymskie znalazły się w programie I roku stu-
diów9. Z zagadnieniami chronologii, numizmatyki
i epigrafiki zapoznać się mieli studenci na II roku, na
roku III wysłuchać mieli wykładów z archeologii
(historii sztuki starożytnej). Zagadnienia mieszczą-
ce się we współczesnym rozumieniu pojęcia „archeo-
logia śródziemnomorska” znalazły ważne miejsce
w wykładach i pracy badawczej Wiocha Sebastiano
Ciampiego10 związanego z Uniwersytetem Warszaw-
skim w latach 1817—1822. Historia starożytna wykła-
dana była w ramach historii powszechnej przez
profesora Feliksa Bentkowskiego dla studentów Wy-
działu Nauk i Sztuk Pięknych oraz zainteresowanych
studentów Wydziału Prawa i Administracji oraz
Wydziału Filozoficznego11.
Akcja gromadzenia wyposażenia gabinetów uni-
wersyteckich przebiegała na ogół dość sprawnie. Jeden
z autorytetów tamtej epoki, Alexsander von Humboldt,
miał się w trakcie zwiedzania uniwersytetu z uzna-
niem wyrazić o uczelni „posiadającej już w początkach
swego istnienia zbiory tak bogate i uporządkowane”12.
Komisja Rządowa WRiOP koordynowała akcję i sama
dokonywała kosztownych niekiedy zakupów całych
kolekcji. Jednocześnie publikowała w prasie warszaw-
skiej podziękowania wraz ze szczegółowymi spisami
darczyńców i ofiarowanych przedmiotów12. Ze spisów
tych wynika, że ofiarność społeczeństwa skupiła się
przede wszystkim na pomnażaniu zbiorów Gabinetów:
Zoologicznego, Botanicznego i Mineralogicznego.
Sztuka starożytna w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego
463
Sztuka starożytna w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego
ierwsze lata istnienia Królestwa Polskiego na-
cechowane były atmosferą optymizmu. Konsty-
tucja Królestwa, zatwierdzona 27 październi-
ka 1815 roku przez cara Aleksandra I, ustanawiała unię
0 charakterze personalno-rzeczowym między Króle-
stwem Polskim i Cesarstwem Rosyjskim1. Niezwykle
liberalny charakter zapisów, które znalazły się w kon-
stytucji, czynił z niej najbardziej postępową ustawę
zasadniczą w ówczesnej Europie2. W 1816 roku urze-
czywistnione zostały wieloletnie starania najwybitniej-
szych polskich działaczy oświatowych — reskryptem
wydanym w Petersburgu 7 listopada, Aleksander I po-
wołał w Warszawie Szkołę Główną, przemianowaną
wkrótce na Królewski Uniwersytet Warszawski2.
W stolicy Królestwa Polskiego rozpoczęto prze-
budowę fragmentów układu przestrzennego miasta4.
W krótkim okresie konstytucyjnym Królestwa wznie-
siono w Warszawie szereg monumentalnych budowli
publicznych i prywatnych według projektu tak wybit-
nych architektów, jak Piotr Aigner i Antonio Corazzi,
w których twórczości dziedzictwo antyku zajmowało
czołowe miejsce. Także dwie najważniejsze insty-
tucje naukowe w Królestwie Polskim — Warszawskie
Towarzystwo Przyjaciół Nauk oraz Królewski Uniwer-
sytet WarszawskP — uzyskały z czasem siedziby godne
doniosłej roli, jaką pełniły. Stanisław Kostka Potoc-
ki, w swym przemówieniu wygłoszonym w kościele
św'. Krzyża z okazji inauguracji Uniwersytetu 14 maja
1818 roku, stał się z pewnością wyrazicielem myśli
niejednego z ówczesnych obywateli Królestwa, gdy
z zadowoleniem podkreślał zmiany, jakie zaszły w War-
szawie od czasu wstąpienia na tron polski Aleksandra:
„Rzućmy okiem na tę stolicę, a ujrzymy rozliczne
1 ozdobne ku dobru wychowania publicznego wznie-
sione gmachy, w tych ostatnich latach, kiedy jeszcze
skutki klęsk wojny na kraju i skarbie ciążały. Skorzej
się one w następnych latach przy błogosławieństwie
pokoju rozwiną”6.
Wydarzenia następnych lat pokazały, jak bar-
dzo pomylił się Potocki i jemu współcześni w swych
pełnych optymizmu oczekiwaniach. Dzieje Uniwer-
sytetu Warszawskiego i jego zbiorów artystycznych
w pełni uzależnione zostały od doniosłych, lecz rów-
nież tragicznych wydarzeń politycznych kolejnych
dziesięcioleci.
Królewski Uniwersytet Warszawski
Już w pierwszych latach działalności Uniwersytetu
Warszawskiego Komisja Rządowa Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego (WRiOP), na czele której
stał do końca 1820 roku Stanisław Kostka Potocki,
podjęła starania o tworzenie przy poszczególnych wy-
działach wyspecjalizowanych gabinetów naukowych,
które wzorem najlepszych europejskich uniwersytetów
stanowić miały pomoc dydaktyczną w nauczaniu ko-
lejnych pokoleń studentów7.
Elementy archeologii śródziemnomorskiej wykła-
dane były w Królewskim Uniwersytecie Warszaw-
skim w ramach studium filologii klasycznej8. Według
projektu opracowanego w 1817 roku przez profesora
Jana Krzysztofa Stoephasiusa (Stefazyusza), antiąuitates
greckie i rzymskie znalazły się w programie I roku stu-
diów9. Z zagadnieniami chronologii, numizmatyki
i epigrafiki zapoznać się mieli studenci na II roku, na
roku III wysłuchać mieli wykładów z archeologii
(historii sztuki starożytnej). Zagadnienia mieszczą-
ce się we współczesnym rozumieniu pojęcia „archeo-
logia śródziemnomorska” znalazły ważne miejsce
w wykładach i pracy badawczej Wiocha Sebastiano
Ciampiego10 związanego z Uniwersytetem Warszaw-
skim w latach 1817—1822. Historia starożytna wykła-
dana była w ramach historii powszechnej przez
profesora Feliksa Bentkowskiego dla studentów Wy-
działu Nauk i Sztuk Pięknych oraz zainteresowanych
studentów Wydziału Prawa i Administracji oraz
Wydziału Filozoficznego11.
Akcja gromadzenia wyposażenia gabinetów uni-
wersyteckich przebiegała na ogół dość sprawnie. Jeden
z autorytetów tamtej epoki, Alexsander von Humboldt,
miał się w trakcie zwiedzania uniwersytetu z uzna-
niem wyrazić o uczelni „posiadającej już w początkach
swego istnienia zbiory tak bogate i uporządkowane”12.
Komisja Rządowa WRiOP koordynowała akcję i sama
dokonywała kosztownych niekiedy zakupów całych
kolekcji. Jednocześnie publikowała w prasie warszaw-
skiej podziękowania wraz ze szczegółowymi spisami
darczyńców i ofiarowanych przedmiotów12. Ze spisów
tych wynika, że ofiarność społeczeństwa skupiła się
przede wszystkim na pomnażaniu zbiorów Gabinetów:
Zoologicznego, Botanicznego i Mineralogicznego.
Sztuka starożytna w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego
463