DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.35559#0328
3^o L. A N N yE I S E N E C yB
C AP. n. A viRant omnes aqux,aut Ruunt:autco!liguntur,aut varias habent venas. Alixsunt
dulccs,alix varix:alperx quippe tnterueniunt,lallas,aut medicatx:ex quibus lulphuratas dicimus,
ferratas,aluminoDs.Indicat vim lapor.Habentprxterea multa discrimina. Prmium radius; fri^i-
ds calidxque lunt:deinde ponderis; leues &graues iunt.Deinde coloris.purx Rmt & turbidx,cx-
rulexjucidx,Deindesalubritatis.Emt enim lalubres & vtiles, sunt mortiferx, Rmt qux cogantur
in lapidem. Quxdam tenues , quxdam piimues: quxdam alunt, quxdam ime vlla bibentis ope
tranieunt,quxdam hauRx secunditatem anerunt.
C AP. m. ViRet aqua,aut Ruat,loci pohtio efhcitan deuexo Ruit, in plano continetur &Ra-
gnat,&aliquando inaduersum Ipitituimpellitur:tunc cogitur,non Ruit. Coihgitur ex imbribus:
exitio fonte natiuaeR Nihil tamen prohibet,eodem loco aquam colligi,& naici: quod in Fucino *o
videmus, in quem montis circumiedi Huuiideriuantur. Sed & magnae latenteiquem ipiovndx
Rmt.itaque etiam cum hiberni deduxere torrentes,faciem luam leruant.
C AP. iv. PRiM vM ergo quteramus.quomodoadcontinuandosduminurn cursus terrasulR-
ciat,vnde tantum aquarum exeat. Miramur quodaccclRonem Ruminum maria non lentiant.
yEque mirandum est quod detrimenta exeuntium terra non lentit. QmdcR quod illam iicim-
pleuir,vt praebere tantum ex recondito podt,ac lubinde luppleat/ Quamcumque rationem red-
diderimus de Rumine,eadem erit riuorum ac fontium.
CAP. v. QvtDAM indicant, terram quicquid aquarum emiRt, rurlus accipere: & ob hoc
maria non crelcere,quia quod inRuxit,non in suum vertunt,led protinus reddunt.Occultoenim
itinere subir terras & palam venit,lecreto reuertitur,coiaturque in traniitu mare: quod per mui- 10
tiplicesanfracfus terrarum verberatum, amaritudinem ponit, & praunatemlapons m tanta ioli
varietate exuit,& in Rnceram aquam transit.
CAP. vi. QjiDAMexiRimant,quicquid ex imbribusterraconcipitJnRuminaruriUsemic-
ti. Ethocargumentilocoponuut,quodpauciiRmaRuminaiuntinhis locis inquibus rarus eR
imber.Ideo Rccas ellc aiunt ^Ethiopixsblitudines,paucolque inuemriin interiore A frica fontes:
quia feruida exii natura Rt, &pxne lemper xRiua. Squalidas itaque line arbore, line cultore are-
nxiacent,raris imbribus iparix,quos Ratim combibunt. At contra conRat, Germaniam Gaiham-
que,& proxime ab his Italiam, abundare riuis & Ruminibus: quiacxlo humido vtuntur ,& ne
^Ras quidem imbribus caret.
CAP. vn. ADVRRSvshxcmultadicipoRevides. Primumego tibi,vinearum diligensfoR^
sor,aRirmo,nullam pluuiam eile tam magnam, qux terram vitra decem pedes in altitudinem ma-
defaciat.Omnis humor intra primam cruRam conlumitur,nec in inferiora delcendit. Quomodo
ergo poteR imber Riggcrere amnibus vires, quilummam humum tingit?Pars maior eius per Ru-
minum alueosin mareaufcrtur.Exiguum eR quod sorber terra,nec id leruat. Aut enim arida eR,&
abiumit quicquid in le fulum eR.aut latiata,li quid RipradeRderium cecidir,cxcludit.Et ideo pri-
mis imbribus non augentur amnes : quia totos m leiitiensterra trahit. Quid quod quxdam Ru-
mina erumpunt laxis &montibu5:His quid conferent plunix,qux per nudas rupes deferuntur,
nec habent terram cui inlideanCAdiice,quod in RcciiRmis locis, putei in altum a&i, per ducenu
aut tricenum pedum spatia,inu?niunr aquatum vberes venas,in ea altitudine , in quam aqua non
penetret: vt Icias illic non cxleRcm eRe, nec coiledlicium humorem, led quod dicilolct, viuam 4°
aquam Illo quoqueargumento hxc opinio refellitur, quod quidam fontes m iummo montisca-
cumineredundant. Apparet ergo, illos lursum agi,aut ibi concipi ,cum omnis aqua pluuialis
decurrat.
CAP. v i n. Qv i D A M exiRimant, quemadmodum in exteriore parte terrarum vaRx paludes
iacent,magni & nauigabiles lacus, quemadmodum ingenti Ipatio terrx maria porre&alunt, in-
fula valhbus:lic interiora terrarum abundare aquis dulcibus,nec minus illas Ragnare, quam apud
nos oceanum ,&Rnuseius:immoeo latius,quoplusterrain altumpatet. Ergoexillaprofunda
copiaiRi amnes egeruntur: quos quid miraris R terra detradlos non senriat, cum adieblos maria
non sentiant ?
CAP. lx. QviBVSDAMhxcplacetcaula. Aiunthabereterramintralccanos recesRis,&^o
multum lpiritus:qui neceRario frigelcit.vmbragraui prelRis.Deinde piger & immotus,in aquam,
cum le deliit ferre,conuertitur. Quemadmodum lupra nos mutatio aeris vmbram facit, itainfra
terras Rumen aut riuum agit.Supra nos Rare non poteR legnis diu & grauis. Aliquando enim Iole
tenuatur, aliquando ventis expanditur. Itaqueinteruallamagnaimbribus Rmt. Subterravero
quicquid eR,quod illum in aquam conuertat,idem semper eR, vmbra perpetua, frigus xternum,
inexerciratadenRtasRemper ergo prxbebit fonti autRumini caulas. Placet nobis tertam eRe mu-
tabilem.Hoc quoque quicquid eRIauit, quia non aere libero concipitur,craRescit, & protinus in
humorem conuertitur.
37! CAP. x. H AB ES primam aquarum lub terra nalcentiumcaulam. Adiicias etiam licet, quod
Rant omnia ex omnibus.Ex aqua aer.Ex aere aqua.Ignis cx aere. Ex igne aer.Quare ergo non terra
Ratexaqua,&ex terra aqua?qux Rin aliamutabiliseR,&inaquam:immo maximeinhac. Vtra-
que cognata res eR,veraque grauis,vtraque denla, vtraq; m extremum mundi compulla. Ex aqua
l terrA
C AP. n. A viRant omnes aqux,aut Ruunt:autco!liguntur,aut varias habent venas. Alixsunt
dulccs,alix varix:alperx quippe tnterueniunt,lallas,aut medicatx:ex quibus lulphuratas dicimus,
ferratas,aluminoDs.Indicat vim lapor.Habentprxterea multa discrimina. Prmium radius; fri^i-
ds calidxque lunt:deinde ponderis; leues &graues iunt.Deinde coloris.purx Rmt & turbidx,cx-
rulexjucidx,Deindesalubritatis.Emt enim lalubres & vtiles, sunt mortiferx, Rmt qux cogantur
in lapidem. Quxdam tenues , quxdam piimues: quxdam alunt, quxdam ime vlla bibentis ope
tranieunt,quxdam hauRx secunditatem anerunt.
C AP. m. ViRet aqua,aut Ruat,loci pohtio efhcitan deuexo Ruit, in plano continetur &Ra-
gnat,&aliquando inaduersum Ipitituimpellitur:tunc cogitur,non Ruit. Coihgitur ex imbribus:
exitio fonte natiuaeR Nihil tamen prohibet,eodem loco aquam colligi,& naici: quod in Fucino *o
videmus, in quem montis circumiedi Huuiideriuantur. Sed & magnae latenteiquem ipiovndx
Rmt.itaque etiam cum hiberni deduxere torrentes,faciem luam leruant.
C AP. iv. PRiM vM ergo quteramus.quomodoadcontinuandosduminurn cursus terrasulR-
ciat,vnde tantum aquarum exeat. Miramur quodaccclRonem Ruminum maria non lentiant.
yEque mirandum est quod detrimenta exeuntium terra non lentit. QmdcR quod illam iicim-
pleuir,vt praebere tantum ex recondito podt,ac lubinde luppleat/ Quamcumque rationem red-
diderimus de Rumine,eadem erit riuorum ac fontium.
CAP. v. QvtDAM indicant, terram quicquid aquarum emiRt, rurlus accipere: & ob hoc
maria non crelcere,quia quod inRuxit,non in suum vertunt,led protinus reddunt.Occultoenim
itinere subir terras & palam venit,lecreto reuertitur,coiaturque in traniitu mare: quod per mui- 10
tiplicesanfracfus terrarum verberatum, amaritudinem ponit, & praunatemlapons m tanta ioli
varietate exuit,& in Rnceram aquam transit.
CAP. vi. QjiDAMexiRimant,quicquid ex imbribusterraconcipitJnRuminaruriUsemic-
ti. Ethocargumentilocoponuut,quodpauciiRmaRuminaiuntinhis locis inquibus rarus eR
imber.Ideo Rccas ellc aiunt ^Ethiopixsblitudines,paucolque inuemriin interiore A frica fontes:
quia feruida exii natura Rt, &pxne lemper xRiua. Squalidas itaque line arbore, line cultore are-
nxiacent,raris imbribus iparix,quos Ratim combibunt. At contra conRat, Germaniam Gaiham-
que,& proxime ab his Italiam, abundare riuis & Ruminibus: quiacxlo humido vtuntur ,& ne
^Ras quidem imbribus caret.
CAP. vn. ADVRRSvshxcmultadicipoRevides. Primumego tibi,vinearum diligensfoR^
sor,aRirmo,nullam pluuiam eile tam magnam, qux terram vitra decem pedes in altitudinem ma-
defaciat.Omnis humor intra primam cruRam conlumitur,nec in inferiora delcendit. Quomodo
ergo poteR imber Riggcrere amnibus vires, quilummam humum tingit?Pars maior eius per Ru-
minum alueosin mareaufcrtur.Exiguum eR quod sorber terra,nec id leruat. Aut enim arida eR,&
abiumit quicquid in le fulum eR.aut latiata,li quid RipradeRderium cecidir,cxcludit.Et ideo pri-
mis imbribus non augentur amnes : quia totos m leiitiensterra trahit. Quid quod quxdam Ru-
mina erumpunt laxis &montibu5:His quid conferent plunix,qux per nudas rupes deferuntur,
nec habent terram cui inlideanCAdiice,quod in RcciiRmis locis, putei in altum a&i, per ducenu
aut tricenum pedum spatia,inu?niunr aquatum vberes venas,in ea altitudine , in quam aqua non
penetret: vt Icias illic non cxleRcm eRe, nec coiledlicium humorem, led quod dicilolct, viuam 4°
aquam Illo quoqueargumento hxc opinio refellitur, quod quidam fontes m iummo montisca-
cumineredundant. Apparet ergo, illos lursum agi,aut ibi concipi ,cum omnis aqua pluuialis
decurrat.
CAP. v i n. Qv i D A M exiRimant, quemadmodum in exteriore parte terrarum vaRx paludes
iacent,magni & nauigabiles lacus, quemadmodum ingenti Ipatio terrx maria porre&alunt, in-
fula valhbus:lic interiora terrarum abundare aquis dulcibus,nec minus illas Ragnare, quam apud
nos oceanum ,&Rnuseius:immoeo latius,quoplusterrain altumpatet. Ergoexillaprofunda
copiaiRi amnes egeruntur: quos quid miraris R terra detradlos non senriat, cum adieblos maria
non sentiant ?
CAP. lx. QviBVSDAMhxcplacetcaula. Aiunthabereterramintralccanos recesRis,&^o
multum lpiritus:qui neceRario frigelcit.vmbragraui prelRis.Deinde piger & immotus,in aquam,
cum le deliit ferre,conuertitur. Quemadmodum lupra nos mutatio aeris vmbram facit, itainfra
terras Rumen aut riuum agit.Supra nos Rare non poteR legnis diu & grauis. Aliquando enim Iole
tenuatur, aliquando ventis expanditur. Itaqueinteruallamagnaimbribus Rmt. Subterravero
quicquid eR,quod illum in aquam conuertat,idem semper eR, vmbra perpetua, frigus xternum,
inexerciratadenRtasRemper ergo prxbebit fonti autRumini caulas. Placet nobis tertam eRe mu-
tabilem.Hoc quoque quicquid eRIauit, quia non aere libero concipitur,craRescit, & protinus in
humorem conuertitur.
37! CAP. x. H AB ES primam aquarum lub terra nalcentiumcaulam. Adiicias etiam licet, quod
Rant omnia ex omnibus.Ex aqua aer.Ex aere aqua.Ignis cx aere. Ex igne aer.Quare ergo non terra
Ratexaqua,&ex terra aqua?qux Rin aliamutabiliseR,&inaquam:immo maximeinhac. Vtra-
que cognata res eR,veraque grauis,vtraque denla, vtraq; m extremum mundi compulla. Ex aqua
l terrA