DOI article:
Krzymuska-Fafius, Zofia: Krucyfiks mistyczny z Ciećmierza
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0072
68
ZOFIA KRZYMUSKA-FAFIUS
4. Ciećmierz, krucyfiks, fragment — otwór relikwiarzowy w ciemieniu, stan przed 1945 r.
biodrowa dębowego obiektu z Ciećmierza gładko oblepia nogi Chrystusa, z boków opada ciężkimi
spiralami, a pośrodku odwija się grubą „miskowatą" fałdą (il. 1—3, 5).
Skrótowość formy, znakomite zespolenie figury Chrystusa z Ciećmierza z rzeźbiarsko potraktowa-
nym krzyżem (il. 4), wszystko to świadczy o nieprzeciętnych umiejętnościach pomorskiego twórcy.
Główny akcent położony jest na budowie głowy, o grubych rysach pospolitej twarzy. Obciążona
potężną koroną cierniową, jest w swym wyrazie przejmująco bolesna i smutna (il. 1 — 3). Rozbudo-
wana forma chusty biodrowej dobrze równoważy nadmierny jej ciężar, podobnie jak i klatki
piersiowej, z uwydatnionym mostkiem, jakby „nadwieszonej" nad zapadniętym brzuchem (il. 1 — 3, 5),
dalekim echem przypominając budowę klatki piersiowej kolońskiego krucyfiksu z kościoła NMP
na Kapitolu. To samo odnieść można do charakteru martwej głowy Chrystusa23.
W pomorskim dziele pogłębianie różnymi środkami wyrazowymi dramatu Męki na Krzyżu
podyktowane zapewne być musiało szczególną jego funkcją. Świadczy też o niej fakt istnienia kilku
replik oraz otwór w ciemieniu, którego wielkość wyklucza możliwość pozostałości po obróbce
warsztatowej, przemawiając za przeznaczeniem na relikwie (il. 4).
H. Schulz sugeruje, że omawiany krucyfiks mógł powstać w jednym z miejscowych warsztatów
snycerskich, w Trzebiatowie lub w Kołobrzegu. O twórczości Trzebiatowa w tym czasie nic —
jak dotąd — nie wiadomo, choć jest prawdopodobne że w oparciu o tamtejsze zakony norbertanów
i norbertanek możliwości takie istniały. Z Kołobrzegiem sprawa ma się zupełnie inaczej. Portowe
to miasto, związane z Hanzą, zasobne ponadto w saliny, w średniowieczu nie tylko było kwitnącym
centrum handlowo-rzemiślniczym24, lecz także ośrodkiem myśli scholastycznej25.
23 Ibid., il. 5, 7.
24 Por. H. Lesiński, Udział Kołobrzegu w handlu bałtyckim do końca XVI w., [w:] Handel morski Kołobrzegu
w XVII i XVIII wieku, Szczecin 1982, s. 21-32.
25 Por. K. Śląski, Kultura i ideologia w XII—XIII wieku, [w:] Historia Pomorza, pr. zb. pod red. G. Labudy,
Poznań 1972, s. 153.
ZOFIA KRZYMUSKA-FAFIUS
4. Ciećmierz, krucyfiks, fragment — otwór relikwiarzowy w ciemieniu, stan przed 1945 r.
biodrowa dębowego obiektu z Ciećmierza gładko oblepia nogi Chrystusa, z boków opada ciężkimi
spiralami, a pośrodku odwija się grubą „miskowatą" fałdą (il. 1—3, 5).
Skrótowość formy, znakomite zespolenie figury Chrystusa z Ciećmierza z rzeźbiarsko potraktowa-
nym krzyżem (il. 4), wszystko to świadczy o nieprzeciętnych umiejętnościach pomorskiego twórcy.
Główny akcent położony jest na budowie głowy, o grubych rysach pospolitej twarzy. Obciążona
potężną koroną cierniową, jest w swym wyrazie przejmująco bolesna i smutna (il. 1 — 3). Rozbudo-
wana forma chusty biodrowej dobrze równoważy nadmierny jej ciężar, podobnie jak i klatki
piersiowej, z uwydatnionym mostkiem, jakby „nadwieszonej" nad zapadniętym brzuchem (il. 1 — 3, 5),
dalekim echem przypominając budowę klatki piersiowej kolońskiego krucyfiksu z kościoła NMP
na Kapitolu. To samo odnieść można do charakteru martwej głowy Chrystusa23.
W pomorskim dziele pogłębianie różnymi środkami wyrazowymi dramatu Męki na Krzyżu
podyktowane zapewne być musiało szczególną jego funkcją. Świadczy też o niej fakt istnienia kilku
replik oraz otwór w ciemieniu, którego wielkość wyklucza możliwość pozostałości po obróbce
warsztatowej, przemawiając za przeznaczeniem na relikwie (il. 4).
H. Schulz sugeruje, że omawiany krucyfiks mógł powstać w jednym z miejscowych warsztatów
snycerskich, w Trzebiatowie lub w Kołobrzegu. O twórczości Trzebiatowa w tym czasie nic —
jak dotąd — nie wiadomo, choć jest prawdopodobne że w oparciu o tamtejsze zakony norbertanów
i norbertanek możliwości takie istniały. Z Kołobrzegiem sprawa ma się zupełnie inaczej. Portowe
to miasto, związane z Hanzą, zasobne ponadto w saliny, w średniowieczu nie tylko było kwitnącym
centrum handlowo-rzemiślniczym24, lecz także ośrodkiem myśli scholastycznej25.
23 Ibid., il. 5, 7.
24 Por. H. Lesiński, Udział Kołobrzegu w handlu bałtyckim do końca XVI w., [w:] Handel morski Kołobrzegu
w XVII i XVIII wieku, Szczecin 1982, s. 21-32.
25 Por. K. Śląski, Kultura i ideologia w XII—XIII wieku, [w:] Historia Pomorza, pr. zb. pod red. G. Labudy,
Poznań 1972, s. 153.