DOI article:
Mroczko, Teresa: Caritas chełmińska
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0159
CARITAS CHEŁMIŃSKA
155
w fasadzie Notre Dame w Paryżu (1225— 1230)42. Giotto, realizując wielki program katedralny
w malowidłach freskowych Capella del Arena w Padwie (ok. 1305) stworzył zarazem nową formułę
przedstawienia cnót teologicznych i kardynalnych w cyklu izolowanych, skomponowanych monumental-
nie, stojących postaci kobiecych z atrybutami43.
Reformacja odrzuca katolicką naukę o Sądzie Ostatecznym i cnotach kardynalnych. Według Lutra
wyznawcy Chrystusa zmartwychwstają do życia wiecznego bez sądu; kto wierzy w Boga nie podlega
potępieniu, dlatego też oczekuje z nadzieją zbawienia, a miłość Chrystusa nakazuje mu sprawiedliwe
i cnotliwe życie; dobre uczynki nie czynią człowieka dobrym, ale dobry człowiek spełnia dobre
uczynki. Wiara, Nadzieja i Miłość posiadają zatem w doktrynie luterańskiej fundamentalne znaczenie,
gdyż tylko dzięki nim wyznawcy dostąpić mogą wiecznego związku z Chrystusem44.
Alegoryczne postacie trzech cnót teologicznych przy scenie Sądu Ostatecznego stanowią zatem
charakterystyczną cechę luterańskiej redakcji tego przedstawienia w sztuce XVI w. W katolickim
Chełmnie protestancki, niewątpliwie przeniesiony z Gdańska, program dekoracji nie był zjawiskiem
odosobnionym, analogiczny problem występuje w epitafium Bornmannów w kościele Panny Marii,
które naśladuje epitafium Schadiusów z 1588 r. z kościoła Panny Marii w Gdańsku45.
Przy całej wieloznaczności przedstawień Caritas, jej kontekst treściowy w Ratuszu chełmińskim
jest zupełnie jednoznaczny. Piękny testament gdańszczan, zawarty w sentencji wyrytej na gzymsie
kominka w Sali Białej Głównomiejskiego Ratusza w Gdańsku
Verus Dei Cultus Prima Lex esto
Secunda Salus Universi Populi
Tertia singulorum Mutua Charitas
Quanta Posteritas Cura46
byłby także aktualny w Chełmnie. Zresztą nie tylko tam i nie tylko wówczas47.
42 Freyhan, op. cit., s. 70.
43 H. Sachs, E. Badstiibner, H. Neumann, Christliche Ikonographie in Stichworten, Leipzig 1980, s. 343.
44 Por. Harbison, op. cit., s. 120-124.
45 A. Gosieniecka, Malarstwo gdańskie XVI i XVII wieku. Katalog wystawy, Muzeum Pomorskie w Gdańsku, Gdańsk
1957, s. 41, 42, nr 20, il. 9.
46 Domagała, op. cit., s. 42.
47 J. Chrościcki, K. Cieślak, H. Domaszewska, B. Gąssowska, J. Kowalczyk, A. Krzyżanowska i T. Mikocki zechcą
przyjąć serdeczne podziękowanie za wskazówki bibliograficzne.
155
w fasadzie Notre Dame w Paryżu (1225— 1230)42. Giotto, realizując wielki program katedralny
w malowidłach freskowych Capella del Arena w Padwie (ok. 1305) stworzył zarazem nową formułę
przedstawienia cnót teologicznych i kardynalnych w cyklu izolowanych, skomponowanych monumental-
nie, stojących postaci kobiecych z atrybutami43.
Reformacja odrzuca katolicką naukę o Sądzie Ostatecznym i cnotach kardynalnych. Według Lutra
wyznawcy Chrystusa zmartwychwstają do życia wiecznego bez sądu; kto wierzy w Boga nie podlega
potępieniu, dlatego też oczekuje z nadzieją zbawienia, a miłość Chrystusa nakazuje mu sprawiedliwe
i cnotliwe życie; dobre uczynki nie czynią człowieka dobrym, ale dobry człowiek spełnia dobre
uczynki. Wiara, Nadzieja i Miłość posiadają zatem w doktrynie luterańskiej fundamentalne znaczenie,
gdyż tylko dzięki nim wyznawcy dostąpić mogą wiecznego związku z Chrystusem44.
Alegoryczne postacie trzech cnót teologicznych przy scenie Sądu Ostatecznego stanowią zatem
charakterystyczną cechę luterańskiej redakcji tego przedstawienia w sztuce XVI w. W katolickim
Chełmnie protestancki, niewątpliwie przeniesiony z Gdańska, program dekoracji nie był zjawiskiem
odosobnionym, analogiczny problem występuje w epitafium Bornmannów w kościele Panny Marii,
które naśladuje epitafium Schadiusów z 1588 r. z kościoła Panny Marii w Gdańsku45.
Przy całej wieloznaczności przedstawień Caritas, jej kontekst treściowy w Ratuszu chełmińskim
jest zupełnie jednoznaczny. Piękny testament gdańszczan, zawarty w sentencji wyrytej na gzymsie
kominka w Sali Białej Głównomiejskiego Ratusza w Gdańsku
Verus Dei Cultus Prima Lex esto
Secunda Salus Universi Populi
Tertia singulorum Mutua Charitas
Quanta Posteritas Cura46
byłby także aktualny w Chełmnie. Zresztą nie tylko tam i nie tylko wówczas47.
42 Freyhan, op. cit., s. 70.
43 H. Sachs, E. Badstiibner, H. Neumann, Christliche Ikonographie in Stichworten, Leipzig 1980, s. 343.
44 Por. Harbison, op. cit., s. 120-124.
45 A. Gosieniecka, Malarstwo gdańskie XVI i XVII wieku. Katalog wystawy, Muzeum Pomorskie w Gdańsku, Gdańsk
1957, s. 41, 42, nr 20, il. 9.
46 Domagała, op. cit., s. 42.
47 J. Chrościcki, K. Cieślak, H. Domaszewska, B. Gąssowska, J. Kowalczyk, A. Krzyżanowska i T. Mikocki zechcą
przyjąć serdeczne podziękowanie za wskazówki bibliograficzne.