DOI Artikel:
Arszyński, Marian: Pochodzenie i środowisko rodzinne architekta Efraima Schroegera (1727-1783)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0322
318
MARIAN ARSZYŃSKI
Urodził się on w Preszowie (lac. Epperies). mieście należącym wówczas do ziem korony węgierskiej
i stamtąd, na krótko przed 1712 г., przybył do Torunia5. Między obu tymi miastami istniały
wówczas dość żywe kontakty, a wielu młodych ludzi z Preszowa i okolic podejmowało naukę
w Toruńskim Gimnazjum Akademickim6. Michał Schroeger nie w tym jednak celu przybył do
Torunia. Jego nazwisko nie figuruje bowiem w spisie studentów toruńskiej uczelni7. Znęciły go
tu zapewne przede wszystkim obiecujące perspektywy rozwoju działalności zawodowej. Był to okres,
kiedy do zniszczonego i wyludnionego w początkach XVIII w. wojną i zarazą Torunia napływało
wielu przedsiębiorczych przybyszów8.
Wyraźne akcentowanie — w toku starań o prawo miejskie w Toruniu — faktu odbycia nauki
rzemiosła handlarza i szynkarza win9 może sugerować, że decyzję osiedlenia się w tym mieście
Michał Schroeger podjął właśnie pod koniec obowiązkowej wędrówki czeladniczej. Pośpiech i forsowność
działania na rzecz uzyskania tego prawa wydaje się wskazywać, że decyzja ta zapadła dość
nagle. Fakt zaś, że w niespełna dwa miesiące po uzyskaniu prawa miejskiego 10 Schroeger wstępuje
w związek małżeński11 nasuwa przypuszczenie, że nagłość tej decyzji miała matrymonialne motywacje —
zwłaszcza że jednym z poręczycieli w sprawie uzyskania prawa miejskiego był jego przyszły
teść12.
Matką Efraima była Krystyna z Trotzów, wdowa po Stefanie Groningerze, kupcu winnym
z Torunia. Pochodzenie jej rodziny wywodzono dotąd z Gdańska13. Trudno dziś sprawdzić
wiarygodność tej informacji14, jednak z obecnie dostępnych, dotąd nie wykorzystywanych, a bardzo
autorytatywnych źródeł wynika niezbicie, że Jan Jerzy Trotz, niewątpliwie ojciec Krystyny, pochodził
nie z Gdańska, lecz z Warszawy, a prawo miejskie w Toruniu uzyskał dopiero w 1709 r.15
Jego córka urodziła się więc najprawdopodobniej w Warszawie, co w pewnym stopniu wyjaśniałoby
powód późniejszych nieco powiązań Schroegerów z tym miastem16. Zważywszy fakt, że zaślubiny
Krystyny Trotz z Michałem Schroegerem uczczone zostały kilkoma panegirykami, w tym także
utworem Efraima Oloffa — wybitnego przedstawiciela toruńskiej elity umysłowej11, wnioskować
należy, że były one dość znacznym wydarzeniem. Domyślać się więc można, że mimo niedawnego
osiedlenia w Toruniu Trotzowie, a także Michał Schroeger, zdobyli szybko wysoką pozycję
wśród miejscowej społeczności.
Pozycja ta była pierwszym szczeblem do kariery Michała Schroegera. Wsparty sporym — jak
się należy domyślać — wdowim posagiem żony i wykorzystując zapewne stosunki handlowe trudniącego
się tym samym zawodem teścia, Schroeger rozwija ożywioną działalność kupiecką, specjalizując
się w handlu winami węgierskimi18. Osiągnięte tą drogą duże zyski zapewniają mu już w latach
s Michał Schroeger, syn kupca Michaia i Zuzanny Beneksich, urodził się 7.08.1683 г., w Preszowie, Por. list dobrego
urodzenia w zbiorach WAP-Toruń, sygn. kat. III, nr 4979a.
6 S. Salmonowicz, Toruńskie Gimnazjum a ziemie korony węgierskiej, [w:] Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego
Gimnazjum Akademickiego, t. I, Toruń 1972, s. 172.
7 Ibid., s. 194- 205.
8 K. Maliszewski, J. K. Rubinkowski, Szlachcic, mieszczanin toruński, erudyta barokowy, „Rocznik Towarzystwa
Naukowego w Toruniu", R. 81: 1982, z. 1, s. 16.
9 Protokoły posiedzeń rady miejskiej z 1712 r. WAP-Toruń, sygn. II. 16, p. 73 rew.
10 Przyznanie prawa miejskiego nastąpiło 23.03.1712 — ibid.
11 Ślub odbył się 12.05.1712 — por. panegiryki w zbiorze druków ulotnych Książnicy Miejskiej w Toruniu, sygn.
1 13 788- 1 14 012 k. fol. ndl. 1-347, p. 280 nn.
12 Teściem, a wcześniej poręczycielem, M. Schroegera był Jan Jerzy Trotz — por. przypis nr 10.
13 Lorentz, Architekt E. Schrôger..., s. 138.
14 Większość źródeł wykorzystanych przez S. Lorentza zaginęła.
15 Protokoły posiedzeń rady miejskiej z 1709 r. WAP-Toruń, sygn. II. 13. p. 57. rew.
16 M. Schroeger był ojcem chrzestnym córki Deybla — Anny. Lorentz, Architekt E. Schrôger..., s. 139, przyp. 6.
17 Por. przyp. 11 oraz S. Salmonowicz, Efraim Oloff ( 1685—1735), pastor, profesor Gimnazjum Akademickiego
w Toruniu, erudyta i miłośnik języka polskiego, [w:] Wybitni ludzie dawnego Torunia, Warszawa 1982, s. 111.
18 Weinbuch — WAP-Toruń, sygn. kat. IV, z. 17. p. 1, 202, 207, 254, 355 i passim. Z zamieszczonych tam
zapisów wynika, że handlował on głównie winami węgierskimi, i to na dość znaczną skalę. Zapasy jego piwnicy
wynosiły przeważnie ok. 100 beczek. Wina dostarczał przeważnie do głównych miast pruskich, ale także do dworów
polskich — np. do podtoruńskiej Nawry i do Działynia.
MARIAN ARSZYŃSKI
Urodził się on w Preszowie (lac. Epperies). mieście należącym wówczas do ziem korony węgierskiej
i stamtąd, na krótko przed 1712 г., przybył do Torunia5. Między obu tymi miastami istniały
wówczas dość żywe kontakty, a wielu młodych ludzi z Preszowa i okolic podejmowało naukę
w Toruńskim Gimnazjum Akademickim6. Michał Schroeger nie w tym jednak celu przybył do
Torunia. Jego nazwisko nie figuruje bowiem w spisie studentów toruńskiej uczelni7. Znęciły go
tu zapewne przede wszystkim obiecujące perspektywy rozwoju działalności zawodowej. Był to okres,
kiedy do zniszczonego i wyludnionego w początkach XVIII w. wojną i zarazą Torunia napływało
wielu przedsiębiorczych przybyszów8.
Wyraźne akcentowanie — w toku starań o prawo miejskie w Toruniu — faktu odbycia nauki
rzemiosła handlarza i szynkarza win9 może sugerować, że decyzję osiedlenia się w tym mieście
Michał Schroeger podjął właśnie pod koniec obowiązkowej wędrówki czeladniczej. Pośpiech i forsowność
działania na rzecz uzyskania tego prawa wydaje się wskazywać, że decyzja ta zapadła dość
nagle. Fakt zaś, że w niespełna dwa miesiące po uzyskaniu prawa miejskiego 10 Schroeger wstępuje
w związek małżeński11 nasuwa przypuszczenie, że nagłość tej decyzji miała matrymonialne motywacje —
zwłaszcza że jednym z poręczycieli w sprawie uzyskania prawa miejskiego był jego przyszły
teść12.
Matką Efraima była Krystyna z Trotzów, wdowa po Stefanie Groningerze, kupcu winnym
z Torunia. Pochodzenie jej rodziny wywodzono dotąd z Gdańska13. Trudno dziś sprawdzić
wiarygodność tej informacji14, jednak z obecnie dostępnych, dotąd nie wykorzystywanych, a bardzo
autorytatywnych źródeł wynika niezbicie, że Jan Jerzy Trotz, niewątpliwie ojciec Krystyny, pochodził
nie z Gdańska, lecz z Warszawy, a prawo miejskie w Toruniu uzyskał dopiero w 1709 r.15
Jego córka urodziła się więc najprawdopodobniej w Warszawie, co w pewnym stopniu wyjaśniałoby
powód późniejszych nieco powiązań Schroegerów z tym miastem16. Zważywszy fakt, że zaślubiny
Krystyny Trotz z Michałem Schroegerem uczczone zostały kilkoma panegirykami, w tym także
utworem Efraima Oloffa — wybitnego przedstawiciela toruńskiej elity umysłowej11, wnioskować
należy, że były one dość znacznym wydarzeniem. Domyślać się więc można, że mimo niedawnego
osiedlenia w Toruniu Trotzowie, a także Michał Schroeger, zdobyli szybko wysoką pozycję
wśród miejscowej społeczności.
Pozycja ta była pierwszym szczeblem do kariery Michała Schroegera. Wsparty sporym — jak
się należy domyślać — wdowim posagiem żony i wykorzystując zapewne stosunki handlowe trudniącego
się tym samym zawodem teścia, Schroeger rozwija ożywioną działalność kupiecką, specjalizując
się w handlu winami węgierskimi18. Osiągnięte tą drogą duże zyski zapewniają mu już w latach
s Michał Schroeger, syn kupca Michaia i Zuzanny Beneksich, urodził się 7.08.1683 г., w Preszowie, Por. list dobrego
urodzenia w zbiorach WAP-Toruń, sygn. kat. III, nr 4979a.
6 S. Salmonowicz, Toruńskie Gimnazjum a ziemie korony węgierskiej, [w:] Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego
Gimnazjum Akademickiego, t. I, Toruń 1972, s. 172.
7 Ibid., s. 194- 205.
8 K. Maliszewski, J. K. Rubinkowski, Szlachcic, mieszczanin toruński, erudyta barokowy, „Rocznik Towarzystwa
Naukowego w Toruniu", R. 81: 1982, z. 1, s. 16.
9 Protokoły posiedzeń rady miejskiej z 1712 r. WAP-Toruń, sygn. II. 16, p. 73 rew.
10 Przyznanie prawa miejskiego nastąpiło 23.03.1712 — ibid.
11 Ślub odbył się 12.05.1712 — por. panegiryki w zbiorze druków ulotnych Książnicy Miejskiej w Toruniu, sygn.
1 13 788- 1 14 012 k. fol. ndl. 1-347, p. 280 nn.
12 Teściem, a wcześniej poręczycielem, M. Schroegera był Jan Jerzy Trotz — por. przypis nr 10.
13 Lorentz, Architekt E. Schrôger..., s. 138.
14 Większość źródeł wykorzystanych przez S. Lorentza zaginęła.
15 Protokoły posiedzeń rady miejskiej z 1709 r. WAP-Toruń, sygn. II. 13. p. 57. rew.
16 M. Schroeger był ojcem chrzestnym córki Deybla — Anny. Lorentz, Architekt E. Schrôger..., s. 139, przyp. 6.
17 Por. przyp. 11 oraz S. Salmonowicz, Efraim Oloff ( 1685—1735), pastor, profesor Gimnazjum Akademickiego
w Toruniu, erudyta i miłośnik języka polskiego, [w:] Wybitni ludzie dawnego Torunia, Warszawa 1982, s. 111.
18 Weinbuch — WAP-Toruń, sygn. kat. IV, z. 17. p. 1, 202, 207, 254, 355 i passim. Z zamieszczonych tam
zapisów wynika, że handlował on głównie winami węgierskimi, i to na dość znaczną skalę. Zapasy jego piwnicy
wynosiły przeważnie ok. 100 beczek. Wina dostarczał przeważnie do głównych miast pruskich, ale także do dworów
polskich — np. do podtoruńskiej Nawry i do Działynia.