DOI Artikel:
Białostocki, Jan: Ikonograficzny rodowód Szału
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0445
IKONOGRAFICZNY RODOWÓD „SZAŁU"
441
4. Gilles Corrozet, Hecatongraphie, 1543, emblem Lymage de Témérité
(reprodukcja powiększona)
w pierwszych wydaniach Ripy, jest ono jednak u Camerariusa, jest u Hiszpana Espinosa y Mało8,
pojawia się w późniejszych wydaniach Ripy, a w wielkiej edycji Orlandiego z 1764 r. został nawet
przedrukowany sonet Antonio Zampieriego:
Cieco desio, corne Destrier féroce,
Che armato ha il sen d'infaticabil lena,
Indomito, superbo, il piè veloce
Qua e là volgendo, a suo piacer mi mena,
Pensa se giova a me, che il reggo appena,
O minacciar di verga, o alzar di voce,
Che morso di ragion più nol raffrena,
Nè l'aspro ai fianchi ognor stimolo atroce,
Cosi precipitoso Ei mi trasporta
A périr seco, e chiamo invan soccorso,
Io che son senza forze, e senza scorta,
Ed oh! quai sento allor crudo rimorso
Che mi sgrida: ecco dove alfin ne porta
L'empio Destrier, se non s'avvezza al morso9.
Ślepa powolność wobec namiętności i jej zgubne skutki — tak można by w świetle tradycji
emblematycznej określić treść Szału. Levitine podobnie odczytuje sens dziesiątej ryciny z serii
Proverbios Goyi, w której koń „ślepej namiętności" unosi kobietę o twarzy łączącej zachwyt
z lękiem, w tle zaś przedziwny potwór pochłania (tę samą?) niewiastę, która takie sprawia wra-
żenie, jakby się sama w jego paszczę wciskała (il. 5)10.
8 J. Camerarius, Symbolum et emblematum centuriae très [Norymberga] 1593, s. 39, XXXI; F. L. Espinosa y Mało,
Ocios morales, Saragossa 1693, s. 24. Cytuję te pozycje za G. Levitinem, Some emblematic sources of Goya, „Journal
of the Warburg and Courtauld Institutes", XXII: 1959, s. 112, 113.
9 Cytuję za Levitinem wg Iconologia del Cavalière Cesare Ripa Perugirw; Notabilmente accresciuta d'Imagini, di
Annotazioni, e de Fatti dali'Abate Cesare Orlandi,.., Perugia 1764, I, s. s. 293; Levitine, op. cit., s. 112.
10 Levitine, op. cit., s. 111—113. Por. też rysunek do tej ryciny w Prado, omówiony w katalogu wystawy: Goya.
Zeichnungen u. Druckgraphik, Frankfurt a. M. 1981, nr L 35 i J 5.
56 - Rocznik Historii Sztuki, t. XVII
441
4. Gilles Corrozet, Hecatongraphie, 1543, emblem Lymage de Témérité
(reprodukcja powiększona)
w pierwszych wydaniach Ripy, jest ono jednak u Camerariusa, jest u Hiszpana Espinosa y Mało8,
pojawia się w późniejszych wydaniach Ripy, a w wielkiej edycji Orlandiego z 1764 r. został nawet
przedrukowany sonet Antonio Zampieriego:
Cieco desio, corne Destrier féroce,
Che armato ha il sen d'infaticabil lena,
Indomito, superbo, il piè veloce
Qua e là volgendo, a suo piacer mi mena,
Pensa se giova a me, che il reggo appena,
O minacciar di verga, o alzar di voce,
Che morso di ragion più nol raffrena,
Nè l'aspro ai fianchi ognor stimolo atroce,
Cosi precipitoso Ei mi trasporta
A périr seco, e chiamo invan soccorso,
Io che son senza forze, e senza scorta,
Ed oh! quai sento allor crudo rimorso
Che mi sgrida: ecco dove alfin ne porta
L'empio Destrier, se non s'avvezza al morso9.
Ślepa powolność wobec namiętności i jej zgubne skutki — tak można by w świetle tradycji
emblematycznej określić treść Szału. Levitine podobnie odczytuje sens dziesiątej ryciny z serii
Proverbios Goyi, w której koń „ślepej namiętności" unosi kobietę o twarzy łączącej zachwyt
z lękiem, w tle zaś przedziwny potwór pochłania (tę samą?) niewiastę, która takie sprawia wra-
żenie, jakby się sama w jego paszczę wciskała (il. 5)10.
8 J. Camerarius, Symbolum et emblematum centuriae très [Norymberga] 1593, s. 39, XXXI; F. L. Espinosa y Mało,
Ocios morales, Saragossa 1693, s. 24. Cytuję te pozycje za G. Levitinem, Some emblematic sources of Goya, „Journal
of the Warburg and Courtauld Institutes", XXII: 1959, s. 112, 113.
9 Cytuję za Levitinem wg Iconologia del Cavalière Cesare Ripa Perugirw; Notabilmente accresciuta d'Imagini, di
Annotazioni, e de Fatti dali'Abate Cesare Orlandi,.., Perugia 1764, I, s. s. 293; Levitine, op. cit., s. 112.
10 Levitine, op. cit., s. 111—113. Por. też rysunek do tej ryciny w Prado, omówiony w katalogu wystawy: Goya.
Zeichnungen u. Druckgraphik, Frankfurt a. M. 1981, nr L 35 i J 5.
56 - Rocznik Historii Sztuki, t. XVII