Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (36.1992)

dziewczyny, nieopodal krowy i owce. Pasterki i jeden z pasterzy siedzą, a drugi stoi przed
nimi. Gest jego rąk sugeruje, iż wykonuje on jakąś czynność skupiającą na sobie uwagę
audytorium. Rycina ta zdaje się ilustrować sielankę szóstą Szymona Szymonowicza o tytule
Mopsus. Mopsus — to imię pasterza, któremu przypada w sielance rola narratora, on ją
zaczyna i kończy, wypełniają ją natomiast pieśni Tytyrusa i Dametasa: „W południe, kiedy
słońce najgorętsze pali, / Stada swoie do chłodu pospołu zegnali / Tytyrus i Dametas: Tytyrus
rogate / Kozy, Dametas capy i owce kosmate / Oba młodzieńcy, oba w leciech rowien-
nicy, / oba dobrzy na fletniach, dobrzy na skrzypicy. / Y pieśni nauczeni składać, także
śpiewać, [...] Oba tedy pod bukiem wysokim siedzieli/A zwykłemi pieśniami zabawiać się
mieli." (Sielanki, s. 34).

Tytyrus i Dametas przyzywają do siebie Mopsusa: „Posiedzisz: tu wdzięczny cień, tu
chłód pod bukami / Tu łąki nieprzezorne, tu wesoły / Pozór, tu z pasz do rzeki same idą woły"
(Sielanki, s. 34).

Tak oto pasterze wypoczywają w cieniu drzew — widzimy to na pierwszym planie ryciny,
na drugim — zauważa się ludzi pracujących w polu, kosiarze koszą zboże, opodal wóz
napełnia się snopami.

Rycina druga (il. 9) pokazuje dwu mężczyzn, z lewej stoi młodzieniec w szlacheckim
stroju, z prawej siedzi młody człowiek w wiejskim ubiorze. W tle, z lewej strony, widoczne
wiejskie chaty, z prawej, nieco dalej — zarysy pałacu. Młodzieniec w kontuszu wskazuje ręką
na pałac, natomiast siedzący obok wieśniak — na leżący obok niego lemiesz. Jest to z całą
pewnością ilustracja do sielanki pierwszej Jana Gawińskiego Żywot ziemiański i dworski.
W utworze tym autor przeciwstawia w swych kolejnych wypowiedziach wieś miastu: „Wieś
i wieyskie życie,/W czym się człowiek ukochać może znamienicie" (Sielanki, s. 355);
„W dworach wrzawa, zgiełk, hałas, rożne niepokoje, / O Pańskie ocieraią rady się podwoie
[...]" (s. 358); „Wieś spokojna, wieś miła i lubych skarbnica/ Wczasów; gdzie spoyrzysz,
wszędy pokoy cię zaszczyca [...]" (s. 358); „Dwor wszelkich obłud składem: w powierzchow-
nej cerze / Dość swobody wesołej, lecz w niepewnej wierze" (s. 359); „We wsi piękny bieg życia
w iednostayney zgodzie/Przy cnocie niefarbowney, przy wdzięcznej swobodzie serce
kwitnie" (s. 359); „W dworach zamki, Pokoie i pyszne pałace [...]" (s. 360); „We wsi domek
poziomy, z niewyniosłem szczytem i mieszkaniem wesołym [...]" (s. 361); „Wczasy, miłe
zabawy wieyskie, i pożytki/Niechże w Dworze swą roskosz iak kto chce cukruie,/Kto we
wsi syt, nie mieszka lecz we wsi kroluie" (s. 363).

Na rycinie trzeciej (il. 10) przedstawiono na pierwszym planie dwóch młodych ludzi w
szlacheckim ubiorze. Obaj mają w rękach księgi. Przed nimi uskrzydlona postać młodzieńca
również z księgą w rękach — do niej wyciągają swoje ręce. Uskrzydlony młodzieniec
— zapewne Geniusz Poezji — wskazuje drugą ręką na widniejące w oddali starożytne
budowle i pasterzy z wołami. Wszystko wskazuje na to, że ta rycina nie wiąże się z żadną
z konkretnych sielanek, lecz z gatunkiem literackim zwanym sielanką, mającym swego

392