DOI Artikel:
Łomnicka-Żakowska, Ewa: Sztychowane ilustracje do zbioru "Sielanki polskie z różnych autorów zabrane..." z 1778 r.: zagadnienie zgodności tekstu z obrazem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0405
W ten oto sposób porównując tekst poetycki sielanek z treścią miedziorytów umie-
szczonych w zbiorze polskich sielanek, chcieliśmy znaleźć odpowiedź na pytanie, czy ryciny
są jedynie ozdobnikami tej książki, czy też są związane z jej treścią. Z ośmiu rycin jedna jest
tytułową, pięć wiąże się z treścią ściśle określonych sielanek. Wiemy już, jak było to możliwe,
choć miedzioryty wykonali francuscy ilustratorzy, którzy treści pisanych po polsku utworów
znać nie mogli. Ilustrowany zbiór polskich sielanek jest wspaniałym przykładem współpracy
pięciu osób: protektora i fundatora tego przedsięwzięcia — księcia Adama Czartoryskiego,
polskich artystów — Tadeusza Kościuszki i Józefa Orłowskiego oraz artystów francuskich
— Charlesa Eisena i Josepha de Longueil. Stanowi on perełkę edytorską tego czasu, w dużej
mierze dzięki rycinom, które powstały staraniem ludzi wybitnych — od twórcy koncepcji
poczynając, poprzez wykonawców, którzy nadali im artystyczną formę, a na ostatecznych
realizatorach kończąc, co dało znamienity i pamięci godny efekt.
PRZYPISY
1 A. Ryszkiewicz, Francusko-polskie związki artystyczne, Warszawa 1967, s. 160.
2 Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, Warszawa—Wrocław—Kraków, s. 229.
3 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych, t. III, Warszawa 1857,
s. 343.
4 Wyniesienie Heraklesa na Olimp, w pr. d. rogu obcą ręką „Orłowski", pap. żeberk., pióro, pędzel, bistr,
33,2 X 24,7, sygn. inw. Rys. Pol. 6614; Procesja ku czci Dionizosa, pióro, sepia, tusz, z 1. u d. podpis: „Orłowski 1800",
sygn. inw. Rys. Pol. 8281.
5 Polski Słownik Biograficzny, t. XIV, Warszawa—Wrocław—Kraków 1968—69, s. 430—431; Słownik
Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających, t. IV, Wrocław—Warszawa—Kraków 1986, s. 170.
6 K. Ciszek, O twórczości plastycznej Tadeusza Kościuszki, Przegląd Artystyczny 1968, nr 3, s. 39.
7 Portret Tomasza Jeffersona, prezydenta Stanów Zjednoczonych (1743—1826). Pod owalem notatka ręczna
atramentem: „Thomas-Jefferson/JA. Philosopher a Patriote and a Friend —/Dessigne par Son Ami Tadeé
Kościuszko et Grave par Mr Sokolnicki.", pap., akwatinta kol. ręcz., 29,5 x 24,2, inw. nr Gr. Pol. 5903.
8 Taka sama winieta widnieje w innej książce dedykowanej również ks. Adamowi Czartoryskiemu pt. „Krotki
zbiór historyi greckiey" wydanej w Warszawie w 1775 r. też przez M. Groella. Pewne, choć nieznaczne różnice
wskazują na to, iż wykonano ją z innej płytki niż tę późniejszą, zamieszczoną w Sielankach polskich z 1778 r.
9 Thieme-Becker, t. 10, Leipzig 1914, s. 427—9 i t. 23, Leipzig 1929, s. 359.
10 T. Mańkowski, Sielanki polskie kopersztychami ozdobione 1778 r., Prace KHS PAU, t. 9, 1948,
s. 202—5.
11 Ibidem, s. 204.
12 Dictionary of Symbols and Imagery, ad de Fries, Amst.—London 1974, s. 376.
401
szczonych w zbiorze polskich sielanek, chcieliśmy znaleźć odpowiedź na pytanie, czy ryciny
są jedynie ozdobnikami tej książki, czy też są związane z jej treścią. Z ośmiu rycin jedna jest
tytułową, pięć wiąże się z treścią ściśle określonych sielanek. Wiemy już, jak było to możliwe,
choć miedzioryty wykonali francuscy ilustratorzy, którzy treści pisanych po polsku utworów
znać nie mogli. Ilustrowany zbiór polskich sielanek jest wspaniałym przykładem współpracy
pięciu osób: protektora i fundatora tego przedsięwzięcia — księcia Adama Czartoryskiego,
polskich artystów — Tadeusza Kościuszki i Józefa Orłowskiego oraz artystów francuskich
— Charlesa Eisena i Josepha de Longueil. Stanowi on perełkę edytorską tego czasu, w dużej
mierze dzięki rycinom, które powstały staraniem ludzi wybitnych — od twórcy koncepcji
poczynając, poprzez wykonawców, którzy nadali im artystyczną formę, a na ostatecznych
realizatorach kończąc, co dało znamienity i pamięci godny efekt.
PRZYPISY
1 A. Ryszkiewicz, Francusko-polskie związki artystyczne, Warszawa 1967, s. 160.
2 Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, Warszawa—Wrocław—Kraków, s. 229.
3 E. Rastawiecki, Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych, t. III, Warszawa 1857,
s. 343.
4 Wyniesienie Heraklesa na Olimp, w pr. d. rogu obcą ręką „Orłowski", pap. żeberk., pióro, pędzel, bistr,
33,2 X 24,7, sygn. inw. Rys. Pol. 6614; Procesja ku czci Dionizosa, pióro, sepia, tusz, z 1. u d. podpis: „Orłowski 1800",
sygn. inw. Rys. Pol. 8281.
5 Polski Słownik Biograficzny, t. XIV, Warszawa—Wrocław—Kraków 1968—69, s. 430—431; Słownik
Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających, t. IV, Wrocław—Warszawa—Kraków 1986, s. 170.
6 K. Ciszek, O twórczości plastycznej Tadeusza Kościuszki, Przegląd Artystyczny 1968, nr 3, s. 39.
7 Portret Tomasza Jeffersona, prezydenta Stanów Zjednoczonych (1743—1826). Pod owalem notatka ręczna
atramentem: „Thomas-Jefferson/JA. Philosopher a Patriote and a Friend —/Dessigne par Son Ami Tadeé
Kościuszko et Grave par Mr Sokolnicki.", pap., akwatinta kol. ręcz., 29,5 x 24,2, inw. nr Gr. Pol. 5903.
8 Taka sama winieta widnieje w innej książce dedykowanej również ks. Adamowi Czartoryskiemu pt. „Krotki
zbiór historyi greckiey" wydanej w Warszawie w 1775 r. też przez M. Groella. Pewne, choć nieznaczne różnice
wskazują na to, iż wykonano ją z innej płytki niż tę późniejszą, zamieszczoną w Sielankach polskich z 1778 r.
9 Thieme-Becker, t. 10, Leipzig 1914, s. 427—9 i t. 23, Leipzig 1929, s. 359.
10 T. Mańkowski, Sielanki polskie kopersztychami ozdobione 1778 r., Prace KHS PAU, t. 9, 1948,
s. 202—5.
11 Ibidem, s. 204.
12 Dictionary of Symbols and Imagery, ad de Fries, Amst.—London 1974, s. 376.
401