DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Kornecki, Marian: Z problematyki wiejskiego budownictwa kościelnego na Opolszczyźnie w wieku XIII oraz na przełomie XIII i XIV wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0095
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
10.111. T. Dobrzeniecki, Romańska
madonna z Ołoboku, druk
pt. Romański posążek Marii
z Dzieciątkiem w Muzeum
Narodowym w Warszawie,
„Rocznik Muz. Nar. w War-
szawie” X (1966).
17.111. S. Blakstad (Norwegia),
Współczesne malarstwo skan-
dynawskie.
31.111. A. Ryszkiewicz, Sylwester 16.VI.
Dawid Mirys w druku w
książce pt. Z dziejów fran-
cusko-polskich stosunków ar-
tystycznych. W kręgu J. L.
Davida. WAiF.
21.IV. Z. Waźbiński, Motyw Wenus
klasycznej w sztuce średnio-
wiecza.
28.IV. J. Chrościcki, Treści ideowe
kościoła SS. Wizytek w War-
szawie w druku „Biul. Hist.
Sztuki” XXVIII (1966), nr 2.
26.V. S. Wiliński, Sebastiano Serlio
i Andrea Palladio.
2.VI. M. Twarowska, O kształto-
waniu się nowego stosunku
do rzeczywistości w sztuce
współczesnej.
9.VI. A. Szymańska, Zbiór niezna-
nych młodzieńczych rysunków
V. van Gogha, stanowiących
własność rodziny H. G. Ter-
steega, druk „Biul. Hist.
Sztuki” XXVII (1965), nr 4.
J. Michałowski, Sztuki piękne
w Szkole Rycerskiej Stani-
sława Augusta (J. P. Norblin,
B. Folino, P. Muller, T. Koś-
ciuszko, J. Orłowski, J. Łęski
i in.).
30.VI. M. Karpowicz, Malowidła
gabinetu „al fresco” w pa-
łacu w Wilanowie.
Oddział Wrocławski
25.III. J. Kutzner, Tympanon erek-
cyjny kościoła Sw. Krzyża
we Wrocławiu w druku
„Biul. Hist. Sztuki” XXVIII
(1966), nr 3-4.
31.III. J. Rozpędowski, Początki
zamków w Polsce.
8.IV. I. Rylska, Grafika lwowska
w okresie XX-lecia między-
wojennego.
13. V. S. Filipiak, Konserwacja
XV Ul-wiecznego obrazu
„Opactwo Krzeszówskie”.
20.V. J. Kębłowski, Posąg Salomei
głogowskiej.
9.VI. J. Frycz, Restauracja zabyt-
ków architektonicznych w
Polsce w XIX wieku.
14. VI. D. Ostrowska, Ze studiów
nad rzeźbą krzeszowską 1.
poi. XVII wieku — Antoni
Dorazil.
24.VI. P. Banaś, XVIII-wieczny koś-
ciół kanoników regularnych
w Trzemesznie w druku.
„Biul. Hist. Sztuki” XXVIII
(1966), nr 3-4.
MARIAN KORNECKI
Z PROBLEMATYKI WIEJSKIEGO BUDOWNICTWA KOŚCIELNEGO NA OPOLSZCZYŹN1E
W WIEKU XIII ORAZ NA PRZEŁOMIE XIII I XIV WIEKU
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 5.XI.1963 r.)
Obserwowany od dawna wzrost
zainteresowania wczesnym budow-
nictwem kościelnym w Polsce, tak-
że na terenie Śląska, dostarczył w
ostatnich latach szeregu nowych
materiałów, które w znacznej mie-
rze poszerzyły dotychczasowy stan
wiedzy w tym zakresie. Materiały
te ujęte zostały w wielu publika-
cjach, a ostatnio w dwóch o charak-
terze inwentarzy problemowych,
pióra Z. Swiechowskiego (Architek-
tura na Śląsku do połowy XIII w.,
1955; Budownictwo romańskie w
Polsce, 1963). W pracach tych po-
święconych zabytkom romanizmu,
znacznie mniej uwagi zwrócono na
obiekty z peryferii architektury
romańskiej ze względu na drugo-
rzędność ich cech, późny przeważ-
nie okres powstania oraz pewne
trudności w zakresie kwalifikacji
stylowej. Obiekty, o których mowa,
określano terminem budownictwa
przejściowego, romańsko-gotyckiego,
przedgotyckiego (nie wchodząc w
subtelności rozróżnienia), czy na-
wet wczesnogotyckiego, kwalifiko-
wanego pod kątem widzenia wystę-
powania elementów stylowych, lub
przyjęcia takiej czy innej cezury
czasowej.
Przedmiotem niniejszych rozwa-
żań jest wiejskie budownictwo koś-
II. 1. Wlerzbięcice. Apsyda kościoła
z pierwotnym oknem, odsłoniętym
w 1963 r. (Fot M. Kornecki)
cielne drugiej połowy w. XIII oraz
przełomu w. XIII i XIV na terenie
Opolszczyzny (a ściślej obecnego
województwa opolskiego), przeważ-
nie jeszcze niezbadane, a reprezen-
towane dość licznymi obiektami.
Celem rozważań jest próba spojrze-
nia na mechanikę rozwojową tego
budownictwa na styku konwencjo-
nalnego romanizmu i gotyku, w
oparciu o mało znane, a nawet
nieznane dotąd obiekty. Punkt wyjś-
cia dla badań stanowi opublikowa-
na uprzednio literatura. Stosownie
do możliwości metoda badań ogra-
niczona została do ogólnej analizy
obiektu na miejscu, bez prowadzenia
specjalnych dociekań typu konser-
watorskiego, stąd wysunięte wnioski
nie mogą być traktowane jako
ostateczne. Badania objęły: analizę
rzutu i układu przestrzennego; ana-
lizę materiału i technologii; analizę
detalu. Rozważaniem objęto ponad
30 kościołów.
Rzuty i układ przestrzen-
n y. Wszystkie zachowane obiekty
są jednonawowe, o pokrewnych
układach przestrzennych, zaledwie
z pojedyńczymi wyjątkami. Wyróż-
nić można dwie podstawowe grupy:
87
10.111. T. Dobrzeniecki, Romańska
madonna z Ołoboku, druk
pt. Romański posążek Marii
z Dzieciątkiem w Muzeum
Narodowym w Warszawie,
„Rocznik Muz. Nar. w War-
szawie” X (1966).
17.111. S. Blakstad (Norwegia),
Współczesne malarstwo skan-
dynawskie.
31.111. A. Ryszkiewicz, Sylwester 16.VI.
Dawid Mirys w druku w
książce pt. Z dziejów fran-
cusko-polskich stosunków ar-
tystycznych. W kręgu J. L.
Davida. WAiF.
21.IV. Z. Waźbiński, Motyw Wenus
klasycznej w sztuce średnio-
wiecza.
28.IV. J. Chrościcki, Treści ideowe
kościoła SS. Wizytek w War-
szawie w druku „Biul. Hist.
Sztuki” XXVIII (1966), nr 2.
26.V. S. Wiliński, Sebastiano Serlio
i Andrea Palladio.
2.VI. M. Twarowska, O kształto-
waniu się nowego stosunku
do rzeczywistości w sztuce
współczesnej.
9.VI. A. Szymańska, Zbiór niezna-
nych młodzieńczych rysunków
V. van Gogha, stanowiących
własność rodziny H. G. Ter-
steega, druk „Biul. Hist.
Sztuki” XXVII (1965), nr 4.
J. Michałowski, Sztuki piękne
w Szkole Rycerskiej Stani-
sława Augusta (J. P. Norblin,
B. Folino, P. Muller, T. Koś-
ciuszko, J. Orłowski, J. Łęski
i in.).
30.VI. M. Karpowicz, Malowidła
gabinetu „al fresco” w pa-
łacu w Wilanowie.
Oddział Wrocławski
25.III. J. Kutzner, Tympanon erek-
cyjny kościoła Sw. Krzyża
we Wrocławiu w druku
„Biul. Hist. Sztuki” XXVIII
(1966), nr 3-4.
31.III. J. Rozpędowski, Początki
zamków w Polsce.
8.IV. I. Rylska, Grafika lwowska
w okresie XX-lecia między-
wojennego.
13. V. S. Filipiak, Konserwacja
XV Ul-wiecznego obrazu
„Opactwo Krzeszówskie”.
20.V. J. Kębłowski, Posąg Salomei
głogowskiej.
9.VI. J. Frycz, Restauracja zabyt-
ków architektonicznych w
Polsce w XIX wieku.
14. VI. D. Ostrowska, Ze studiów
nad rzeźbą krzeszowską 1.
poi. XVII wieku — Antoni
Dorazil.
24.VI. P. Banaś, XVIII-wieczny koś-
ciół kanoników regularnych
w Trzemesznie w druku.
„Biul. Hist. Sztuki” XXVIII
(1966), nr 3-4.
MARIAN KORNECKI
Z PROBLEMATYKI WIEJSKIEGO BUDOWNICTWA KOŚCIELNEGO NA OPOLSZCZYŹN1E
W WIEKU XIII ORAZ NA PRZEŁOMIE XIII I XIV WIEKU
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 5.XI.1963 r.)
Obserwowany od dawna wzrost
zainteresowania wczesnym budow-
nictwem kościelnym w Polsce, tak-
że na terenie Śląska, dostarczył w
ostatnich latach szeregu nowych
materiałów, które w znacznej mie-
rze poszerzyły dotychczasowy stan
wiedzy w tym zakresie. Materiały
te ujęte zostały w wielu publika-
cjach, a ostatnio w dwóch o charak-
terze inwentarzy problemowych,
pióra Z. Swiechowskiego (Architek-
tura na Śląsku do połowy XIII w.,
1955; Budownictwo romańskie w
Polsce, 1963). W pracach tych po-
święconych zabytkom romanizmu,
znacznie mniej uwagi zwrócono na
obiekty z peryferii architektury
romańskiej ze względu na drugo-
rzędność ich cech, późny przeważ-
nie okres powstania oraz pewne
trudności w zakresie kwalifikacji
stylowej. Obiekty, o których mowa,
określano terminem budownictwa
przejściowego, romańsko-gotyckiego,
przedgotyckiego (nie wchodząc w
subtelności rozróżnienia), czy na-
wet wczesnogotyckiego, kwalifiko-
wanego pod kątem widzenia wystę-
powania elementów stylowych, lub
przyjęcia takiej czy innej cezury
czasowej.
Przedmiotem niniejszych rozwa-
żań jest wiejskie budownictwo koś-
II. 1. Wlerzbięcice. Apsyda kościoła
z pierwotnym oknem, odsłoniętym
w 1963 r. (Fot M. Kornecki)
cielne drugiej połowy w. XIII oraz
przełomu w. XIII i XIV na terenie
Opolszczyzny (a ściślej obecnego
województwa opolskiego), przeważ-
nie jeszcze niezbadane, a reprezen-
towane dość licznymi obiektami.
Celem rozważań jest próba spojrze-
nia na mechanikę rozwojową tego
budownictwa na styku konwencjo-
nalnego romanizmu i gotyku, w
oparciu o mało znane, a nawet
nieznane dotąd obiekty. Punkt wyjś-
cia dla badań stanowi opublikowa-
na uprzednio literatura. Stosownie
do możliwości metoda badań ogra-
niczona została do ogólnej analizy
obiektu na miejscu, bez prowadzenia
specjalnych dociekań typu konser-
watorskiego, stąd wysunięte wnioski
nie mogą być traktowane jako
ostateczne. Badania objęły: analizę
rzutu i układu przestrzennego; ana-
lizę materiału i technologii; analizę
detalu. Rozważaniem objęto ponad
30 kościołów.
Rzuty i układ przestrzen-
n y. Wszystkie zachowane obiekty
są jednonawowe, o pokrewnych
układach przestrzennych, zaledwie
z pojedyńczymi wyjątkami. Wyróż-
nić można dwie podstawowe grupy:
87