DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Kowalczyk, Jerzy: Siedemnastowieczne mauzoleum nacji polskiej w Padwie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0319
JERZY KOWALCZYK
SIEDEMNASTOWIECZNE MAUZOLEUM NACJI POLSKIEJ W PADWIE
Wśród zagranicznych studentów kształcących się
na dwu uniwersytetach padewskich w XVI w. naj-
liczniejszą grupę stanowiła nacja niemiecka, na drugim
zaś (miejscu plasowała się nacja polska, wyprzedzając
Czechów, Węgrów, Francuzów i innych. Aż do końca
XVI w. studenci z Rzeczypospolitej nie mieli odrębnej
organizacji i przyłączani byli do nacji niemieckiej,
podobnie jak Czesi czy Węgrzy. Studenci z tych
krajów tworzyli wspólną organizację, tzw. nację
ultramontańską (zaalpejską). Tendencje do uzyskania
pewnego rodzaju autonomii wyraziły się poprzez za-
łożenie Hospitium Polonorum znajdującym się w po-
bliżu Bazyliki św. Antoniego. Instytucja ta istniała
w latach 1556—89. Drugą instytucją, która zapewne
mieściła się w tym samym domu, była działająca
tylko trzy lata (1556—59) Accademia padovana dei
Polacchi zorganizowana na wzór włoskiej h
Tendencja Polaków do organizowania się za gra-
nicą, zaczęła się zaznaczać nie tylko w środowisku
padewskim ale i w innych ośrodkach uniwersyteckich,
np. w Rzymie, gdzie Hospicjum Polskie zostało za-
łożone w 1575 r. przez kardynała Hozjusza. Dzieło
Hozjusza kontynuował ks. Stanisław Reszka, który
zajął się budową tego Hospicjum oraz kościoła św.
Stanisława przy Via Botteghe Oscure, tworząc (w ten
sposób w pobliżu Kapitolu istniejącą do dziś polską
enklawę 1 2 Przy rzymskim Hospicjum powstała wów-
czas pierwsza polska biblioteka zagraniczna3, której
tradycje kontynuuje obecnie wspaniała Biblioteka
Polska przy Vicolo Doria.
Wyodrębnienie organizacyjne studentów polskich
na uczelniach padewskich nastąpiło w 1592 r. Dzieje
tego stowarzyszenia pod nazwą Nacja Polska, działa-
jącego przez półtora wieku zostały opisane przez
Stanisława Windakiewicza, który opublikował też sze-
1 S. WINDAKIEWICZ, I Polacchi a Padova, [w:] Omag-
gio dell’Accademia Polacca di Scienze e Lettere all’Univer-
sita di Padova nel settimo centenario della sua fondazione,
Kraików 1922, s. 24.
2 B. BILIŃSKI, Polskie tradycje naukowe w Rzymie,
„Brzegi. Humanist.” VII, 1963, inr 3, s. 33—34.
3 H. BARYCZ, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską,
Wrocław 1965, s. 304.
4 S. WINDAKIEWICZ, Nacya Polska w Padwie (1592—
1745), „Brzegi. Polski” XXII, 1887, s. 460—493; — tenże,
reg ważnych dokumentów: statut, protokóły z posie-
dzeń i listy członków4. Nacja zrzeszała studentów
katolików pochodzących z terenów Rzeczypospolitej
(Polaków, Rusinów i Litwinów),, ale zasięgiem swym
obejmowała również licznych przybyszów, którzy prze-
wijali się przez Padwę zarówno W celach naukowych,
jak też peregrynantów, pobożnych pątników, a nawet
dyplomatów świeckich i duchownych zdążających
do stolicy papieskiej w Rzymie czy do innych stolic
państewek włoskich. Ze względu na swoje położenie
Padwa była ważnym miastem tranzytowym, stąd też
w rejestrach Nacji Polskiej przewija isię ogromna
liczba nazwisk.
Ślady Polaków w Padwie odnajdujemy w licznych
herbach studentów polskich, które izdobią stary budy-
nek uniwersytecki zwany Bo5 oraz w szeregu nagrob-
ków w Bazylice del Santo, którą Nacja Polska obrała
na miejsce wiecznego spoczynku współziomków zmar-
łych w grodzie Antenora bądź w czasie podróży po
Italii, bądź podczas studiów.
Oprócz nagrobków Polacy ufundowali w początku
XVII w. kryptę i ołtarz z obrazem o tematyce pol-
skiej, do dziś przechowywanym. Większość nagrobków
zgrupowana jest w pierwszym przęśle północnej nawy
bocznej, gdzie w ołtarzu znajduje się obraz ze sceną
wskrzeszenia Piotrawina przez biskupa Stanisława
Szczepanowskiego. Jest to właśnie owa XVH-wieczna
kaplica z ołtarzem, kryptą grobową i nagrobkami
Nacji Polskiej. Kompozycja jej narastająca przez całe
XVII stulecie, została częściowo (rozbita przez wy-
mianę ołtarza na początku XIX w. oraz przez prze-
niesienie szeregu tablic i nagrobków do drugiej kapli-
cy, nowourządzonej w ostatnich latach XIX w.
Kaplica ta, nosząca również wezwanie św. Stanisława
(dawna kaplica S. Bartolomeo), usytuowana jest bez-
Księgi Nacyi Polskiej w Padwie, Kraików 1888, ss. 78, odb.
z „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”,
t. VI; — tenże, Protokóły zgromadzeń Nacyi Polskiej w
Padwie, Kraków 1890, odib. >z „Archiwum ido Dziejów...”,
t. VI; — tenże, Padwa. Studium z dziejów cywilizacji pol-
skiej, Kraków 1891, s. 104; — tenże, Materiały do historyi
Polaków w Padwie, [w:] „Archiwum do Dziejów Literatury
i Oświaty w Polsce”, t. VII, Kraków 1892, s. 149—185.
5 A. BRILLO, Gli stemmi degli studenti polacchi nella
Uniuersitd di Padova, Paid|ova 1933.
305
SIEDEMNASTOWIECZNE MAUZOLEUM NACJI POLSKIEJ W PADWIE
Wśród zagranicznych studentów kształcących się
na dwu uniwersytetach padewskich w XVI w. naj-
liczniejszą grupę stanowiła nacja niemiecka, na drugim
zaś (miejscu plasowała się nacja polska, wyprzedzając
Czechów, Węgrów, Francuzów i innych. Aż do końca
XVI w. studenci z Rzeczypospolitej nie mieli odrębnej
organizacji i przyłączani byli do nacji niemieckiej,
podobnie jak Czesi czy Węgrzy. Studenci z tych
krajów tworzyli wspólną organizację, tzw. nację
ultramontańską (zaalpejską). Tendencje do uzyskania
pewnego rodzaju autonomii wyraziły się poprzez za-
łożenie Hospitium Polonorum znajdującym się w po-
bliżu Bazyliki św. Antoniego. Instytucja ta istniała
w latach 1556—89. Drugą instytucją, która zapewne
mieściła się w tym samym domu, była działająca
tylko trzy lata (1556—59) Accademia padovana dei
Polacchi zorganizowana na wzór włoskiej h
Tendencja Polaków do organizowania się za gra-
nicą, zaczęła się zaznaczać nie tylko w środowisku
padewskim ale i w innych ośrodkach uniwersyteckich,
np. w Rzymie, gdzie Hospicjum Polskie zostało za-
łożone w 1575 r. przez kardynała Hozjusza. Dzieło
Hozjusza kontynuował ks. Stanisław Reszka, który
zajął się budową tego Hospicjum oraz kościoła św.
Stanisława przy Via Botteghe Oscure, tworząc (w ten
sposób w pobliżu Kapitolu istniejącą do dziś polską
enklawę 1 2 Przy rzymskim Hospicjum powstała wów-
czas pierwsza polska biblioteka zagraniczna3, której
tradycje kontynuuje obecnie wspaniała Biblioteka
Polska przy Vicolo Doria.
Wyodrębnienie organizacyjne studentów polskich
na uczelniach padewskich nastąpiło w 1592 r. Dzieje
tego stowarzyszenia pod nazwą Nacja Polska, działa-
jącego przez półtora wieku zostały opisane przez
Stanisława Windakiewicza, który opublikował też sze-
1 S. WINDAKIEWICZ, I Polacchi a Padova, [w:] Omag-
gio dell’Accademia Polacca di Scienze e Lettere all’Univer-
sita di Padova nel settimo centenario della sua fondazione,
Kraików 1922, s. 24.
2 B. BILIŃSKI, Polskie tradycje naukowe w Rzymie,
„Brzegi. Humanist.” VII, 1963, inr 3, s. 33—34.
3 H. BARYCZ, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską,
Wrocław 1965, s. 304.
4 S. WINDAKIEWICZ, Nacya Polska w Padwie (1592—
1745), „Brzegi. Polski” XXII, 1887, s. 460—493; — tenże,
reg ważnych dokumentów: statut, protokóły z posie-
dzeń i listy członków4. Nacja zrzeszała studentów
katolików pochodzących z terenów Rzeczypospolitej
(Polaków, Rusinów i Litwinów),, ale zasięgiem swym
obejmowała również licznych przybyszów, którzy prze-
wijali się przez Padwę zarówno W celach naukowych,
jak też peregrynantów, pobożnych pątników, a nawet
dyplomatów świeckich i duchownych zdążających
do stolicy papieskiej w Rzymie czy do innych stolic
państewek włoskich. Ze względu na swoje położenie
Padwa była ważnym miastem tranzytowym, stąd też
w rejestrach Nacji Polskiej przewija isię ogromna
liczba nazwisk.
Ślady Polaków w Padwie odnajdujemy w licznych
herbach studentów polskich, które izdobią stary budy-
nek uniwersytecki zwany Bo5 oraz w szeregu nagrob-
ków w Bazylice del Santo, którą Nacja Polska obrała
na miejsce wiecznego spoczynku współziomków zmar-
łych w grodzie Antenora bądź w czasie podróży po
Italii, bądź podczas studiów.
Oprócz nagrobków Polacy ufundowali w początku
XVII w. kryptę i ołtarz z obrazem o tematyce pol-
skiej, do dziś przechowywanym. Większość nagrobków
zgrupowana jest w pierwszym przęśle północnej nawy
bocznej, gdzie w ołtarzu znajduje się obraz ze sceną
wskrzeszenia Piotrawina przez biskupa Stanisława
Szczepanowskiego. Jest to właśnie owa XVH-wieczna
kaplica z ołtarzem, kryptą grobową i nagrobkami
Nacji Polskiej. Kompozycja jej narastająca przez całe
XVII stulecie, została częściowo (rozbita przez wy-
mianę ołtarza na początku XIX w. oraz przez prze-
niesienie szeregu tablic i nagrobków do drugiej kapli-
cy, nowourządzonej w ostatnich latach XIX w.
Kaplica ta, nosząca również wezwanie św. Stanisława
(dawna kaplica S. Bartolomeo), usytuowana jest bez-
Księgi Nacyi Polskiej w Padwie, Kraików 1888, ss. 78, odb.
z „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”,
t. VI; — tenże, Protokóły zgromadzeń Nacyi Polskiej w
Padwie, Kraków 1890, odib. >z „Archiwum ido Dziejów...”,
t. VI; — tenże, Padwa. Studium z dziejów cywilizacji pol-
skiej, Kraków 1891, s. 104; — tenże, Materiały do historyi
Polaków w Padwie, [w:] „Archiwum do Dziejów Literatury
i Oświaty w Polsce”, t. VII, Kraków 1892, s. 149—185.
5 A. BRILLO, Gli stemmi degli studenti polacchi nella
Uniuersitd di Padova, Paid|ova 1933.
305