DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Kowalczyk, Jerzy: Siedemnastowieczne mauzoleum nacji polskiej w Padwie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0321
XVII-WIECZNE MAUZOLEUM NACJI POLSKIEJ W PADWIE
realizacji tego zamierzenia byli wpisywani do księgi
Nacji Polskiej 1S.
Na posiedzeniu Nacji w dniu 18 marca 1594 r.
omawiano już sprawę konstrukcji ołtarza, który miał
być wykonany z marmuru przez kamieniarza Ceza-
rego (Bovo). Na protektora budowy wybrano Girołama
Socinp, obywatela padewskiego, który w imieniu Nacji
miał dozorować realizacji dzieła i dokonywać rozlicze-
nia z kamieniarzem19. Urzeczywistnienie projektów
odwlokło się o 12 lat i zaczęło nabierać realnych
kształtów dopiero w 1606 r. Przyczyną tak dużego
opóźnienia były z pewnością trudności finansowe.
15 sierpnia 1606 r. zapadła wreszcie decydująca
uchwała o zbudowaniu krypty i ołtarza, nie zaś
krypty i zbiorowego nagrobka jak pierwotnie za-
mierzano. Zawarto wówczas kontrakt z Cesare Bovo,
który zobowiązał się wystawić ołtarz i kryptę za
680 dukatów. Suma ta miała być zebrana ze składek,
brakującą zaś kwotę zadeklarował ówczesny prezes
Nacji — Mikołaj Ossoliński20. Za jego kadencji osta-
tecznie sfinalizowano dzieło i nazwisko konsyliarza
(bo tak byli nazywani prezesi Nacji) Ossolińskiego
figuruje po dziś dzień na tablicy fundacyjnej 211.
Rzecz znamienna, że Mikołaj Ossoliński, syn Pro-
kopa, krewny późniejszego kanclerza Jerzego Ossoliń-
skiego, nie zaliczał się do gorących wyznawców rzym-
skiego kościoła, a jezuita Kasper Niesiecki wręcz
o nim pisze, że „daleki [był] od wiary katolickiej, nie-
mniej będąc w Padwie wystawił swoim kosztem ołtarz
nacji polskiej w kościele św. Antoniego, aby za zmar-
łych, w tamtem miejscu mogły się Msze św. odpra-
wować”22. Ogrywał więc tu bardziej rolę sentyment
narodowy niż religijna dewocja.
Ołtarz był już gotowy w 1607 r. skoro 3 łipca
dokonano ostatecznego rozliczenia z rzeźbiarzem Ce-
sare Bovo (por. Aneks). Obraz ołtarzowy z przed-
stawieniem św. Stanisława biskupa i św. Jacka Od-
rowąża został namalowany przez weneckiego malarza
Piętro Malombra na koszt Hieronima Czyżowskiego,
dalekiego krewnego Mikołaja Ossolińskiego. Natomiast
antependium wykonane z tkaniny białego i czerwo-
nego koloru ufundował w lutym 1608 r. Marcin Zbo-
rowski z Rytwian23. Uroczyste poświęcenie krypty
i ołtarza pod wezwaniem św. Stanisława biskupa od-
było się zapewne w 1607 r. sądząc z daty na tablicy
fundacyjnej. Ustanowiono „wieczyście” sto mszy rocz-
nie, które miały być odprawiane w każdy piątek
i niedzielę, zgodnie z kontraktem Nacji Polskiej z za-
konnikami z Bazyliki św. Antoniego, zawartym
3 września 1616 r.24 Fundusz na ten cel został po-
mnożony przez zapis w testamencie polskiego studenta
Stefana Ubaldiniego ze Lwowa, zmarłego w 1621 r.
w Padwie25. Specjalne uroczystości odbywały się
przy polskim ołtarzu w święta narodowe, w dniach
polskich świętych patronów, oraz dla uczczenia zwy-
cięstw polskiego oręża. Niezwykle uroczysty charakter
miały dziękczynne nabożeństwa z okazji zwycięstwa
Jana Sobieskiego pod Chocimiem 26.
18 WIND AKIE WICZ, Księgi Nacyi Polskiej, jw.: fundu-
sze były składane do banku przy Bazylice, zwanym Arca
del Santo,
19 WINDAKIEWICZ, Protokóły zgromadzeń, jw., s. 7, 36.
20 Tamże, s. 7, 37—38.
21 Inskrypcję z tablicy fundacyjnej przytaczam poniżej.
22 K. NIESIECKI, Herbarz polski, t. VII, Lipsk 1841, s.
150.
23 Padwa, Archivio Antico dełl’Uiniversitó, sygn. 487, Atti
delLa Nazione Polacca, voł, I, p. 65.
II. 1. Padwa. Bazylika św. Antoniego, rzut
poziomy z usytuowaniem ołtarza św. Stani-
sława Nacji Polskiej 1607 r. (1)> kaplicy św.
Stanisława ufundowanej w końcu XIX w.
(2), oraz epitafiów A. Kańskiego (3), M. Po-
nętowskiego (4) i A. Zalińskiego (5).
Pierwotny ołtarz i jego twórca Cesare
B o v o. Wykonawcą pierwotnego ołtarza św. Stanisła-
wa był Cesare Bovo, co już udowodnił archiwalnie
Windakiewicz. Kamieniarz Cesare pojawia się w pro-
tokółach Nacji w 1594 r., gdzie wymieniono go na-
razie tylko z imienia jako autora przyszłego dzieła.
Gdy po dwunastu latach sprawa ta stała się wreszcie
aktualna, znowu mamy do czynienia z tym samym
rzeźbiarzem, z którym zawarto w 1606 r. kontrakt
na wystawienie ołtarza i krypty grobowej za sumę
680 dukatów27. Rozliczenie nastąpiło 3 lipca 1607 r.
24 WINDAKIEWICZ, Protokóły zgromadzeń, jw., s. 8.
25 Tamże, s. 7—8, 10.
26 Tenże, I Polacchi a Padova, jw., s. 30.
27 W protokóle z posiedzenia Nacji z dn. 18.III.1594 arty-
sta wymieniony jest tylko z imienia, jako „Caesar, lapicida
venetus”, natomiast w protokóle z dn. il5.VIII.1606 wystę-
puje „Caesare Buono lapicida patavino” i tę mylną pisow-
nię nazwiska przyjął WINDAKIEWICZ, Protokóły zgroma-
dzeń, (jw., s. 37 i 38). Sam artysta podpisuje się jako BOVO
i pod tym nazwiskiem występuje w literaturze włoskiej.
307
realizacji tego zamierzenia byli wpisywani do księgi
Nacji Polskiej 1S.
Na posiedzeniu Nacji w dniu 18 marca 1594 r.
omawiano już sprawę konstrukcji ołtarza, który miał
być wykonany z marmuru przez kamieniarza Ceza-
rego (Bovo). Na protektora budowy wybrano Girołama
Socinp, obywatela padewskiego, który w imieniu Nacji
miał dozorować realizacji dzieła i dokonywać rozlicze-
nia z kamieniarzem19. Urzeczywistnienie projektów
odwlokło się o 12 lat i zaczęło nabierać realnych
kształtów dopiero w 1606 r. Przyczyną tak dużego
opóźnienia były z pewnością trudności finansowe.
15 sierpnia 1606 r. zapadła wreszcie decydująca
uchwała o zbudowaniu krypty i ołtarza, nie zaś
krypty i zbiorowego nagrobka jak pierwotnie za-
mierzano. Zawarto wówczas kontrakt z Cesare Bovo,
który zobowiązał się wystawić ołtarz i kryptę za
680 dukatów. Suma ta miała być zebrana ze składek,
brakującą zaś kwotę zadeklarował ówczesny prezes
Nacji — Mikołaj Ossoliński20. Za jego kadencji osta-
tecznie sfinalizowano dzieło i nazwisko konsyliarza
(bo tak byli nazywani prezesi Nacji) Ossolińskiego
figuruje po dziś dzień na tablicy fundacyjnej 211.
Rzecz znamienna, że Mikołaj Ossoliński, syn Pro-
kopa, krewny późniejszego kanclerza Jerzego Ossoliń-
skiego, nie zaliczał się do gorących wyznawców rzym-
skiego kościoła, a jezuita Kasper Niesiecki wręcz
o nim pisze, że „daleki [był] od wiary katolickiej, nie-
mniej będąc w Padwie wystawił swoim kosztem ołtarz
nacji polskiej w kościele św. Antoniego, aby za zmar-
łych, w tamtem miejscu mogły się Msze św. odpra-
wować”22. Ogrywał więc tu bardziej rolę sentyment
narodowy niż religijna dewocja.
Ołtarz był już gotowy w 1607 r. skoro 3 łipca
dokonano ostatecznego rozliczenia z rzeźbiarzem Ce-
sare Bovo (por. Aneks). Obraz ołtarzowy z przed-
stawieniem św. Stanisława biskupa i św. Jacka Od-
rowąża został namalowany przez weneckiego malarza
Piętro Malombra na koszt Hieronima Czyżowskiego,
dalekiego krewnego Mikołaja Ossolińskiego. Natomiast
antependium wykonane z tkaniny białego i czerwo-
nego koloru ufundował w lutym 1608 r. Marcin Zbo-
rowski z Rytwian23. Uroczyste poświęcenie krypty
i ołtarza pod wezwaniem św. Stanisława biskupa od-
było się zapewne w 1607 r. sądząc z daty na tablicy
fundacyjnej. Ustanowiono „wieczyście” sto mszy rocz-
nie, które miały być odprawiane w każdy piątek
i niedzielę, zgodnie z kontraktem Nacji Polskiej z za-
konnikami z Bazyliki św. Antoniego, zawartym
3 września 1616 r.24 Fundusz na ten cel został po-
mnożony przez zapis w testamencie polskiego studenta
Stefana Ubaldiniego ze Lwowa, zmarłego w 1621 r.
w Padwie25. Specjalne uroczystości odbywały się
przy polskim ołtarzu w święta narodowe, w dniach
polskich świętych patronów, oraz dla uczczenia zwy-
cięstw polskiego oręża. Niezwykle uroczysty charakter
miały dziękczynne nabożeństwa z okazji zwycięstwa
Jana Sobieskiego pod Chocimiem 26.
18 WIND AKIE WICZ, Księgi Nacyi Polskiej, jw.: fundu-
sze były składane do banku przy Bazylice, zwanym Arca
del Santo,
19 WINDAKIEWICZ, Protokóły zgromadzeń, jw., s. 7, 36.
20 Tamże, s. 7, 37—38.
21 Inskrypcję z tablicy fundacyjnej przytaczam poniżej.
22 K. NIESIECKI, Herbarz polski, t. VII, Lipsk 1841, s.
150.
23 Padwa, Archivio Antico dełl’Uiniversitó, sygn. 487, Atti
delLa Nazione Polacca, voł, I, p. 65.
II. 1. Padwa. Bazylika św. Antoniego, rzut
poziomy z usytuowaniem ołtarza św. Stani-
sława Nacji Polskiej 1607 r. (1)> kaplicy św.
Stanisława ufundowanej w końcu XIX w.
(2), oraz epitafiów A. Kańskiego (3), M. Po-
nętowskiego (4) i A. Zalińskiego (5).
Pierwotny ołtarz i jego twórca Cesare
B o v o. Wykonawcą pierwotnego ołtarza św. Stanisła-
wa był Cesare Bovo, co już udowodnił archiwalnie
Windakiewicz. Kamieniarz Cesare pojawia się w pro-
tokółach Nacji w 1594 r., gdzie wymieniono go na-
razie tylko z imienia jako autora przyszłego dzieła.
Gdy po dwunastu latach sprawa ta stała się wreszcie
aktualna, znowu mamy do czynienia z tym samym
rzeźbiarzem, z którym zawarto w 1606 r. kontrakt
na wystawienie ołtarza i krypty grobowej za sumę
680 dukatów27. Rozliczenie nastąpiło 3 lipca 1607 r.
24 WINDAKIEWICZ, Protokóły zgromadzeń, jw., s. 8.
25 Tamże, s. 7—8, 10.
26 Tenże, I Polacchi a Padova, jw., s. 30.
27 W protokóle z posiedzenia Nacji z dn. 18.III.1594 arty-
sta wymieniony jest tylko z imienia, jako „Caesar, lapicida
venetus”, natomiast w protokóle z dn. il5.VIII.1606 wystę-
puje „Caesare Buono lapicida patavino” i tę mylną pisow-
nię nazwiska przyjął WINDAKIEWICZ, Protokóły zgroma-
dzeń, (jw., s. 37 i 38). Sam artysta podpisuje się jako BOVO
i pod tym nazwiskiem występuje w literaturze włoskiej.
307