DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Galicka, Izabella; Sygietyńska, Hanna: Nieznany obraz w Kosowie z serii franciszkańskiej El Greca
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0360
IZABELLA GALICKA, HANNA SYGIETYNSKA
II. 7. El Greco, Stygmatyzacja św. Franciszka,
4. ćw. XVI w., kolekcja Pidal’a w Madrycie,
repr. wg L. Mayera, „Domenico Theotocopuli,
El Greco”, Monachium 1926. (Neg. w zbiorach
IS PAN)
II. 8. Kopia wg El Greca z ok. poł. XVII w., Eks-
taza św. Franciszka, Muzeum San Telmo w San
Sebastian, repr. wg H. Sochnera, „Der Stand der
Greco- Forschung”, „Zeitschrift fur Kunstgeschich-
te” XIX, 1956, z. 1. (Neg. w zbiorach IS PAN)
emocjonalnego napięcia stosunek do dzieła w połącze-
niu z troskliwością w nadawaniu mu wyrazu formal-
nego pozwalają przypuszczać, że obraz kosowski mógł
powstać w pracowni El Greca, natomiast nierówny
poziom poszczególnych partii obrazu może wynikać
z udziału współpracowników. Jose Gudiol — znawca
tematu św. Franciszka w twórczości El Greca —
zastrzegając się, że ocena jego sięga na tyle, na ile
pozwala znajomość obiektu z fotografii — dopuszcza
możliwość, iż obraz z Kosowa wyszedł spod ręki
samego mistrza16. Również wielkość obrazu bliska
jest wymiarom stosowanym w omawianym wariancie
serii franciszkańskiej.
Istotną sprawą jest ustalenie miejsca obrazu ko-
sowskiego w chronologii dzieł El Greca. Pomóc tu
może analiza stylowo-porównawcza z pozostałymi
obrazami serii franciszkańskiej, z pierwowzorami jego
różnych wariantów. Wydaje się, że najbliższe związki
łączą obraz kosowski z obrazem z kolekcji Amauld
Doria w Paryżu (il. 10, 11). W zestawieniu obu głów
uderza identyczność traktowania twarzy modela, w
jej realistycznym, niemal portretowym ujęciu. W ten
16 Informacja listowna z dn. 2.XII.1964 Jose GUDIOL,
Instituto Amatlter de Arte Hispanico, Barcelona.
sam sposób modelowane są rysy, tak samo kładzione
jest światło oraz błyski na oczach i krawędziach uszu;
jest to jakby ta sama głowa w różnym skręcie. Jak-
kolwiek omawiane obrazy należą do dwóch różnych
wariantów ikonograficznych, to jednak łączy je wy-
raźnie wspólna więź koncepcyjna. Jest nią lapidarność
narracji zredukowanej do ukazania jedynie postaci
świętego z czaszką, bez dodatkowych atrybutów
i akcesoriów, które z czasem zjawią się w całej serii,
we wszystkich jej wariantach (il. 4, 5, 7, 8). Stojąc na
gruncie związków z obrazem w kolekcji Doria, przyjąć
można powstanie obrazu z Kosowa w latach 1570—80
i w konsekwencji tego uważać, że obraz ten należy
do najstarszych znanych przedstawień swego warian-
tu typologicznego a jednocześnie stanowi jedno z naj-
wcześniejszych sformułowań postaci św. Franciszka
w całej serii 17.
Mało prawdopodobne jest, aby mogły się wy-
jaśnić okoliczności sprawiające, iż obraz ten znalazł
się w Polsce. Być może należał do którejś z rozpro-
szonych kolekcji magnackich na Podlasiu — takich ro-
dów jak Ossolińscy, Radziwiłłowie, Krasińscy czy Wo-
17 Dodatkowym argumentem za wczesnym okresem po-
wstania obrazu kosowskiego jest użycie miękkiego gruntu
kredowego stosowanego w tym oikiresie przez El Greca.
346
II. 7. El Greco, Stygmatyzacja św. Franciszka,
4. ćw. XVI w., kolekcja Pidal’a w Madrycie,
repr. wg L. Mayera, „Domenico Theotocopuli,
El Greco”, Monachium 1926. (Neg. w zbiorach
IS PAN)
II. 8. Kopia wg El Greca z ok. poł. XVII w., Eks-
taza św. Franciszka, Muzeum San Telmo w San
Sebastian, repr. wg H. Sochnera, „Der Stand der
Greco- Forschung”, „Zeitschrift fur Kunstgeschich-
te” XIX, 1956, z. 1. (Neg. w zbiorach IS PAN)
emocjonalnego napięcia stosunek do dzieła w połącze-
niu z troskliwością w nadawaniu mu wyrazu formal-
nego pozwalają przypuszczać, że obraz kosowski mógł
powstać w pracowni El Greca, natomiast nierówny
poziom poszczególnych partii obrazu może wynikać
z udziału współpracowników. Jose Gudiol — znawca
tematu św. Franciszka w twórczości El Greca —
zastrzegając się, że ocena jego sięga na tyle, na ile
pozwala znajomość obiektu z fotografii — dopuszcza
możliwość, iż obraz z Kosowa wyszedł spod ręki
samego mistrza16. Również wielkość obrazu bliska
jest wymiarom stosowanym w omawianym wariancie
serii franciszkańskiej.
Istotną sprawą jest ustalenie miejsca obrazu ko-
sowskiego w chronologii dzieł El Greca. Pomóc tu
może analiza stylowo-porównawcza z pozostałymi
obrazami serii franciszkańskiej, z pierwowzorami jego
różnych wariantów. Wydaje się, że najbliższe związki
łączą obraz kosowski z obrazem z kolekcji Amauld
Doria w Paryżu (il. 10, 11). W zestawieniu obu głów
uderza identyczność traktowania twarzy modela, w
jej realistycznym, niemal portretowym ujęciu. W ten
16 Informacja listowna z dn. 2.XII.1964 Jose GUDIOL,
Instituto Amatlter de Arte Hispanico, Barcelona.
sam sposób modelowane są rysy, tak samo kładzione
jest światło oraz błyski na oczach i krawędziach uszu;
jest to jakby ta sama głowa w różnym skręcie. Jak-
kolwiek omawiane obrazy należą do dwóch różnych
wariantów ikonograficznych, to jednak łączy je wy-
raźnie wspólna więź koncepcyjna. Jest nią lapidarność
narracji zredukowanej do ukazania jedynie postaci
świętego z czaszką, bez dodatkowych atrybutów
i akcesoriów, które z czasem zjawią się w całej serii,
we wszystkich jej wariantach (il. 4, 5, 7, 8). Stojąc na
gruncie związków z obrazem w kolekcji Doria, przyjąć
można powstanie obrazu z Kosowa w latach 1570—80
i w konsekwencji tego uważać, że obraz ten należy
do najstarszych znanych przedstawień swego warian-
tu typologicznego a jednocześnie stanowi jedno z naj-
wcześniejszych sformułowań postaci św. Franciszka
w całej serii 17.
Mało prawdopodobne jest, aby mogły się wy-
jaśnić okoliczności sprawiające, iż obraz ten znalazł
się w Polsce. Być może należał do którejś z rozpro-
szonych kolekcji magnackich na Podlasiu — takich ro-
dów jak Ossolińscy, Radziwiłłowie, Krasińscy czy Wo-
17 Dodatkowym argumentem za wczesnym okresem po-
wstania obrazu kosowskiego jest użycie miękkiego gruntu
kredowego stosowanego w tym oikiresie przez El Greca.
346