Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]
Biuletyn Historii Sztuki — 28.1966

DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:
Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:
Domańska, Hanna: XV-wieczne fortyfikacje bastejowe zamku malborskiego
DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0404

DWork-Logo
Überblick
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 4. Malbork, zamek, projekt re-
konstrukcji „Bramy Na Piaski”, opr.
K. Steinbrecht i B. Schmid. (WAP
Gdańsk, sygn. I/63a 368)
dalej przez następcę Wielkiego mi-
strza Michała Kiichmeistra — Pawła
von Russdorf.
Przypuszczalnie zą jego pano-
wania, to znaczy w latach 1422—41,
wzniesiono basteję narożną, pół-
nocno-wschodnią (niezachowaną) i
basteję środkową ciągu wschodnie-
go. Obie, tak jak i poprzednie, były
jeszcze stosunkowo wysokie i roz-
budowane w głąb wału. Basteja
środkowa mogła być, dzięki gęstsze-
mu rozstawieniu strzelnic i cen-
tralnemu usytuowaniu, samodziel-
nym punktem obrony. Jej strzelnice
zabezpieczone zostały w partii nad-
proża nieobrobionymi głazami. Po-
zostałe basteje ciągu północnego
i wschodniego, wraz z imurem kur-
tynowym, wzniesiono w latach
1447—48 za czasów wielkiego mistrza
Konrada von Erlichshausen. W su-
mie, po stronie północnej było jedno
założenie ibramne i jedna basteja
(oba obiekty niezachowane), a po
stronie wschodniej pięć basteji
i jedno założenie bramne (częściowo
zachowane). Sądząc z XVI-wiecz-
nych opisów zawartych w ekonomii
malborskiej basteje te miały trzy
kondygnacje prawdopodobnie na
poziomie dna fosy, wału i powyżej
wału.

Równolegle z wspomnianymi po-
wyżej pracami murarskimi,, wy-
kopano nową fosę, od strony pół-
nocnej rozszerzającą się w tak zwa-
ny „staw rybny wielkiego mistrza”,
oraz podwyższono, względnie posze-
rzono wał. Mur kurtynowy od stro-
ny zewnętrznej wzmocniono przy-
porami, od wewnątrz niskimi lęka-
mi, które przypuszczalnie wspierały
ganek. Problem „martwego pola”
rozwiązany został przez umieszcze-
nie w bastejach strzelnic na pozio-
mie fosy oraz obmurowanie przeciw-
skarpy.
W tym stanie przetrwały forty-
fikacje bastej owe przypuszczalnie
do końca w. XVI. W związku z co-
raz szybszym rozwojem broni palnej
i doskonaleniem sztuki oblężniczej
zaistniała konieczność zmodyfiko-
wania dotychczasowych umocnień.
Około r. 1590 na wale usypano wy-
sokie przedpiersie oraz ustawiono
drewniane „kosze” wypełnione zie-
mią. Dalsze prace podjęte zostały
w latach 1626—35 w czasie pierwszej
wojny szwedzkiej. W trakcie wzno-
szenia bastionów ziemnych po stro-
nie wschodniej miasta i zamku część
basteji przebudowano na baterie,
resztę zrównano z wałem. Po r.
1772, gdy zamek przeszedł pod za-
rząd Królewskiej Zachodnio-Pruskiej
Izby Wojskowej i Skarbowej, praw-
dopodobnie uległy zniszczeniu, bądź
częściowej rozbiórce basteje i mur
kurtynowy ciągu północnego. W la-
tach 1807—13, gdy miasto i zamek
zajęte zostały przez wojska francus-
kie, przeprowadzono dalsze prace
ziemne przy fortyfikacjach bastio-
nowych, niszcząc przy tym „Bramę
Na Piaski”, basteję „Babę” oraz
basteję narożną północno-wschod-
nią. Na miejscu tej ostatniej usypano
zachowany do dziś bastion. Pozo-
stałe basteje wraz ze „stawem ryb-
nym wielkiego mistrza” zasypano
całkowicie. Dalszej destrukcji uległy
XV-wieczne fortyfikacje w latach
1851—57, w czasie budowy linii ko-
lejowej w północnej części Przed-
zamcza.
Prace konserwatorskie prowadzo-
ne w latach 1917—18 pod kierunkiem
Konrada Steinbrechfa i w latach
1922—32 przez Bernarda Schmid’a
poprzedzone zostały pracami od-


II. 5. Malbork, zamek, wsch. ciąg
fortyfikacji bastejowych, stan z r.
1905. (Repr. z albumu „Wiederher-
stellung der Marienburg, Baujahr
1905”, WAP Gdańsk, sygn. I/63a 552)

krywkowymi oraz odsłonięciem ca-
łego ciągu wschodniego. Zrekon-
struowana została tutaj „Brama Na
Piaski”, jedna z basteji, którą na-
zwano „Rycerską” oraz przelicowano
na nowo cały mur kurtynowy i po-
kryto go daszkiem. Przy pozostałych
dwóch bastejach ciągu wschodniego


U. 6. Malbork, zamek, „Brama Na
Piaski” i basteja „Rycerska”, stan
po rekonstrukcji. (Repr. z B.
Schmid, „Die Marienburg. Ihre
Baugeschichte”)

uzupełniono tylko ubytki. Przelico-
wana została również na nowo cała
przeciwskairpa.
W r. 1945 w czasie działań wo-
jennych uległa prawie całkowitej


U. 7. Malbork, zamek, widok ogól-
ny wsch. ciągu fortyfikacji bastejo-
wych, stan z 1964 r. (Fot. R. Cho-
micz)

ruinie „Brama Na Piaski”, spłonęło
również pokrycie basteji „Rycer-
skiej” i kurtyny. Po r. 1945 prac
konserwatorskich przy fortyfikacjach
bastejowych nie podjęto.


U. 8. Malbork, zamek, zachowany
ddcinek pn. muru kurtynowego for-
tyfikacji bastejowych. Na pierw-
szym planie niecka „stawu rybne-
go wielkiego mistrza”, stan z r.
1963. (Fot. T. Domagała)

387
 
Annotationen