DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Miscellanea
DOI article:Łoziński, Jerzy: Miechowskie Sepulcrum Domini
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47894#0161
JERZY Z. ŁOZIŃSKI
MIECHOWSKIE SEPULCRUM DOMINI
Pomijanej do niedawna przez badaczy milczeniem
kaplicy Grobu Chrystusa przy klasztorze bożogrob-
ców w Miechowie dopiero Jerzy Szabłowski poświęcił
uwagę na kartach drugiego wydania Historii sztuki
polskiej *. Informacje o powstaniu miechowskiej bu-
dowli, czerpane niemal wyłącznie — wobec braku in-
nych źródeł — ze znanej kroniki Nasielskiego2, są
skąpe i tylko w sposób przybliżony możemy określić
czas jej powstania, ustalony ostatnio na trzydzieste
lata w. XVI3.
Pożar zniszczył 15 sierpnia r. 1506 dawne zabudo-
wania konwentu4. Odbudowa, a raczej wzniesienie
nowego kompleksu budynków klasztornych było za-
sługą ks. Tomasza z Olkusza, prepozyta w latach
1508—42, który własnym sumptem wystawił także
w ich obrębie kaplicę Grobu Chrystusa s. Wyznaczony
tymi datami długi okres da się nieco skrócić. Oka-
zuje się, że kaplica istniała już w r. fl.1338. Poświad-
cza to dedykowany ks. Tomaszowi panegiryczny
wstęp do dziełka ks. Stanisława z Łowicza, wydanego
w tymże roku w Krakowie6. Materialna przesłanka
do bliższego jeszcze określenia czasu powstania ele-
mentów wystroju kaplicy zachowała się na miejscu.
Jest nią portal w przejściu z kościoła do krużgan-
ków klasztornych, opatrzony datą 1534 oraz imieniem
prepozyta Tomasza (11. 7). Portal kaplicy ujmujący
wejście do -niej -z krużganku, choć nieco mniej ozdob-
ny, ma formy analogiczne, jakby odkute tą samą
ręką (11. 6) 7. Ponieważ prace przy niewielkiej i archi-
tektonicznie skromnej budowli trwały zapewne naj-
wyżej kilka lat, można z dużym prawdopodobień-
stwem przypuścić, że zaczęto je około r. 1'530. Prze-
mawiać zdają się za tym również niektóre fakty
z dziejów konwentu8.
Założona na kwadratowym planie kaplica, nakryta
kopułą bez bębna, wzniesiona została na wirydarzu
1 J. SZABŁOWSKI, Architektura renesansowa i maniery-
styczna w Polsce. Zarys, Kraków 1965 (Odbitka z Historii
sztuki polskiej, t. II, ,,Sztuka nowożytna”, wyd. 2, 1965),
s. 13—16. Ostatnio omówił też zwięźle kaplicę miechowską
J. SAMEK zestawiając architektoniczne naśladownictwa Gro-
bu Chrystusa w Polsce w nie publikowanej jeszcze rozpra-
wie Kruchta zachodnia kościoła Mariackiego w Krakowie.
Geneza kompozycji formalnej („Zeszyty naukowe U. J., Prace
z historii sztuki”, w druku), referowanej na zebraniu nauko-
wym Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków
Sztuki w dniu 11.XII.1968. Drowi J. Samkowi, z którym już
dawniej wymieniliśmy uwagi na temat kaplicy w Miechowie,
dziękuję za udostępnienie mi maszynopisu jego artykułu,
jak również za dostarczenie i zgodę na opublikowanie wyko-
nanych dla niego pomiarów Grobu.
2 S. NAKIELSKI, Miechouia sine promptuarium antiąuita-
tum Monasterii Miechouiensis..., Cracoviae 1634.
3 SZABŁOWSKI, jw.; - SAMEK, jw.; - Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce, I, Województwo krakowskie, pod red.
J. SZABŁOWSKIEGO, Warszawa 1953, Tekst s. 235 (Powiat
miechowski opr. Z. BOCZKOWSKA) podawał bardziej ogólne
datowanie na 1. połowę w. XVI. Nie wnoszą nic w tym za-
kresie dawniejsze opracowania: P. PĘKALSKI, O początku,
rozkrzewieniu i upadku zakonu XX. Kanoników Stróżów
Sw. Grobu Jerozolimskiego, Kraków 1867; — Encyklopedia
kościelna M. NOWODWORSKIEGO IX, Warszawa 1876, s.
464—465 (s. v. Kanonicy regularni w Polsce. II. Stróże Sw.
Grobu Jerozolimskiego, opr. ks. F. G.); — J. WIŚNIEWSKI,
Monografia dekanatu miechowskiego, Radom 1917; — jak
również ostatni artykuł M. TOBIASZA, Bożogrobcy w Mie-
chowie (w 800-lecie sprowadzenia zakonu do Polski), „Nasza
Przeszłość” XVII, 1963, s. 5—60.
4 NAKIELSKI, jw., S. 574.
5 Tamże, s. 579 i 623, a zwłaszcza s. 594: „[Thomas de
Ilkus] ...in ambitu ecclesiae sacellum, fuit enim erga Passio-
nem Christi multum deuotus, propriis sumptibus ex funda-
mentis erexit...”.
6 „Formasti nuperrime magnis sumptibus, et diligenti opera
mausoleum Ułud in conuentu nostro, Sanctam Jesu Christi
Domini Nostri Redemptoris et Saluatoris referens sepultu-
ram”, Enchiridion R. Stanislai a Łowicz Poloni, Artium Libe-
ralium Magistri, Canonici Regularis S. Sepulchri De Imma-
culata Conceptione Beatissimae Virginis Mariae propositum.
Et in Officina Ungleriana Anno Domini 1538 Cracoviae im-
pressum, modo uere cura et studio M. Jacobi Pauli Radliński
Poloni Sacrae Theologiae Doctoris, Ordinis Canonicorum
Regularium Custodum S. Sepulchri Christi Domini, Praepo-
siti Generalis Infulati reimpressum. Anno Domini 1747. Cra-
coniae, typis Michaelis Dyaszewski S. R. M. typographi.
7 Analogię obu portali podkreślono w Katalogu zabytków
sztuki, jw., s. 235.
8 W latach 1517-25 prowadził ks. Tomasz z Olkusza
długotrwały i kosztowny proces o odzyskanie dóbr i fundu-
szów klasztornych, które dzięki zabiegom Piotra Tomickiego,
151
MIECHOWSKIE SEPULCRUM DOMINI
Pomijanej do niedawna przez badaczy milczeniem
kaplicy Grobu Chrystusa przy klasztorze bożogrob-
ców w Miechowie dopiero Jerzy Szabłowski poświęcił
uwagę na kartach drugiego wydania Historii sztuki
polskiej *. Informacje o powstaniu miechowskiej bu-
dowli, czerpane niemal wyłącznie — wobec braku in-
nych źródeł — ze znanej kroniki Nasielskiego2, są
skąpe i tylko w sposób przybliżony możemy określić
czas jej powstania, ustalony ostatnio na trzydzieste
lata w. XVI3.
Pożar zniszczył 15 sierpnia r. 1506 dawne zabudo-
wania konwentu4. Odbudowa, a raczej wzniesienie
nowego kompleksu budynków klasztornych było za-
sługą ks. Tomasza z Olkusza, prepozyta w latach
1508—42, który własnym sumptem wystawił także
w ich obrębie kaplicę Grobu Chrystusa s. Wyznaczony
tymi datami długi okres da się nieco skrócić. Oka-
zuje się, że kaplica istniała już w r. fl.1338. Poświad-
cza to dedykowany ks. Tomaszowi panegiryczny
wstęp do dziełka ks. Stanisława z Łowicza, wydanego
w tymże roku w Krakowie6. Materialna przesłanka
do bliższego jeszcze określenia czasu powstania ele-
mentów wystroju kaplicy zachowała się na miejscu.
Jest nią portal w przejściu z kościoła do krużgan-
ków klasztornych, opatrzony datą 1534 oraz imieniem
prepozyta Tomasza (11. 7). Portal kaplicy ujmujący
wejście do -niej -z krużganku, choć nieco mniej ozdob-
ny, ma formy analogiczne, jakby odkute tą samą
ręką (11. 6) 7. Ponieważ prace przy niewielkiej i archi-
tektonicznie skromnej budowli trwały zapewne naj-
wyżej kilka lat, można z dużym prawdopodobień-
stwem przypuścić, że zaczęto je około r. 1'530. Prze-
mawiać zdają się za tym również niektóre fakty
z dziejów konwentu8.
Założona na kwadratowym planie kaplica, nakryta
kopułą bez bębna, wzniesiona została na wirydarzu
1 J. SZABŁOWSKI, Architektura renesansowa i maniery-
styczna w Polsce. Zarys, Kraków 1965 (Odbitka z Historii
sztuki polskiej, t. II, ,,Sztuka nowożytna”, wyd. 2, 1965),
s. 13—16. Ostatnio omówił też zwięźle kaplicę miechowską
J. SAMEK zestawiając architektoniczne naśladownictwa Gro-
bu Chrystusa w Polsce w nie publikowanej jeszcze rozpra-
wie Kruchta zachodnia kościoła Mariackiego w Krakowie.
Geneza kompozycji formalnej („Zeszyty naukowe U. J., Prace
z historii sztuki”, w druku), referowanej na zebraniu nauko-
wym Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków
Sztuki w dniu 11.XII.1968. Drowi J. Samkowi, z którym już
dawniej wymieniliśmy uwagi na temat kaplicy w Miechowie,
dziękuję za udostępnienie mi maszynopisu jego artykułu,
jak również za dostarczenie i zgodę na opublikowanie wyko-
nanych dla niego pomiarów Grobu.
2 S. NAKIELSKI, Miechouia sine promptuarium antiąuita-
tum Monasterii Miechouiensis..., Cracoviae 1634.
3 SZABŁOWSKI, jw.; - SAMEK, jw.; - Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce, I, Województwo krakowskie, pod red.
J. SZABŁOWSKIEGO, Warszawa 1953, Tekst s. 235 (Powiat
miechowski opr. Z. BOCZKOWSKA) podawał bardziej ogólne
datowanie na 1. połowę w. XVI. Nie wnoszą nic w tym za-
kresie dawniejsze opracowania: P. PĘKALSKI, O początku,
rozkrzewieniu i upadku zakonu XX. Kanoników Stróżów
Sw. Grobu Jerozolimskiego, Kraków 1867; — Encyklopedia
kościelna M. NOWODWORSKIEGO IX, Warszawa 1876, s.
464—465 (s. v. Kanonicy regularni w Polsce. II. Stróże Sw.
Grobu Jerozolimskiego, opr. ks. F. G.); — J. WIŚNIEWSKI,
Monografia dekanatu miechowskiego, Radom 1917; — jak
również ostatni artykuł M. TOBIASZA, Bożogrobcy w Mie-
chowie (w 800-lecie sprowadzenia zakonu do Polski), „Nasza
Przeszłość” XVII, 1963, s. 5—60.
4 NAKIELSKI, jw., S. 574.
5 Tamże, s. 579 i 623, a zwłaszcza s. 594: „[Thomas de
Ilkus] ...in ambitu ecclesiae sacellum, fuit enim erga Passio-
nem Christi multum deuotus, propriis sumptibus ex funda-
mentis erexit...”.
6 „Formasti nuperrime magnis sumptibus, et diligenti opera
mausoleum Ułud in conuentu nostro, Sanctam Jesu Christi
Domini Nostri Redemptoris et Saluatoris referens sepultu-
ram”, Enchiridion R. Stanislai a Łowicz Poloni, Artium Libe-
ralium Magistri, Canonici Regularis S. Sepulchri De Imma-
culata Conceptione Beatissimae Virginis Mariae propositum.
Et in Officina Ungleriana Anno Domini 1538 Cracoviae im-
pressum, modo uere cura et studio M. Jacobi Pauli Radliński
Poloni Sacrae Theologiae Doctoris, Ordinis Canonicorum
Regularium Custodum S. Sepulchri Christi Domini, Praepo-
siti Generalis Infulati reimpressum. Anno Domini 1747. Cra-
coniae, typis Michaelis Dyaszewski S. R. M. typographi.
7 Analogię obu portali podkreślono w Katalogu zabytków
sztuki, jw., s. 235.
8 W latach 1517-25 prowadził ks. Tomasz z Olkusza
długotrwały i kosztowny proces o odzyskanie dóbr i fundu-
szów klasztornych, które dzięki zabiegom Piotra Tomickiego,
151