Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (31.1969)

RECENZJE

zerwanie wielowiekowej tradycji, a jednocześnie, co
tak jasno ukazuje pragnienie tabula rasa, narodziła
się nowa, do dziś nieprzerwana tradycja.
Jednoznaczna ocena książki Rosenbluma jest trud-
na. Na pewno jest ona wynikiem dużej erudycji, jej
aparat naukowy jest imponujący, co ginie przy tego
typu streszczeniu. Wiele z omówionych zagadnień nie
wnosi myśli szczególnie nowych (rozdział o architek-

turze), wiele z postawionych tez jest wątpliwych
(efektowne paralele XVIII i XX w.), wiele wreszcie
z zasygnalizowanych problemów wymagałoby grun-
townej analizy (pokrewieństwa sztuki około r. 1800
z manieryzmem i secesją). Świadczy to jednak o tym,
że zamiar autora— budzenia wątpliwości, prowoko-
wania dyskusji, stawiania postulatów badawczych’ —
został spełniony.

ELŻBIETA BANIUKIEWICZ

SOPHIE SERDAKOWSKA [KOZIEJOWSKA]
Les jardins suspendus de Semiramis, Lausanne-Paris 1965

Szlachetną ambicją wielu naukowców i miłośni-
ków kultury starożytnej jest udostępnienie szerokim
kręgom nie specjalistów interesujących się —choćby
przygodnie — tą kulturą nowych zdobyczy wiedzy
w jej zakresie, wyników odkryć archeologicznych,
historycznych czy literackich, ważkich stwierdzeń lub
hipotez naukowych, budowanych na podstawie coraz
dokładniej poznawanych faktów. Zapotrzebowanie na
tego typu literaturę jest od lat wielkie, zarówno
w Polsce jak i w innych krajach europejskich.
Prowadzone w XIX i XX w. na Bliskim Wscho-
dzie prace wykopaliskowe, które ożywiając legendę
zasypanych — zdawałoby się — bezpowrotnie cywili-
zacji same prędko nabrąły uroku legendy, wzbudziły
szerokie zainteresowanie — i to nie tylko w świecie
naukowym — egzotycznymi, a mało znanymi dotych-
czas kulturami Mezopotamii, Egiptu, prehistorycznej
Grecji.
Zabytki wydobyte przez uczonych spod pokrywa-
jących je nieraz od tysiącleci piasków radykalnie
poszerzyły zakres wiedzy o starożytności blisko-
wschodniej. Współczesny naukowiec ma dzięki nim
niejednokrotnie więcej i dokładniejszych wiadomości
o najstarszych kulturach śródziemnomorskich, niż
miał ich sędziwy Herodot, dla którego już w V w.
przed naszą erą były one tylko odległą legendą.
W ciągu kilkudziesięciu lat, które upłynęły od
itiumfalnych wypraw archeologicznych, zdobycze ich
zostały dosyć dokładnie opracowane naukowo oraz
w ogólnych zarysach udostępnione czytelnikom za-
interesowanym nimi z amatorstwa. Do dziś zresztą
ukazują się coraz to nowe prace zarówno naukowe
jak i popularyzatorskie, a w bibliografii i jednych,
i drugich nie najmniejszą grupę stanowią pozycje pi-
sane przez -Polaków.
Jedną z ostatnich prac opartych na wynikach od-
kryć archeologicznych prowadzonych na terenie staro-
żytnego Babilonu jest interesująca książka Jardins
suspendus de Semiramis Zofii Serdakowskiej-Ko-
ziej owskiej. Wydana w r. 1965 w Lozannie przez
La Bibliotheąue des Arts stanowi cenną pozy-
cję w polskim dorobku popularno-naukowym udo-
stępnionym czytelnikowi obcemu. Zamieszkująca
obecnie stale w Szwajcarii autorka, absolwentka Uni-
wersytetu Warszawskiego, podjęła w obszernej pracy
temat nieco niezwykły w dziedzinie badań nad staro-
żytnością. Niezwykły, ponieważ aby fachowo pisać
o ogrodach Semiramidy, nie wystarcza być history-
kiem sztuki i sztuki ogrodów. Jedynie posiadając
wiedzę o obu tych dziedzinach można właściwie od-
tworzyć w opisie wygląd cudownych ogrodów oraz
ocenić rzeczywistą użyteczność konstrukcji architek-
tonicznej wobec botanicznych celów, dla których zo-
stała ona przeznaczona.

Zofia Serdakowiska-Koziejowska dała sobie znako-
micie radę z obranym tematem. Książka jej ma
trwałą wartość naukową w swych partiach dotyczą-
cych rekonstrukcji jednego z siedmiu cudów staro-
żytnego świata, za który) uchodziły ogrody Semira-
midy. Autorka skrupulatnie zebrała i krytycznie oce-
niła wszystkie dostępne dziś istotne informacje o wi-
szących ogrodach —• od świadectw starożytnych po
najnowsze wykopaliska, przedstawiła dotychczasowe
poglądy na ich przypuszczalny kształt architekto-
niczny i na podstawie tego materiału podjęła się
próby ustalenia ich możliwie dokładnej historii oraz
możliwie wiernego opisu. Jardins suspendus de Se-
miramis jest zatem pracą, która systematyzując wy-
niki dotychczasowych badań, wnosi w formie wyni-
kających z nich, dokładnie uzasadnionych ustaleń
cenne dane do niezbyt bogatej historii starożytnej
sztuki ogrodów.
Jest to zapewne główna ale nie jedyna wartość
książki, która organicznie łączy w sobie zalety pracy
naukowej i popularyzatorskiej. Jako książka popula-
ryzatorska udostępnia ona czytelnikowi nie tylko fa-
chowe informacje o ogrodach, lecz również w barwny
sposób przedstawia szersze tło historyczno-kultural-
ne, na którym one powstały. D.atego znaczna jej
część napisana została w formie baśni historycznej
o Semiramidzie — baśni, w której elementy fikcji li-
terackiej oparte zostały na naukowych informacjach
o dziejach, religii i obyczajowości Babilonu. Historia
ogrodów w formie zbeletryzowanej, lecz opartej na
rzeczywistych faktach legendy — to druga warstwa
książki.
W pięknej, starannej edycji La Bibliotheąue des
Arts obie części książki — baśniowa i naukowa —
zostały graficznie zróżnicowane. Naukowca zaintere-
suje zwłaszcza część druga, czytelnik pragnącyi bliżej
poznać legendę o Semiramidzie i jej ogrodach prze-
czyta całość. Orientację w materiale ułatwiają znako-
mite ilustracje Celiny Robeilaz, mapki i piany topo-
graficzne oraz obszerny komentarz rzeczowy stano-
wiący ostatnią część książki.
Praca Zofii Sierdakowskiej-Koziejowskiej oceniona
została bardzo pochlebnie przez prasę szwajcarską.
Wiele recenzji, niejednokrotnie wybitnych znawców
przedmiotu, podkreślało walory naukowe i populary-
zatorskie książki, bogactwo zawartych w niej infor-
macji przy zachowaniu przejrzystości koncepcji oraz
wyróżniającą się szatę graficzną. Radio szwajcarskie
nadało na jej podstawie przeszło godzinną audycję
poświęconą wiszącym ogrodom Babilonu. Książka sta-
nowi z pewnością bardzo ciekawą, miejscami wręcz
pasjonującą lekturę, i to nie tylko dla zawodowego
historyką sztuki czy historyka sztuki ogrodów.

236