DOI article:
Artykuły i komunikaty
DOI article:Lileyko, Jerzy: Pałac i ogród: natura zawłaszczona przez sztukę
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0044
38
Jerzy Lileyko
8. Wersal. Fontanna
w parterze Latony
z widokiem na Tapis vert
i Grand Canal
8. Versailles. Fountain
in Latonne ’s parterre with
a view towards the ‘Tapis
vert’ and Grand Canal
Repr. wg/after G. van der
Kemp
do ogrodu”. Tak jest w Wilanowie, gdzie piano nobile pozostawiono na kondygnacji przy-
ziemia35. Porte-fenetre’y niewielkich pokoi reprezentacyjnego, ogrodowego traktu, bez-
pośrednio wychodzą na taras z balustradą, który łączy się z ogrodowym salonem i dalszy-
mi kompartymentami parterów. Ogród jest doskonale widoczny z pokojów królewskich,
jest ich przedłużeniem w znaczeniu sensualnym, wzrokowym i użytkowym. Iluzję przeni-
kania przestrzeni pałacowej w ogrodową, a zarazem sztuki w naturę, osiągnięto w Wila-
nowie na sposób mistrzowski. Potęgowało to efekt odbywających się tu spotkań towarzy-
skich, cercie ’ów dworskich i innych uroczystości, które mogły swobodnie i jednocześnie
rozwijać się na pokojach i w ogrodzie. Jego przestrzeń była włączona w program tych
uroczystości, organizowanych zwykle w godzinach przedwieczornych, kiedy zachodzące
słońce kryło się za ogrodową elewacją pałacu, a ta rzucała cień na usytuowany od wscho-
du ogród. W letni, upalny dzień, zgromadzonej na tarasie i wśród parterów socjecie,
na pewno, przynosiło to ulgę.
W Wersalu związek pałacu z ogrodem jest bardziej złożony, zmonumentahzowany nie
tylko skalą, lecz także ideową koncepcją, której me ma potrzeby tu przypominać. W kom-
pozycji i architekturze ogrodu, Le Nótre wykorzystał wszystkie zdobycze ówczesnych
nauk technicznych dla stworzenia zaskakujących widoków, wzmożenia efektów perspek-
tywicznych i uzyskania wrażenia „nieskończoności”. Wykorzystał też naturę w sposób bez
mała totalny36. Trawniki przemienił jakby w bryty aksamitu, obrzeżonego pasami złocistego
piasku lub mielonej cegły {tapis verf), a ornamentalne partery haftowe lub parterre
de broderie-wz wzorzyste kobierce. Drzewa i krzewy, strzyżone w regularne szpalery lub
wymyślne boskety, zmusił do przyjęcia form właściwych architekturze, niekiedy nawet
z architektoniczną artykulacją. Nawet woda, nie dająca się dowolnie kształtować,
w rękach Le Nótre’a stała się tworzywem architektomki ogrodu, i to nie woda stojąca
w basenach, odbijająca architekturę lub szpalerowe ciągi, ale woda w ruchu. Wodotrysk
fontanny Obelisku w boskecie zw. Salle de Conseil (lub Salą Festynów), wysoki na
35 W. FIJAŁKOWSKI, Ogród królewski w Wilanowie i jego współczesna rewaloryzacja. „Ochrona Zabytków” XLIX,
1996, s. 109-125.
36 P. de NOLHAC, Les Jardins de Lersailles. Paris 1906, s. 33 i n.; A. PARETE, Yersailles. Le Chdteau, les Jardins, les
Trianons. Paris 1909, s. 55-64, 71-72; G. M. PEROUSE de MONCLOS, Lersailles. Paris 1995, passim; SZAFRAŃ-
SKA, Comment le roi visitait..., s. 112-123.
Jerzy Lileyko
8. Wersal. Fontanna
w parterze Latony
z widokiem na Tapis vert
i Grand Canal
8. Versailles. Fountain
in Latonne ’s parterre with
a view towards the ‘Tapis
vert’ and Grand Canal
Repr. wg/after G. van der
Kemp
do ogrodu”. Tak jest w Wilanowie, gdzie piano nobile pozostawiono na kondygnacji przy-
ziemia35. Porte-fenetre’y niewielkich pokoi reprezentacyjnego, ogrodowego traktu, bez-
pośrednio wychodzą na taras z balustradą, który łączy się z ogrodowym salonem i dalszy-
mi kompartymentami parterów. Ogród jest doskonale widoczny z pokojów królewskich,
jest ich przedłużeniem w znaczeniu sensualnym, wzrokowym i użytkowym. Iluzję przeni-
kania przestrzeni pałacowej w ogrodową, a zarazem sztuki w naturę, osiągnięto w Wila-
nowie na sposób mistrzowski. Potęgowało to efekt odbywających się tu spotkań towarzy-
skich, cercie ’ów dworskich i innych uroczystości, które mogły swobodnie i jednocześnie
rozwijać się na pokojach i w ogrodzie. Jego przestrzeń była włączona w program tych
uroczystości, organizowanych zwykle w godzinach przedwieczornych, kiedy zachodzące
słońce kryło się za ogrodową elewacją pałacu, a ta rzucała cień na usytuowany od wscho-
du ogród. W letni, upalny dzień, zgromadzonej na tarasie i wśród parterów socjecie,
na pewno, przynosiło to ulgę.
W Wersalu związek pałacu z ogrodem jest bardziej złożony, zmonumentahzowany nie
tylko skalą, lecz także ideową koncepcją, której me ma potrzeby tu przypominać. W kom-
pozycji i architekturze ogrodu, Le Nótre wykorzystał wszystkie zdobycze ówczesnych
nauk technicznych dla stworzenia zaskakujących widoków, wzmożenia efektów perspek-
tywicznych i uzyskania wrażenia „nieskończoności”. Wykorzystał też naturę w sposób bez
mała totalny36. Trawniki przemienił jakby w bryty aksamitu, obrzeżonego pasami złocistego
piasku lub mielonej cegły {tapis verf), a ornamentalne partery haftowe lub parterre
de broderie-wz wzorzyste kobierce. Drzewa i krzewy, strzyżone w regularne szpalery lub
wymyślne boskety, zmusił do przyjęcia form właściwych architekturze, niekiedy nawet
z architektoniczną artykulacją. Nawet woda, nie dająca się dowolnie kształtować,
w rękach Le Nótre’a stała się tworzywem architektomki ogrodu, i to nie woda stojąca
w basenach, odbijająca architekturę lub szpalerowe ciągi, ale woda w ruchu. Wodotrysk
fontanny Obelisku w boskecie zw. Salle de Conseil (lub Salą Festynów), wysoki na
35 W. FIJAŁKOWSKI, Ogród królewski w Wilanowie i jego współczesna rewaloryzacja. „Ochrona Zabytków” XLIX,
1996, s. 109-125.
36 P. de NOLHAC, Les Jardins de Lersailles. Paris 1906, s. 33 i n.; A. PARETE, Yersailles. Le Chdteau, les Jardins, les
Trianons. Paris 1909, s. 55-64, 71-72; G. M. PEROUSE de MONCLOS, Lersailles. Paris 1995, passim; SZAFRAŃ-
SKA, Comment le roi visitait..., s. 112-123.