DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Targosz-Kretowa, Karolina: Ogród w teatrze i teatr w ogrodzie: krąg dworu polskiego XVII wieku i źródła jego inspiracji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0099
93
KAROLINA TARGOSZ
Kraków
Ogród w teatrze i teatr w ogrodzie.
Krąg dworu polskiego XVII wieku
i źródła jego inspiracji
U początków wielkiej przygody Władysława Wazy z włoskim teatrem operowym,
która uczyniła z dworu polskiego w 2. ćwierci XVII wieku jego ważne, europej-
skie ognisko - odnajdujemy piękną kreację sceniczną przedstawiającą ogród.
Mimo licznych już wzmianek o mej i omówień, warto się jej, tak jak i następnym tego
typu scenom, bliżej przyjrzeć* 1.
Ogród stanowi rodzaj osobny w szerokim wachlarzu scen, w jaki rozwinęli trzy podsta-
wowe, przejęte z antyku przez nowożytność sceny: tragediową, komediową i satyrową,
twórcy scenografii iluzjonistyczno-perspektywicznej, w której od 2. połowy XVI stulecia
zastosowano technikę zmiany otwartej całości dekoracji (h vistd) oraz szereg efektów spe-
cjalnych. Wszystkie te innowacje wypracowane w środowisku florenckim późnego renesan-
su, zaczęły się dynamicznie rozprzestrzeniać po Italii i innych krajach Europy w dobie baro-
ku. Zmiany scenerii, wkraczające najpierw wraz z intermediami pomiędzy akty dramatów,
opanowały z kolei powstały u samego schyłku XVI wieku melodramat oraz udramatyzowa-
ne balety i widowiska turniejowe, stając się nieodzownym, wizualnym komponentem i opra-
wą przestrzenną tych dzieł wszystkich sztuk połączonych - dramatycznej poezji, wokalisty-
ki, muzyki instrumentalnej, ruchu tanecznego oraz malarstwa i plastyki z mechanicznym
zapleczem. Wykształcone tu techniki przemienności całego obrazu scenicznego, kipiącego
ponadto mnóstwem iluzjonistycznych tricków, nasuwają dziś nieodparcie skojarzenia
z możliwościami i estetyką filmu, jaki miał powstać trzysta lat później.
Scenografia ogrodowa łączy się przede wszystkim z wątkami dramatycznymi czerpany-
mi z epopei starożytnych i nowożytnych eposów, ze światem dworów królów i królowych,
legendarnych i historycznych oraz wojowników-rycerzy, antycznych i chrześcijańskich,
1 Całości problematyki teatru władysławowskiego dotyczą: K. TARGOSZ-KRETOWA, Teatr Władysława IV
(1635-1648). Kraków 1965; id., Le thedtre d’opera d la cour de Ladislas IV, roi de Pologne (1635-1648). „Revue
d’Histoire du Theatre” 1967, s. 33-56; A. SZWEYKOWSKA, Dramma per musica w teatrze Wazów. Kraków 1976.
Interesującym tu szczegółowym zagadnieniem zajęła się niedawno H. SAMSONOWICZ, „Boscareccia campagna"
i „delizioso giardino”. Scenografia o tematyce pastoralnej w spektaklach teatru władysławowskiego. „Barok” IV/1,
1997, s. 59-75. W niniejszym artykule koncentruję się na scenach ogrodowych i ich miejscu w scenograficznym kom-
pleksie innych scen. Powołując się w dalszym toku wywodów na szereg własnych wcześniejszych opracowań nie po-
wtarzam dokładnych odnośników źródłowych w nich cytowanych.
KAROLINA TARGOSZ
Kraków
Ogród w teatrze i teatr w ogrodzie.
Krąg dworu polskiego XVII wieku
i źródła jego inspiracji
U początków wielkiej przygody Władysława Wazy z włoskim teatrem operowym,
która uczyniła z dworu polskiego w 2. ćwierci XVII wieku jego ważne, europej-
skie ognisko - odnajdujemy piękną kreację sceniczną przedstawiającą ogród.
Mimo licznych już wzmianek o mej i omówień, warto się jej, tak jak i następnym tego
typu scenom, bliżej przyjrzeć* 1.
Ogród stanowi rodzaj osobny w szerokim wachlarzu scen, w jaki rozwinęli trzy podsta-
wowe, przejęte z antyku przez nowożytność sceny: tragediową, komediową i satyrową,
twórcy scenografii iluzjonistyczno-perspektywicznej, w której od 2. połowy XVI stulecia
zastosowano technikę zmiany otwartej całości dekoracji (h vistd) oraz szereg efektów spe-
cjalnych. Wszystkie te innowacje wypracowane w środowisku florenckim późnego renesan-
su, zaczęły się dynamicznie rozprzestrzeniać po Italii i innych krajach Europy w dobie baro-
ku. Zmiany scenerii, wkraczające najpierw wraz z intermediami pomiędzy akty dramatów,
opanowały z kolei powstały u samego schyłku XVI wieku melodramat oraz udramatyzowa-
ne balety i widowiska turniejowe, stając się nieodzownym, wizualnym komponentem i opra-
wą przestrzenną tych dzieł wszystkich sztuk połączonych - dramatycznej poezji, wokalisty-
ki, muzyki instrumentalnej, ruchu tanecznego oraz malarstwa i plastyki z mechanicznym
zapleczem. Wykształcone tu techniki przemienności całego obrazu scenicznego, kipiącego
ponadto mnóstwem iluzjonistycznych tricków, nasuwają dziś nieodparcie skojarzenia
z możliwościami i estetyką filmu, jaki miał powstać trzysta lat później.
Scenografia ogrodowa łączy się przede wszystkim z wątkami dramatycznymi czerpany-
mi z epopei starożytnych i nowożytnych eposów, ze światem dworów królów i królowych,
legendarnych i historycznych oraz wojowników-rycerzy, antycznych i chrześcijańskich,
1 Całości problematyki teatru władysławowskiego dotyczą: K. TARGOSZ-KRETOWA, Teatr Władysława IV
(1635-1648). Kraków 1965; id., Le thedtre d’opera d la cour de Ladislas IV, roi de Pologne (1635-1648). „Revue
d’Histoire du Theatre” 1967, s. 33-56; A. SZWEYKOWSKA, Dramma per musica w teatrze Wazów. Kraków 1976.
Interesującym tu szczegółowym zagadnieniem zajęła się niedawno H. SAMSONOWICZ, „Boscareccia campagna"
i „delizioso giardino”. Scenografia o tematyce pastoralnej w spektaklach teatru władysławowskiego. „Barok” IV/1,
1997, s. 59-75. W niniejszym artykule koncentruję się na scenach ogrodowych i ich miejscu w scenograficznym kom-
pleksie innych scen. Powołując się w dalszym toku wywodów na szereg własnych wcześniejszych opracowań nie po-
wtarzam dokładnych odnośników źródłowych w nich cytowanych.