DOI article:
Artykuły i komunikaty
DOI article:Przybyszewska-Jarmińska, Barbara: Muzyka na dworach XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Potrzeba czy zbytek?
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0169
163
BARBARA PRZYBYSZEWSKA-JARMIŃSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Muzyka na dworach XVII-wiecznej
Rzeczypospolitej. Potrzeba czy zbytek?
Zorganizowany 1. czerwca 1671 roku przez królową Eleonorę „na teatrum” w ogro-
dach Pałacu Kazimierzowskiego balet, z okazji urodzin króla Michała Korybuta
Wiśniowieckiego, był - jak skonstatowała już niemal 30. lat temu Karolina
Targosz1 - „pierwszą stwierdzoną na terenie polskim teatralną imprezą ogrodową
wzorującą się na uroczystościach w ogrodach Wersalu czy Fawority pod Wiedniem”. Ten,
wykonany siłami austriackiego fraucymeru, najpewniej z udziałem samej królowej, balet
o nieznanym programie mogły jednak poprzedzać inne imprezy tego typu. Na przykład -
tu znowu powołuję się na przypuszczenie Karoliny Targosz - me jest wykluczone, że za
panowania Jana Kazimierza, już po „potopie” szwedzkim, uroczystości organizowane
w Białołęce pod Warszawą, takie jak imprezy z okazji obchodzonych w czerwcu imienin
króla, zwłaszcza tych z 1662 roku, na temat których zachowały się relacje uczestników,
odbywały się w ogrodzie2. Jeszcze wcześniej w ogrodach, ale już sztucznych, tworzonych
dzięki wyobraźni scenografa, na scenie sali teatralnej rozgrywały się wydarzenia szeregu
oper Władysławowskich. O wystawieniach w realnie istniejących w Rzeczypospolitej
ogrodach królewskich i magnackich muzycznych utworów scenicznych - czy to drammi
per musica czy baletów - w 1. połowie XVII wieku źródła milczą. Niewiele mówią też
o innych gatunkach muzyki, jakie zapewne były w scenerii ogrodu wykonywane. O ile
jednak w pierwszym przypadku można domniemywać, że imprezy takie nie weszły jeszcze
w modę, to w drugim wytłumaczenia mogą być różne - albo w istocie w górnych war-
stwach społeczeństwa muzyka towarzysząca biesiadom i taneczna, bo taka winna być tu
brana pod uwagę, znajdowała swoje miejsce wyłącznie w pomieszczeniach zamkniętych,
albo też jej udział przy uroczystych ucztach, bankietach i weselach, niezależnie od miej-
sca, gdzie się one odbywały, był tak oczywisty, że pisanie o tym wydawało się zbędne.
Pojedyncze znane relacje o imprezach z udziałem muzyki odbywających się w czasach
Władysława IV w plenerze zdają się przemawiać za tą drugą możliwością3.
1 K. TARGOSZ, Polsko-francuskie powiązania teatralne w XVII wieku. „Pamiętnik Teatralny” 1971, z. 1, s. 43.
2 Ibid., s. 20.
3 Na przykład w zachowanych awisi wysyłanych do Rzymu z kancelarii nuncjuszów w Polsce - Honorazio Viscontiego
i Mario Filonardiego - w latach 1633-1643 (Biblioteca Apostolica Vaticana - dalej BAV- Barb. Lat. 6598) informacji
o muzyce wykonywanej konkretnie w ogrodach nie ma, ale uwagę włoskiego obserwatora zwrócił koncert (w wykonaniu
dwóch grup instrumentów - skrzypiec i jakichś niewymienionych innych instrumentów oraz 12 trąbek-rozmieszczonych
BARBARA PRZYBYSZEWSKA-JARMIŃSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Muzyka na dworach XVII-wiecznej
Rzeczypospolitej. Potrzeba czy zbytek?
Zorganizowany 1. czerwca 1671 roku przez królową Eleonorę „na teatrum” w ogro-
dach Pałacu Kazimierzowskiego balet, z okazji urodzin króla Michała Korybuta
Wiśniowieckiego, był - jak skonstatowała już niemal 30. lat temu Karolina
Targosz1 - „pierwszą stwierdzoną na terenie polskim teatralną imprezą ogrodową
wzorującą się na uroczystościach w ogrodach Wersalu czy Fawority pod Wiedniem”. Ten,
wykonany siłami austriackiego fraucymeru, najpewniej z udziałem samej królowej, balet
o nieznanym programie mogły jednak poprzedzać inne imprezy tego typu. Na przykład -
tu znowu powołuję się na przypuszczenie Karoliny Targosz - me jest wykluczone, że za
panowania Jana Kazimierza, już po „potopie” szwedzkim, uroczystości organizowane
w Białołęce pod Warszawą, takie jak imprezy z okazji obchodzonych w czerwcu imienin
króla, zwłaszcza tych z 1662 roku, na temat których zachowały się relacje uczestników,
odbywały się w ogrodzie2. Jeszcze wcześniej w ogrodach, ale już sztucznych, tworzonych
dzięki wyobraźni scenografa, na scenie sali teatralnej rozgrywały się wydarzenia szeregu
oper Władysławowskich. O wystawieniach w realnie istniejących w Rzeczypospolitej
ogrodach królewskich i magnackich muzycznych utworów scenicznych - czy to drammi
per musica czy baletów - w 1. połowie XVII wieku źródła milczą. Niewiele mówią też
o innych gatunkach muzyki, jakie zapewne były w scenerii ogrodu wykonywane. O ile
jednak w pierwszym przypadku można domniemywać, że imprezy takie nie weszły jeszcze
w modę, to w drugim wytłumaczenia mogą być różne - albo w istocie w górnych war-
stwach społeczeństwa muzyka towarzysząca biesiadom i taneczna, bo taka winna być tu
brana pod uwagę, znajdowała swoje miejsce wyłącznie w pomieszczeniach zamkniętych,
albo też jej udział przy uroczystych ucztach, bankietach i weselach, niezależnie od miej-
sca, gdzie się one odbywały, był tak oczywisty, że pisanie o tym wydawało się zbędne.
Pojedyncze znane relacje o imprezach z udziałem muzyki odbywających się w czasach
Władysława IV w plenerze zdają się przemawiać za tą drugą możliwością3.
1 K. TARGOSZ, Polsko-francuskie powiązania teatralne w XVII wieku. „Pamiętnik Teatralny” 1971, z. 1, s. 43.
2 Ibid., s. 20.
3 Na przykład w zachowanych awisi wysyłanych do Rzymu z kancelarii nuncjuszów w Polsce - Honorazio Viscontiego
i Mario Filonardiego - w latach 1633-1643 (Biblioteca Apostolica Vaticana - dalej BAV- Barb. Lat. 6598) informacji
o muzyce wykonywanej konkretnie w ogrodach nie ma, ale uwagę włoskiego obserwatora zwrócił koncert (w wykonaniu
dwóch grup instrumentów - skrzypiec i jakichś niewymienionych innych instrumentów oraz 12 trąbek-rozmieszczonych