DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Żórawska-Witkowska, Alina: Muzyka w barokowym ogrodzie: grands divertissements wersalskie 1664, 1668, 1674
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0149
143
ALINA ŻÓRAWSKA-WITKO WSKA
Warszawa, Instytut Muzykologii UW
Muzyka w barokowym ogrodzie:
grands divertissements wersalskie
1664, 1668, 1674
Na miejsce pobytu pierwszych ludzi Bóg przeznaczył Raj: 1 zasadził Bóg ogród
rozkoszy na wschodzie. 1 umieścił tam człowieka, którego stworzył (Ks. Gen.
2, 8). W następstwie grzechu pierworodnego Adam i Ewa zostali wprawdzie wy-
gnani z tego miejsca szczęśliwości, ale ich potomkowie próbowali tworzyć liczne jego
namiastki. Z pewnością jedną z replik rajskiego ogrodu najbardziej w dziejach ludzkości
udanych był Wersal Ludwika XIV. Z pewnością też do sławy tej rezydencji szczególnie
przyczyniły się trzy tzw. grands divertissements z lat 1664, 1668 i 1674, przez badaczy
określane niekiedy mianem grandes fetes gałantes. Choć wydarzenia owe obrosły już
pewną literaturą przedmiotu (głównie jednak francuską), to ich niezwykły charakter wciąż
dostarcza materiału do nowych przemyśleń i konstatacji. Mój artykuł poświęcony jest
muzycznemu aspektowi wspomnianych imprez, dotąd nie omówionemu chyba w sposób
kompleksowy i satysfakcjonujący1 2. Aspektu tego jednakże najczęściej nie sposób wyab-
strahować z kontekstu innych sztuk, ich bowiem koegzystencja oraz przenikanie się, i to
zarówno sztuk artystycznych, jak też użytkowych, ogrodniczych, inżynieryjnych, kulinar-
nych etc., stanowiło naczelną ideę owych grands divertissements. Był to zresztą okres,
w którym muzykę traktowano raczej jako użyteczne akcesorium dodające blasku i świet-
ności innym, bardziej zasadniczym treściom, niż jako sztukę absolutną.
Dzięki przezorności Ludwika XIV wszystkie trzy grands divertissements zostały
szczegółowo „zdokumentowane” przez królewskich kronikarzy i grafików. Owocem ich
pracy stały się wspaniałe albumowe edycje, które - rozkolportowane po całej Europie
- przez wiele lat dostarczały wzoru postępowania i inspiracji licznym innym dworom
i władcom. Ludwik XIV bowiem nie tylko narzucał swą polityczną wolę całemu ów-
czesnemu „cywilizowanemu” światu, ale kreował też obowiązujące w nim mody i style
1 W każdym razie nie czyni tego literatura wskazana przez M. BENOIT, autorkę hasła Yersailles. [W:] Dictionnaire
de la musicjue en France aux XVIIe et XVIIle siecles. Red. M. Benoit. Paris 1992. Niedostępna mi była jedynie
najnowsza publikacja dotycząca interesującego nas tutaj zakresu PH. BEAUSSANT, Les plaisirs de Versailles:
Thedtre et musicjue. Paris 1996, która omawia działania rozgrywające się w rezydencji od czasów Ludwika XIV aż do
wybuchu Rewolucji.
2 Problem zależności obu tych sfer omówiła interesująco D. GWIZDALANKA, Muzyka i polityka. Kraków 1999.
Żałować jedynie można, że autorka zdecydowanie nie doceniła oryginalnego wkładu w tym zakresie Ludwika XIV.
ALINA ŻÓRAWSKA-WITKO WSKA
Warszawa, Instytut Muzykologii UW
Muzyka w barokowym ogrodzie:
grands divertissements wersalskie
1664, 1668, 1674
Na miejsce pobytu pierwszych ludzi Bóg przeznaczył Raj: 1 zasadził Bóg ogród
rozkoszy na wschodzie. 1 umieścił tam człowieka, którego stworzył (Ks. Gen.
2, 8). W następstwie grzechu pierworodnego Adam i Ewa zostali wprawdzie wy-
gnani z tego miejsca szczęśliwości, ale ich potomkowie próbowali tworzyć liczne jego
namiastki. Z pewnością jedną z replik rajskiego ogrodu najbardziej w dziejach ludzkości
udanych był Wersal Ludwika XIV. Z pewnością też do sławy tej rezydencji szczególnie
przyczyniły się trzy tzw. grands divertissements z lat 1664, 1668 i 1674, przez badaczy
określane niekiedy mianem grandes fetes gałantes. Choć wydarzenia owe obrosły już
pewną literaturą przedmiotu (głównie jednak francuską), to ich niezwykły charakter wciąż
dostarcza materiału do nowych przemyśleń i konstatacji. Mój artykuł poświęcony jest
muzycznemu aspektowi wspomnianych imprez, dotąd nie omówionemu chyba w sposób
kompleksowy i satysfakcjonujący1 2. Aspektu tego jednakże najczęściej nie sposób wyab-
strahować z kontekstu innych sztuk, ich bowiem koegzystencja oraz przenikanie się, i to
zarówno sztuk artystycznych, jak też użytkowych, ogrodniczych, inżynieryjnych, kulinar-
nych etc., stanowiło naczelną ideę owych grands divertissements. Był to zresztą okres,
w którym muzykę traktowano raczej jako użyteczne akcesorium dodające blasku i świet-
ności innym, bardziej zasadniczym treściom, niż jako sztukę absolutną.
Dzięki przezorności Ludwika XIV wszystkie trzy grands divertissements zostały
szczegółowo „zdokumentowane” przez królewskich kronikarzy i grafików. Owocem ich
pracy stały się wspaniałe albumowe edycje, które - rozkolportowane po całej Europie
- przez wiele lat dostarczały wzoru postępowania i inspiracji licznym innym dworom
i władcom. Ludwik XIV bowiem nie tylko narzucał swą polityczną wolę całemu ów-
czesnemu „cywilizowanemu” światu, ale kreował też obowiązujące w nim mody i style
1 W każdym razie nie czyni tego literatura wskazana przez M. BENOIT, autorkę hasła Yersailles. [W:] Dictionnaire
de la musicjue en France aux XVIIe et XVIIle siecles. Red. M. Benoit. Paris 1992. Niedostępna mi była jedynie
najnowsza publikacja dotycząca interesującego nas tutaj zakresu PH. BEAUSSANT, Les plaisirs de Versailles:
Thedtre et musicjue. Paris 1996, która omawia działania rozgrywające się w rezydencji od czasów Ludwika XIV aż do
wybuchu Rewolucji.
2 Problem zależności obu tych sfer omówiła interesująco D. GWIZDALANKA, Muzyka i polityka. Kraków 1999.
Żałować jedynie można, że autorka zdecydowanie nie doceniła oryginalnego wkładu w tym zakresie Ludwika XIV.