DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Żórawska-Witkowska, Alina: Muzyka w barokowym ogrodzie: grands divertissements wersalskie 1664, 1668, 1674
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0150
144
Alina Żórawska-Witkowska
artystyczne. W jego bowiem przekonaniu obie te sfery, to jest polityka i sztuka, wzajem-
nie się wspierając, uzupełniając i przenikając, przyczyniały się do wzrostu świetności pań-
stwa i monarchy2. Historycy utrzymują, że ogromny wysiłek Króla Słońce w zakresie
organizacji życia artystycznego i towarzyskiego służyć miał także innym celom: utrzyma-
niu dworu w pasywnej i rozleniwiającej atmosferze zmysłowych rozkoszy; przekonaniu
poddanych, że sprawcą wszelkich dziejących się na dworze cudowności jest władca obda-
rzony mocą wprost nadludzką; oraz podtrzymaniu w Europie wizerunku Francji jako naj-
bogatszego i najwspanialszego kraju świata3. Istotnie, wielokrotnie w opisach królew-
skich imprez podkreślano, iż nigdy wcześniej nie widziano nic równie pięknego, dosko-
nałego, poruszającego, zachwycającego, baśniowego, boskiego, godnego uwagi me tylko
współczesnych, ale i pamięci potomnych. Co z pewnością było prawdą.
Anonimową (Charles Perrault?) relację z divertissement zorganizowanego w maju
1664 roku i zatytułowanego Les Plaisirs de 1’Ile enchentee wydano wprawdzie po raz
pierwszy w tym samym roku co opisywane wydarzenia, ale dopiero trzecia jej edycja
z roku 1673 zilustrowana została wspaniałymi rycinami Israela Silvestre’a4. Z kolei dwa
opisy imprez z lat 1668 i 1674, sporządzone przez historiografa i architekta Andre
Felibiena - Relation de la Feste de Yersaille5 oraz Les divertissemens de Yersailles6 uka-
zały się drukiem z opóźnieniem w stosunku do samych festynów, ale za to od razu zaopa-
trzono je w ryciny, które tym razem wykonali Jean Lepautre i Franęois Channeau (autor
jednej tylko grawiury). Tak więc i tym razem ilustracje powstały post factum, wydarzenia
bowiem z roku 1668 odwzorowane zostały przez Lepautre’a dopiero w dziesięć lat póź-
niej („le Pautre sculps 1678”), a sceny z roku 1674 uwieczniono na rycinach datowanych
1675 („F. Channeau scut 1675”) i 1676 („le Pautre sculps 1676”). Przytoczone daty świad-
czą niezbicie, że edycje owe stawały się wydarzeniami niemal tak samo ważnymi jak
przedstawiane w nich fakty. Kolejny to dowód przenikliwości Ludwika XIV, którego
dalekosiężnym celem było zachowanie grands divertissements w pamięci potomnych.
Dzięki temu dysponujemy dziś nadzwyczaj plastycznymi kronikarskimi opisami wyda-
rzeń, wzbogaconymi dwudziestoma w sumie planszami z odwzorowaniem momentów
- w mniemaniu organizatorów - najważniejszych. Ryciny niemal idealnie przystają do
słownych relacji, a pewne wątpliwości budzą czasami tylko odwzorowania sytuacji mu-
zycznych - na przykład liczebność kapel i rodzaj instrumentów. Odnosi się wrażenie, że
wizerunki te bywały markowane, co łatwo zrozumieć z uwagi na ogromny niekiedy skład
zespołów oraz sytuowanie ich w dalekim planie7. Ilustracje do wersalskich grands diver-
tissements zyskały - zgodnie z intencją Ludwika XIV - ogromną popularność i dziś
3 Zob. np.: A. MARIE, Naissance de Kersailles. Le Chateau - les Jardins. Paris 1968, vol. I-II; R. M.ISHERWOOD,
Musie in the Service of the King. France in the Seventeenth Century. Ithaca and London 1973; M.-CH. MOINE,
Les fetes a la Cour du Roi Soleil 1653-1715. Paris 1984.
4 Les Plaisirs de 1'isle enchantee. Course de bague; collation ornee de machines; ballet du Palais d’Alcine; fen
artifice: et autres festes galantes et magnifiques, faites par le Roy a Yersailles, le VII. may M.D.C.LX1V. et continuees
plusieurs autres jours. Paris 1673.
5 A. FELIBIEN, Relation de la Feste de Versailles. Du 18. Juillet mil six cens soixante-huit. Paris 1679.
6 A. FELIBIEN, Les divertissemens de Fersailles donnez par le Roy a toute sa cour au retour de la conqueste de la
Franche-Comte en 1’annee M.DC.LXX1V. Paris 1676.
7 Nawet przy pomocy lupy nie sposób nieraz precyzyjnie doliczyć się składu kapeli, albo też skład ten nie odpowiada
danym przekazanym przez inne źródła. Por. np. rysunki Silvestre’a oraz osobowe składy kapel wymienione w pro-
gramie (Les Plaisirs de 1’lsle enchantee. Course de bague faite par le Roy a Fersailles, le 6 (sic) may 1664, R. Bal-
lard, Paris 1664), który rozdawano gościom pierwszego dnia tego cyklu imprez. Nazwiska muzyków przedrukował
E. LEMAITRE, Les sources des ,,Plaisirs de 1’lsle enchantee”. „Revue de Musicologie”1991, nr 2, s. 197-200.
Alina Żórawska-Witkowska
artystyczne. W jego bowiem przekonaniu obie te sfery, to jest polityka i sztuka, wzajem-
nie się wspierając, uzupełniając i przenikając, przyczyniały się do wzrostu świetności pań-
stwa i monarchy2. Historycy utrzymują, że ogromny wysiłek Króla Słońce w zakresie
organizacji życia artystycznego i towarzyskiego służyć miał także innym celom: utrzyma-
niu dworu w pasywnej i rozleniwiającej atmosferze zmysłowych rozkoszy; przekonaniu
poddanych, że sprawcą wszelkich dziejących się na dworze cudowności jest władca obda-
rzony mocą wprost nadludzką; oraz podtrzymaniu w Europie wizerunku Francji jako naj-
bogatszego i najwspanialszego kraju świata3. Istotnie, wielokrotnie w opisach królew-
skich imprez podkreślano, iż nigdy wcześniej nie widziano nic równie pięknego, dosko-
nałego, poruszającego, zachwycającego, baśniowego, boskiego, godnego uwagi me tylko
współczesnych, ale i pamięci potomnych. Co z pewnością było prawdą.
Anonimową (Charles Perrault?) relację z divertissement zorganizowanego w maju
1664 roku i zatytułowanego Les Plaisirs de 1’Ile enchentee wydano wprawdzie po raz
pierwszy w tym samym roku co opisywane wydarzenia, ale dopiero trzecia jej edycja
z roku 1673 zilustrowana została wspaniałymi rycinami Israela Silvestre’a4. Z kolei dwa
opisy imprez z lat 1668 i 1674, sporządzone przez historiografa i architekta Andre
Felibiena - Relation de la Feste de Yersaille5 oraz Les divertissemens de Yersailles6 uka-
zały się drukiem z opóźnieniem w stosunku do samych festynów, ale za to od razu zaopa-
trzono je w ryciny, które tym razem wykonali Jean Lepautre i Franęois Channeau (autor
jednej tylko grawiury). Tak więc i tym razem ilustracje powstały post factum, wydarzenia
bowiem z roku 1668 odwzorowane zostały przez Lepautre’a dopiero w dziesięć lat póź-
niej („le Pautre sculps 1678”), a sceny z roku 1674 uwieczniono na rycinach datowanych
1675 („F. Channeau scut 1675”) i 1676 („le Pautre sculps 1676”). Przytoczone daty świad-
czą niezbicie, że edycje owe stawały się wydarzeniami niemal tak samo ważnymi jak
przedstawiane w nich fakty. Kolejny to dowód przenikliwości Ludwika XIV, którego
dalekosiężnym celem było zachowanie grands divertissements w pamięci potomnych.
Dzięki temu dysponujemy dziś nadzwyczaj plastycznymi kronikarskimi opisami wyda-
rzeń, wzbogaconymi dwudziestoma w sumie planszami z odwzorowaniem momentów
- w mniemaniu organizatorów - najważniejszych. Ryciny niemal idealnie przystają do
słownych relacji, a pewne wątpliwości budzą czasami tylko odwzorowania sytuacji mu-
zycznych - na przykład liczebność kapel i rodzaj instrumentów. Odnosi się wrażenie, że
wizerunki te bywały markowane, co łatwo zrozumieć z uwagi na ogromny niekiedy skład
zespołów oraz sytuowanie ich w dalekim planie7. Ilustracje do wersalskich grands diver-
tissements zyskały - zgodnie z intencją Ludwika XIV - ogromną popularność i dziś
3 Zob. np.: A. MARIE, Naissance de Kersailles. Le Chateau - les Jardins. Paris 1968, vol. I-II; R. M.ISHERWOOD,
Musie in the Service of the King. France in the Seventeenth Century. Ithaca and London 1973; M.-CH. MOINE,
Les fetes a la Cour du Roi Soleil 1653-1715. Paris 1984.
4 Les Plaisirs de 1'isle enchantee. Course de bague; collation ornee de machines; ballet du Palais d’Alcine; fen
artifice: et autres festes galantes et magnifiques, faites par le Roy a Yersailles, le VII. may M.D.C.LX1V. et continuees
plusieurs autres jours. Paris 1673.
5 A. FELIBIEN, Relation de la Feste de Versailles. Du 18. Juillet mil six cens soixante-huit. Paris 1679.
6 A. FELIBIEN, Les divertissemens de Fersailles donnez par le Roy a toute sa cour au retour de la conqueste de la
Franche-Comte en 1’annee M.DC.LXX1V. Paris 1676.
7 Nawet przy pomocy lupy nie sposób nieraz precyzyjnie doliczyć się składu kapeli, albo też skład ten nie odpowiada
danym przekazanym przez inne źródła. Por. np. rysunki Silvestre’a oraz osobowe składy kapel wymienione w pro-
gramie (Les Plaisirs de 1’lsle enchantee. Course de bague faite par le Roy a Fersailles, le 6 (sic) may 1664, R. Bal-
lard, Paris 1664), który rozdawano gościom pierwszego dnia tego cyklu imprez. Nazwiska muzyków przedrukował
E. LEMAITRE, Les sources des ,,Plaisirs de 1’lsle enchantee”. „Revue de Musicologie”1991, nr 2, s. 197-200.