DOI article:
Artykuły i komunikaty
DOI article:Swirida, Inessa: Wersal w kulturze rosyjskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0359
351
INESSA SWIRIDA
Moskwa, Instytut Słowianoznawstwa i Bałkanistyki RAN
Wersal w kulturze rosyjskiej
Wersal w świadomości Rosjan istniał nie tylko i me przede wszystkim jako rezy-
dencja monarsza o niekwestionowanych wartościach artystycznych. Prezento-
wał krąg zjawisk z pogranicza kultury, sztuki, ideologii, psychologii społecz-
nej i obyczaju. Ucieleśniał szczególny styl życia oraz określony typ relacji natury i kultury,
jednostki i społeczeństwa. Ten pałacowo-ogrodowy zespół tworzył nową fizyczną prze-
strzeń, a jednocześnie, poprzez program ideowy, kształtował „mentalną przestrzeń” epoki.
Szczególna rola, jaką Wersal odegrał w kulturze europejskiej, stawia go - mimo dia-
metralnych różnic - w rzędzie takich symbolicznych topoi, jak Arkadia. Wersal to uoso-
bienie sztuki i wytwornej kultury, a Arkadia - choć także była dziełem kultury - to wyraz
bezpośredniości natury. Mitologizowany obraz Arkadii został oddzielony od historii i re-
alnego surowego pejzażu Peloponezu i w niezmiennym kształcie oddziaływał w różnych
okresach kultury europejskiej. Wersal natomiast istniał w konkretnym czasie i przestrzeni,
a stosunek do niego zależał nie tylko od zmiany paradygmatów kultury, jak w wypadku
Arkadii, lecz także od przekształceń francuskiej rezydencji.
Sztuka Wersalu oddziaływała na wszystkie kraje Europy. Zetknięcie się z nią artystów
rosyjskich okazało się szczególnie owocne na początku XVIII wieku, w czasach Piotra I,
oraz dwieście lat później, na przełomie XIX i XX stulecia, w epoce tak zwanego Srebrne-
go Wieku. Po raz pierwszy Rosjanie znaleźli się w Wersalu najprawdopodobniej w roku
1668. Przypuszczalnie było to poselstwo wysłane przez Piotra I, na którego czele stał
książę Grigorij Potiomkin. Oficjalna rezydencja Ludwika XIV znajdowała się wtedy jesz-
cze w Saint-Germain-en-Laye, jednak do obszernego programu pobytu rosyjskich gości
zostało włączone zwiedzanie Wersalu, gdzie według opinii świadka ambassadeur voulut
tout voir]. W ówczesnym Wersalu królowały nimfy i satyry, zgodnie ze zrealizowanym
programem, ułożonym na cześć Madame de La Valliere1 2. Posłowie oglądali również za-
mek i park w Vincennes, ogrody St. Cloud i Tuilleries, a także fabrykę gobelinów, gdzie
Charles Le Brun demonstrował im tkaniny i swoje obrazy oraz podjął uroczystą kolacją.
W Luwrze gościom pokazano królewskie meble, ceramikę, ubrania. (Garde-meuble du
Roi sto lat później zobaczy i opisze Nikołaj M. Karamzin3). W teatrze po przedstawieniu
Potiomkin osobiście dziękował Molierowi
1 Journal du Sieur de Catheia touchant les Moscovites arrivez en France en 1668. Cyt. wg: A. GALIZIN, Un ambassa-
de russe a la cour de Louis XIV. [W:] Bibliotheque russe. Nouvelle serie. Vol. 3. Paris 1860, s. 21.
2 M. NIEDERMEIER, Erotik in der Gartenkunst. Eine Kulturgeschichte der Liebesgarten. Leipzig 1995, s. 117-118.
3 N. M. KARAMZIN, Pis'ma russkogo putieszestwiennika. Leningrad 1984, s. 305-306.
INESSA SWIRIDA
Moskwa, Instytut Słowianoznawstwa i Bałkanistyki RAN
Wersal w kulturze rosyjskiej
Wersal w świadomości Rosjan istniał nie tylko i me przede wszystkim jako rezy-
dencja monarsza o niekwestionowanych wartościach artystycznych. Prezento-
wał krąg zjawisk z pogranicza kultury, sztuki, ideologii, psychologii społecz-
nej i obyczaju. Ucieleśniał szczególny styl życia oraz określony typ relacji natury i kultury,
jednostki i społeczeństwa. Ten pałacowo-ogrodowy zespół tworzył nową fizyczną prze-
strzeń, a jednocześnie, poprzez program ideowy, kształtował „mentalną przestrzeń” epoki.
Szczególna rola, jaką Wersal odegrał w kulturze europejskiej, stawia go - mimo dia-
metralnych różnic - w rzędzie takich symbolicznych topoi, jak Arkadia. Wersal to uoso-
bienie sztuki i wytwornej kultury, a Arkadia - choć także była dziełem kultury - to wyraz
bezpośredniości natury. Mitologizowany obraz Arkadii został oddzielony od historii i re-
alnego surowego pejzażu Peloponezu i w niezmiennym kształcie oddziaływał w różnych
okresach kultury europejskiej. Wersal natomiast istniał w konkretnym czasie i przestrzeni,
a stosunek do niego zależał nie tylko od zmiany paradygmatów kultury, jak w wypadku
Arkadii, lecz także od przekształceń francuskiej rezydencji.
Sztuka Wersalu oddziaływała na wszystkie kraje Europy. Zetknięcie się z nią artystów
rosyjskich okazało się szczególnie owocne na początku XVIII wieku, w czasach Piotra I,
oraz dwieście lat później, na przełomie XIX i XX stulecia, w epoce tak zwanego Srebrne-
go Wieku. Po raz pierwszy Rosjanie znaleźli się w Wersalu najprawdopodobniej w roku
1668. Przypuszczalnie było to poselstwo wysłane przez Piotra I, na którego czele stał
książę Grigorij Potiomkin. Oficjalna rezydencja Ludwika XIV znajdowała się wtedy jesz-
cze w Saint-Germain-en-Laye, jednak do obszernego programu pobytu rosyjskich gości
zostało włączone zwiedzanie Wersalu, gdzie według opinii świadka ambassadeur voulut
tout voir]. W ówczesnym Wersalu królowały nimfy i satyry, zgodnie ze zrealizowanym
programem, ułożonym na cześć Madame de La Valliere1 2. Posłowie oglądali również za-
mek i park w Vincennes, ogrody St. Cloud i Tuilleries, a także fabrykę gobelinów, gdzie
Charles Le Brun demonstrował im tkaniny i swoje obrazy oraz podjął uroczystą kolacją.
W Luwrze gościom pokazano królewskie meble, ceramikę, ubrania. (Garde-meuble du
Roi sto lat później zobaczy i opisze Nikołaj M. Karamzin3). W teatrze po przedstawieniu
Potiomkin osobiście dziękował Molierowi
1 Journal du Sieur de Catheia touchant les Moscovites arrivez en France en 1668. Cyt. wg: A. GALIZIN, Un ambassa-
de russe a la cour de Louis XIV. [W:] Bibliotheque russe. Nouvelle serie. Vol. 3. Paris 1860, s. 21.
2 M. NIEDERMEIER, Erotik in der Gartenkunst. Eine Kulturgeschichte der Liebesgarten. Leipzig 1995, s. 117-118.
3 N. M. KARAMZIN, Pis'ma russkogo putieszestwiennika. Leningrad 1984, s. 305-306.