DOI article:
Recenzje
DOI article:Wierzbicka, Anna: [Rezension von: Dan Franck, Bohema. Życie paryskiej cyganerii na początku XX wieku]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0437
429
ANNA WIERZBICKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Dan Franek, Bohema. Życie paryskiej cyganerii
na początku XX wieku.
Tłum. Halina Andrzejewska i Maria Braunstein.Warszawa: Wydawnictwo „Iskry”
2000, ss. 414, fot. 16
W tym samym czasie, co książka Laury
Claridge o Tamarze Łempickiej, do pol-
skich księgami trafiła publikacja Dana
Francka przedstawiająca życie paryskiej cyganerii
artystycznej w 1. ćwierci XX wieku. Publikacja ta
stanowi świetne uzupełnienie biografii Łempickiej.
Franek, żywym i obrazowym językiem, opisuje cha-
rakter tamtych barwnych lat. Książka ta nie jest jed-
nak, co trzeba podkreślić, kolejną publikacją
z dziedziny historii sztuki. Przypomina raczej po-
wieść, w której twórczość malarzy, poetów i pisarzy
Montmartre’u i Montpamasse’u służy jako pretekst
do ukazania postaci, miejsc z nimi związanych,
przytoczenia anegdot, rozmów i dyskusji.
Książka podzielona jest na trzy części, z których
każda składa się z krótkich dwudziestu kilku pod-
rozdziałów. W części pierwszej, zatytułowanej
Anartyści z Butte Montmartre, poznaj emy początki
formowania się paryskiej cyganerii artystycznej
związanej, przed I wojną światową, z prawym brze-
giem Paryża - rive droite i dzielnicą Montmartre. To
tu, w budynku Bateau-Lavoir przy 3, rue Ravignan
zamieszkał Pablo Picasso. Jego poszukiwania, po
wakacjach spędzonych w 1906 roku w Pirenejach
i zetknięciu się z rzeźbą starokatalońską oraz wcze-
snoiberyjską, przyczyniły się do powstania nowego
kierunku w sztuce -kubizmu. Wokół Bateau-Lavoir
skupili się nie tylko byli fowiści - Andre Deraini i
Maurice Vlaminck, których płótna wywołały głośny
skandal na Salonie Jesiennym w 1905 roku, ale tak-
że, wśród innych: malarka Marie Laurencin, hisz-
pański malarz Juan Gris oraz pisarze i poeci -
Guillaume Apollinaire, Max Jacob, Maurice Raynal,
Pierre Reverdy, Andre Wamod i Andre Salmon. Na
„Butte” mieszkał także Maurice Utrillo ze swą mat-
ką malarką Suzanne Yaladon, Kees van Dongen oraz
Celnik Rousseau. Sylwetki tych artystów, ich życie,
upodobania, przyzwyczajenia, miłości, spory, roz-
mowy i twórczość stanowią główny temat tej części
książki. Franek przedstawia nam tu również pierw-
szych marszandów kubistów - Berthe Weill, Ambro-
ise’a Vollarde’a i Daniela-Henry’ego Kahnweilera.
Nie zapomina też o ważnych wydarzeniach tego
okresu - odrzuceniu przez jury Salonu Jesiennego
1907 roku pejzaży z Estaąue, Georgesa Braque’a
i wystawieniu ich w następnym roku u Kahnweilera,
otwarciu przez Henri Matisse’a prywatnej szkoły,
czynnej w latach 1907-1911, pierwszych wystąpie-
niach futurystów, którzy w 1909 opublikowali
w paryskim „Le Figaro” swój manifest, a w 1912
eksponowali w Galerie Bernheim-Jeune, założeniu
w 1910 grupy Section d’Or i kradzieży Giocondy
z Luwru w 1911 roku. Autor wspomina także i o tym,
że już około 1912 roku artyści z Bateau-Lavoir
i okolic „La Butte” zaczęli przenosić się na lewy
brzeg -rivegauche Paryża do dzielnicy Montparnas-
se. Ważnym znakiem, że enklawa z Montmartre’u
uznała „panowanie” rivegauche była przeprowadzka
Pisacca w 1912 roku z boulevard Clichy na 242
boulevard Raspail, a potem, w 1913, na 5 bis rue
Schoelcher przy cmentarzu Montparnasse. Coraz
liczniej przyjeżdżający do Paryża artyści-emigranci
swoje pierwsze kroki kierowali w stronę tej właśnie,
czternastej dzielnicy miasta, gdzie przy 2, Passage
Dantzig znajdował się budynek zwany „La Ruche”,
w którym mogli wynająć tanie pracownie. Jako je-
den z pierwszych zamieszkał tu Marc Chagall, któ-
rego odwiedzali często Blaise Cendrars, Guillaume
Apollinaire i Max Jacob, pełniący rolę łączników
pomiędzy prawym i lewym brzegiem.
Opis „La Ruche” rozpoczyna drugą część książ-
ki Francka, noszącą tytuł Montparnasse idzie na
ANNA WIERZBICKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Dan Franek, Bohema. Życie paryskiej cyganerii
na początku XX wieku.
Tłum. Halina Andrzejewska i Maria Braunstein.Warszawa: Wydawnictwo „Iskry”
2000, ss. 414, fot. 16
W tym samym czasie, co książka Laury
Claridge o Tamarze Łempickiej, do pol-
skich księgami trafiła publikacja Dana
Francka przedstawiająca życie paryskiej cyganerii
artystycznej w 1. ćwierci XX wieku. Publikacja ta
stanowi świetne uzupełnienie biografii Łempickiej.
Franek, żywym i obrazowym językiem, opisuje cha-
rakter tamtych barwnych lat. Książka ta nie jest jed-
nak, co trzeba podkreślić, kolejną publikacją
z dziedziny historii sztuki. Przypomina raczej po-
wieść, w której twórczość malarzy, poetów i pisarzy
Montmartre’u i Montpamasse’u służy jako pretekst
do ukazania postaci, miejsc z nimi związanych,
przytoczenia anegdot, rozmów i dyskusji.
Książka podzielona jest na trzy części, z których
każda składa się z krótkich dwudziestu kilku pod-
rozdziałów. W części pierwszej, zatytułowanej
Anartyści z Butte Montmartre, poznaj emy początki
formowania się paryskiej cyganerii artystycznej
związanej, przed I wojną światową, z prawym brze-
giem Paryża - rive droite i dzielnicą Montmartre. To
tu, w budynku Bateau-Lavoir przy 3, rue Ravignan
zamieszkał Pablo Picasso. Jego poszukiwania, po
wakacjach spędzonych w 1906 roku w Pirenejach
i zetknięciu się z rzeźbą starokatalońską oraz wcze-
snoiberyjską, przyczyniły się do powstania nowego
kierunku w sztuce -kubizmu. Wokół Bateau-Lavoir
skupili się nie tylko byli fowiści - Andre Deraini i
Maurice Vlaminck, których płótna wywołały głośny
skandal na Salonie Jesiennym w 1905 roku, ale tak-
że, wśród innych: malarka Marie Laurencin, hisz-
pański malarz Juan Gris oraz pisarze i poeci -
Guillaume Apollinaire, Max Jacob, Maurice Raynal,
Pierre Reverdy, Andre Wamod i Andre Salmon. Na
„Butte” mieszkał także Maurice Utrillo ze swą mat-
ką malarką Suzanne Yaladon, Kees van Dongen oraz
Celnik Rousseau. Sylwetki tych artystów, ich życie,
upodobania, przyzwyczajenia, miłości, spory, roz-
mowy i twórczość stanowią główny temat tej części
książki. Franek przedstawia nam tu również pierw-
szych marszandów kubistów - Berthe Weill, Ambro-
ise’a Vollarde’a i Daniela-Henry’ego Kahnweilera.
Nie zapomina też o ważnych wydarzeniach tego
okresu - odrzuceniu przez jury Salonu Jesiennego
1907 roku pejzaży z Estaąue, Georgesa Braque’a
i wystawieniu ich w następnym roku u Kahnweilera,
otwarciu przez Henri Matisse’a prywatnej szkoły,
czynnej w latach 1907-1911, pierwszych wystąpie-
niach futurystów, którzy w 1909 opublikowali
w paryskim „Le Figaro” swój manifest, a w 1912
eksponowali w Galerie Bernheim-Jeune, założeniu
w 1910 grupy Section d’Or i kradzieży Giocondy
z Luwru w 1911 roku. Autor wspomina także i o tym,
że już około 1912 roku artyści z Bateau-Lavoir
i okolic „La Butte” zaczęli przenosić się na lewy
brzeg -rivegauche Paryża do dzielnicy Montparnas-
se. Ważnym znakiem, że enklawa z Montmartre’u
uznała „panowanie” rivegauche była przeprowadzka
Pisacca w 1912 roku z boulevard Clichy na 242
boulevard Raspail, a potem, w 1913, na 5 bis rue
Schoelcher przy cmentarzu Montparnasse. Coraz
liczniej przyjeżdżający do Paryża artyści-emigranci
swoje pierwsze kroki kierowali w stronę tej właśnie,
czternastej dzielnicy miasta, gdzie przy 2, Passage
Dantzig znajdował się budynek zwany „La Ruche”,
w którym mogli wynająć tanie pracownie. Jako je-
den z pierwszych zamieszkał tu Marc Chagall, któ-
rego odwiedzali często Blaise Cendrars, Guillaume
Apollinaire i Max Jacob, pełniący rolę łączników
pomiędzy prawym i lewym brzegiem.
Opis „La Ruche” rozpoczyna drugą część książ-
ki Francka, noszącą tytuł Montparnasse idzie na