DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Putkowska, Jolanta: Wpływ sztuki André Le Nôtre'a na kształtowanie otoczenia rezydencji w Polsce w końcu XVII i 1. połowie XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0249
243
JOLANTA PUTKOWSKA
Warszawa
Wpływ sztuki Andre Le Nótre ’a
na kształtowanie otoczenia rezydencji
w Połsce w końcu XVII i 1. połowie XVIII wieku
W twórczości Andre Le Nótre’a realizacja rezydencji w Vaux-le-Vicomte (1656-
1661) dla Nicolausa Fouąueta ma znaczenie szczególne - współpracując
z Louisem Le Vau i Charlesem Le Brun stworzył dzieło o wyjątkowej
doskonałości, łącząc wszystkie znane dotychczas elementy kompozycji otoczenia pałacu
w harmonijną, jednorodną całość. Zastosował nowe sposoby kształtowania przestrzeni
dla uzyskania precyzyjnie określonego celu - wydobycia dominanty w układzie osiowym
i symetrycznym przy wprowadzeniu w jej otoczeniu dużej różnorodności i bogactwa
użytych środków. Dokonał tego przez przemyślane zestawienie na osi głównej i osiach
poprzecznych różnicowanych wnętrz ogrodowych, konsekwentnie przestrzegając w ich
opracowaniu hierarchizacji podporządkowanej zestawom logicznie układanych w ciągi
obrazów, komponowanych dla zmieniającego pozycję obserwacji odbiorcy. Do uzyskania
takich efektów wykorzystywał w finezyjny sposób ukształtowanie terenu, formowanie
zieleni, wodę w basenach, fontannach, fosach i kanałach, światło także odbite w wodzie,
kolor, dźwięk, architekturę i rzeźbę. W Vaux-le-Vicomte zrealizował swój zamysł
w wyznaczonej granicami przestrzeni, wychodząc właściwie poza te granice tylko na
głównej osi. W następnych realizacjach wszystko to rozwijał tworząc wielkoprzestrzenne
założenia. Przy wielkich skalach uzupełniał o rozbudowane układy, dodawane z wielo-
stopniowym powiązaniem i z główną dominantą i z główną osią, wzbogacając o aleje
promieniście rozchodzące się z ważnych dla całej kompozycji miejsc (placów, basenów,
skrzyżowań osi), które wyprowadzał poza wyznaczone granice kompozycji w formie dróg
obsadzanych drzewami, me tylko uzasadnionych funkcjonalnie, ale także łączących całe
założenie z otaczającym je krajobrazem. Tak było w realizowanym na zlecenie Ludwika
XIV od 1661 roku Wersalu, a następnie w Marły, Saint-Germain, Fontainebleau, przy
modernizacji ogrodów Tuileries w Paryżu, jak również w innych założeniach rezydencjo-
nalnych. Przykładem może być Chantilly tworzone latach w 1662-1673 dla księcia Kon-
deusza, Ludwika II d’Enghien, Sceaux od 1670 roku dla Jean-Baptiste Colberta, czy
Saint-Cloud od 1678 roku dla diuka Orleanu.
Wspaniały ogród w Vaux-le-Vicomte projektował Andre Le Nótre jako część nowej
rezydencji, miał więc możliwość realizowania właściwie bez ograniczeń nowej koncepcji,
był to rodzaj manifestu. Le Nótre chciał pokazać jak można inaczej niż dotychczas
JOLANTA PUTKOWSKA
Warszawa
Wpływ sztuki Andre Le Nótre ’a
na kształtowanie otoczenia rezydencji
w Połsce w końcu XVII i 1. połowie XVIII wieku
W twórczości Andre Le Nótre’a realizacja rezydencji w Vaux-le-Vicomte (1656-
1661) dla Nicolausa Fouąueta ma znaczenie szczególne - współpracując
z Louisem Le Vau i Charlesem Le Brun stworzył dzieło o wyjątkowej
doskonałości, łącząc wszystkie znane dotychczas elementy kompozycji otoczenia pałacu
w harmonijną, jednorodną całość. Zastosował nowe sposoby kształtowania przestrzeni
dla uzyskania precyzyjnie określonego celu - wydobycia dominanty w układzie osiowym
i symetrycznym przy wprowadzeniu w jej otoczeniu dużej różnorodności i bogactwa
użytych środków. Dokonał tego przez przemyślane zestawienie na osi głównej i osiach
poprzecznych różnicowanych wnętrz ogrodowych, konsekwentnie przestrzegając w ich
opracowaniu hierarchizacji podporządkowanej zestawom logicznie układanych w ciągi
obrazów, komponowanych dla zmieniającego pozycję obserwacji odbiorcy. Do uzyskania
takich efektów wykorzystywał w finezyjny sposób ukształtowanie terenu, formowanie
zieleni, wodę w basenach, fontannach, fosach i kanałach, światło także odbite w wodzie,
kolor, dźwięk, architekturę i rzeźbę. W Vaux-le-Vicomte zrealizował swój zamysł
w wyznaczonej granicami przestrzeni, wychodząc właściwie poza te granice tylko na
głównej osi. W następnych realizacjach wszystko to rozwijał tworząc wielkoprzestrzenne
założenia. Przy wielkich skalach uzupełniał o rozbudowane układy, dodawane z wielo-
stopniowym powiązaniem i z główną dominantą i z główną osią, wzbogacając o aleje
promieniście rozchodzące się z ważnych dla całej kompozycji miejsc (placów, basenów,
skrzyżowań osi), które wyprowadzał poza wyznaczone granice kompozycji w formie dróg
obsadzanych drzewami, me tylko uzasadnionych funkcjonalnie, ale także łączących całe
założenie z otaczającym je krajobrazem. Tak było w realizowanym na zlecenie Ludwika
XIV od 1661 roku Wersalu, a następnie w Marły, Saint-Germain, Fontainebleau, przy
modernizacji ogrodów Tuileries w Paryżu, jak również w innych założeniach rezydencjo-
nalnych. Przykładem może być Chantilly tworzone latach w 1662-1673 dla księcia Kon-
deusza, Ludwika II d’Enghien, Sceaux od 1670 roku dla Jean-Baptiste Colberta, czy
Saint-Cloud od 1678 roku dla diuka Orleanu.
Wspaniały ogród w Vaux-le-Vicomte projektował Andre Le Nótre jako część nowej
rezydencji, miał więc możliwość realizowania właściwie bez ograniczeń nowej koncepcji,
był to rodzaj manifestu. Le Nótre chciał pokazać jak można inaczej niż dotychczas