Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

48

Teresa Zarębska


4. Plan Richelien
4. Map of Richelieu
Repr. wg/after P. Layedan

zaś był zaprojektowany dla ruchu kołowego, dla karet, oraz dla przejażdżek konnych.
Aleja pałacowa stała się tym samym nie tylko promenadą, lecz także ulicą, już gotową do
przeszczepienia do tkanki miejskiej.
Czekał na takie ulice zatłoczony zabudową Paryż. Jego zaludnienie dynamicznie rosło:
w XVII wieku od 220 000 do 510 000 mieszkańców11. Aleją spacerową stała się korona
wału niedawno wzniesionej fortyfikacji bastionowej. Przybywało uregulowanych nabrze-
ży Sekwany, na których urządzano chodniki spacerowe. Oprócz Cours-la-Reine Mana
Medycejska założyła Ogród Luksemburski, wzorowany na ogrodach Boboli - parku
Mecydeuszy we Florencji, a kardynał Richelieu utworzył ogród przy swoim pałacu, na-
zwanym Palais Royal. Były to jednak założenia królewskie, dopiero z czasem udostęp-
nione ludności Paryża, natomiast Pola Elizejskie stały się otwartym miejskim parkiem
publicznym. Zapowiadało to nowy rozdział dziejów urbanistyki.
Pierwszy odcinek alei Pól Elizejskich, o szerokości 80 m, zamykał okrągły plac. Za
wzór mógł tu posłużyć zespół przestrzenny Richelieu12, w który jego twórca, architekt
Lemercier - może jeden z nauczycieli Le Nótre’a - wpisał okrągłe place i gwiaździste
aleje. Rondo Pól Elizejskich wkrótce —w 1685 roku-będzie naśladowane przez Place des

11 SUTCLIFFE, op. cit, s. 28.
12 P. LAYEDAN, Les yilles franęaises. Paris 1960, s. 103.