Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

Wielkie osie urbanistyczne XVII-wiecznej Warszawy a kreacje Andre Le Nótre’a

53


8. Plan Paryża, 1775
8. Map of Paris from 1775
Repr. wg/after A. W. Bunin

Format monarchy podkreślała me tylko niezwykła skala rozwiązania przestrzennego
(arterie miejskie o afunkcjonalnej szerokości 70-94 m; Plac Broni - najdłuższa pierzeja
-350 m; oś kompozycyjna parku o długości ponad 3 km), ale także nagromadzenie ude-
rzających kontrastów. Miasto, przecięte na cztery sektory, pozostało „w skali ludzkiej”:
z ulicami o szerokości kilku - kilkunastu metrów, o zabudowie mieszczańskiej na wą-
skich działkach. Jednak jego place, ze swymi osiowymi ulicami, z których główna
(w dwóch przypadkach) wiązała wnętrze placu z odsuniętą dominantą - kościołem
na własnym placyku, były zaprojektowane niezwykle nowocześnie. Najwcześniej - od
roku 1666, a intensywniej - od 1671 roku, zabudowano północną dzielnicę, z ośmiobocz-
nym placem Płoche oraz kościołem Notre Damę na jego osi, zrealizowanym przez Man-
sarta w latach 1682-84, na miejscu zarezerwowanym przez Le Nótre’a w pierwotnym
planie miasta. Ten fragment Wersalu zyskał rangę modelu urbanistycznego: Mansart na-
wiąże do niego w kompozycji placu Vendóme; w połowie XVIII stulecia Gabriel powoła
się na ten wzór w projekcie Placu Zgody, a Eigtved - w Kopenhaskim Amalienborgu.
Wersal w różnych fazach realizacji pokazały między innymi plany Israela Silvestre
z 1675 roku (oraz tegoż, plan Małego Parku z 1680 roku), a potem - plan z 1695 roku21.

21 E. DE GANAY, Les Jardins de France. Paris 1949, pl. XXV.