Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

184

Jerzy Kowalczyk


14. Daniel Marot, Projekt parterów w ogrodzie Tevicheto barona
d’Obdam. Rycina z 1612 roku w traktacie Ogrodnictwo (s. 37)
14. Daniel Marot, Design for parterres in baron d'Obdam s garden at
Tericheto. Printfrom 1612 from the treatise Gardening (p. 37)

Flora nie psuje obyczaju, bo piękne kwiaty sadzi dla umysłu, a nie dla ziemi, a także na
pociechę ludzi wypędzonych z raju, czyli z ogrodu. Ogrody mają być rajem na Ziemi. I tu
następują w Przedmowie przykłady biblijne i z historii starożytnej wspaniałych ogrodów
i najsławniejszych ludzi, którzy się tymi ogrodami zajmowali. Byli wśród nich filozofo-
wie (Epikur), wielcy wodzowie (Scipion Afrykański), królowie (Semiramida, Tarkwi-
niusz), cesarze. Na przykład Sam Dioklecjan dobrowolnie abdykowawszy [złożył] koronę,
więcej nabył sławy z dozoru ogrodu, niżeli z tyrańskiego panowania. Wreszcie sam Chry-
stus po zwyciężonej śmierci [...] nie w pańskiej purpurze pokazuje się Magdalenie, ale
w ogrodniczej guni (il. 4). Przedmowa miała uzasadnić historycznymi racjami to, że także
wielkim panom godzi się zajmować ogrodem. Przedmowa może też być argumentem za
przypisaniem traktatu ordynatowi zamojskimi!.
Sto obserwacji ekonomicznych ogrodowych (s. 171-177) dotyczy uprawy warzyw
w szerokim tego słowa znaczeniu. Zostały tu zawarte wskazówki na temat rodzaju gleby
stosownej do ogrodu warzywnego, nawożenia (gnojenia), siewu i ochrony przed szkodnika-
mi. Jest to więc podręcznik wskazówek praktycznych. Były one szeroko rozpowszechnione
w literaturze europejskiej, przede wszystkim pióra Louisa Ligier’a - Le jardinierfleuriste
i w innych dziełach tegoż autora. Różnica, łatwa do zauważenia, polega na tym, że polski
autor rozpoczęcie wielu prac uzależnia od określonego układu gwiazd. Jeżeli ziemia będzie
sucha, albo nasienie wyschłe siać potrzeba na Nowiu [księżyca] w znaku Raka, albo Ryb
z aspektem sześciograniastym lub triangułarnym [trójkątnym] Saturnusa, albo Jowisza, albo
Wenery (s. 171). W polskich wskazówkach obok wielu praktycznych, sprawdzonych do-
świadczeniem pokoleń, znajdujemy też różne, dziwne dla dzisiejszego czytelnika. Np. pi-
sze, że przestrzegają przezorni ogrodnicy, aby noża, którym chleb się kraje nie używać do
prac ogrodowych (obserwacja 20). To zastrzeżenie pozostawia jednak bez komentarza.
Należy żałować, że bardzo ważny rozdział zatytułowany Sto obserwacji około wychowa-
nia kwiatów został zaledwie zaczęty (s. 179). Tylko 5 na 100 zaplanowanych obserwacji