DOI article:
Artykuły i komunikaty
DOI article:Nieciecki, Jan: "Polski Wersal" - Białystok Jana Klemensa Branickiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0321
„Polski Wersal” - Białystok Jana Klemensa Branickiego
313
10. Plan miasta Białegostoku z 1810 roku najdokładniejszy z planów prusko-rosyj-
skich z przełomu XVIII/XIX wieku92.
Przy opracowywaniu Planu rezydencji białostockiej pomocne również były stare
projekty (lub ich kopie) i rysunki inwentaryzacyjne, a także liczne wzmianki w korespon-
dencji J. K. Branickiego oraz informacje zawarte w dawnych pamiętnikach, wspomnie-
niach i relacjach z podróży.
Dzięki przywołanym źródłom można dzisiaj prześledzić dzieje powstawania „Polskie-
go Wersalu” w ich chronologicznym rozwoju (zwłaszcza od roku 1750), a me jedynie
w latach 1771-1772 ograniczonych czasem spisywania Inwentarza. Trzeba też pamiętać,
że Plan ukazuje tylko najbliższe otoczenie hetmańskiego pałacu, a przecież białostocka
rezydencja obejmowała również tereny położone wokół niego w promieniu 3-4 km (il. 9,
10)93. Cały więc krajobraz wokół Białegostoku, jak wokół Wersalu, przetworzony został
w sieć zcentralizowanych i w „nieskończoność” rozciągających się systemów94. Bo dalej
była jeszcze Choroszcz (nawet nieco dalej, niż Marły od Wersalu), był Tykocin i dość
odległe pałacyki w Stołowaczu, Hołowiesku i Ladzie. Plan rezydencji białostockiej i nie
mieszczące się już na nim dalsze jej otoczenie przekonać chyba mogą, jak bliski był
„Polski Wersal” zasadom ustalonym przez Andre Le Nótre’a.
92 Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Rosji w Sankt Petersburgu, F. 1293, op. 168, k. 5. Plan publikowany
w: „Białostocczyzna” 1995, nr 4, po s. 54.
93 J. NIECIECKI, Białystok- miasto i wieś w ramach zespołu rezydencjonalnego. [W:] Miasto z widokiem na wieś.
Red. B. Wierzbicka. Warszawa 1998, s. 125-152. W całej rezydencji białostockiej doliczyć się np. można 23 ogro-
dów i ogródków (nie licząc ogrodów warzywnych i sadów przy domach mieszczańskich) oraz 7 większych i mniej-
szych zwierzyńców, a były przecież jeszcze winnice, cmentarze, stawy, laski , gaiki, Pole Marsowe i drogi-aleje.
94 Por. CH. NORBERG-SCHULTZ, Barock. Przeł. H. Balling. Stuttgart 1985, s. 8.
313
10. Plan miasta Białegostoku z 1810 roku najdokładniejszy z planów prusko-rosyj-
skich z przełomu XVIII/XIX wieku92.
Przy opracowywaniu Planu rezydencji białostockiej pomocne również były stare
projekty (lub ich kopie) i rysunki inwentaryzacyjne, a także liczne wzmianki w korespon-
dencji J. K. Branickiego oraz informacje zawarte w dawnych pamiętnikach, wspomnie-
niach i relacjach z podróży.
Dzięki przywołanym źródłom można dzisiaj prześledzić dzieje powstawania „Polskie-
go Wersalu” w ich chronologicznym rozwoju (zwłaszcza od roku 1750), a me jedynie
w latach 1771-1772 ograniczonych czasem spisywania Inwentarza. Trzeba też pamiętać,
że Plan ukazuje tylko najbliższe otoczenie hetmańskiego pałacu, a przecież białostocka
rezydencja obejmowała również tereny położone wokół niego w promieniu 3-4 km (il. 9,
10)93. Cały więc krajobraz wokół Białegostoku, jak wokół Wersalu, przetworzony został
w sieć zcentralizowanych i w „nieskończoność” rozciągających się systemów94. Bo dalej
była jeszcze Choroszcz (nawet nieco dalej, niż Marły od Wersalu), był Tykocin i dość
odległe pałacyki w Stołowaczu, Hołowiesku i Ladzie. Plan rezydencji białostockiej i nie
mieszczące się już na nim dalsze jej otoczenie przekonać chyba mogą, jak bliski był
„Polski Wersal” zasadom ustalonym przez Andre Le Nótre’a.
92 Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Rosji w Sankt Petersburgu, F. 1293, op. 168, k. 5. Plan publikowany
w: „Białostocczyzna” 1995, nr 4, po s. 54.
93 J. NIECIECKI, Białystok- miasto i wieś w ramach zespołu rezydencjonalnego. [W:] Miasto z widokiem na wieś.
Red. B. Wierzbicka. Warszawa 1998, s. 125-152. W całej rezydencji białostockiej doliczyć się np. można 23 ogro-
dów i ogródków (nie licząc ogrodów warzywnych i sadów przy domach mieszczańskich) oraz 7 większych i mniej-
szych zwierzyńców, a były przecież jeszcze winnice, cmentarze, stawy, laski , gaiki, Pole Marsowe i drogi-aleje.
94 Por. CH. NORBERG-SCHULTZ, Barock. Przeł. H. Balling. Stuttgart 1985, s. 8.