Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

Recenzje

395

podwórka, musimy przyznać, że to otwarcie się na
inność może z czasem pozwolić i na nasze wejście w
powszechny obieg sztuki. Na przykład powinien nas
zainteresować fakt, że wśród czołowych twórców
początku XX wieku znalazło się więcej miejsca, niż to
dotychczas bywało na takich przekrojowych wysta-
wach, dla Pierre Bonnarda. Możemy tu mówić nawet
o odkryciu, o przywróceniu go historii. Był to artysta
bardzo ważny dla naszego malarstwa i dzięki takim
właśnie przewartościowaniom łatwiej możemy nawią-
zać nić łączącą naszą sztukę ze sztuką Zachodu.
W trakcie pierwszego półrocza istnienia Tatę
Modem dał się zauważyć jeden silny polski akcent,
stała się nim instalacja Mirosława Bałki zatytułowana
Świt (Dawn) eksponowana na wystawie Between
Cinema and a HardPlace przygotowanej specjalnie
na otwarcie nowej siedziby. Praca Bałki - zakupiona
do zbiorów muzeum - znalazła się obok dzieł takich
wybitnych twórców jak Bill Viola, Christian Boltan-
sky, Ilya Kabakov, Douglas Gordon, Gary Hill, Bruce
Nauman, Anish Kapoor i wielu innych. Wystawa
obejmująca dzieła powstałe w ciągu ostatnich kilku
lat była rodzajem dopełnienia i zamknięcia historycz-
nego oglądu sztuki XX wieku przedstawionego na
ekspozycji stałej. Zajmowała całą kondygnację, czyli
1/3 ogólnej powierzchni wystawienniczej, była więc
silnym uderzeniem. Dziwi nieco fakt, że właśnie tu
zwiedzający musieli kupować bilety. Większość du-
żych muzeów w Wielkiej Brytanii jest bezpłatna, rów-
nież Tatę, do tego przyzwyczajeni są zwiedzający,
dlatego bilety zdecydowanie ograniczyły ich liczbę
na wystawie, wyglądało to na limitowanie dostępu
do sztuki najnowszej. Na wystawę składały się
w głównej mierze instalacje, co zasadniczo różniło ją
od ekspozycji na pozostałych dwóch muzealnych

poziomach. Kuratorzy chcieli podkreślić, że sztuka
najnowsza, a więc instalacje właśnie, zdecydowanie
zmienia rolę przestrzeni muzealnej wchodząc z nią
w aktywny kontakt i angażując widzów zarówno fi-
zycznie jak i psychologicznie. Określony przez tytuł
tej ekspozycji temat odnosił się do dwóch sfer zagad-
nień, z jednej strony wszechobecnej medialności,
która powoduje, że nasze doświadczenie jest rządzo-
ne przez kody językowe, obrazowe oraz narracyjne
struktury filmowe, literackie i teatralne, ale także przez
technologiczne uwarunkowania reprodukcji i przeka-
zu; z drugiej strony wskazywał na materialną nama-
calność otaczającego nas świata. W pracy Bałki
elementami znaczącymi są mydło, sól i popiół odno-
szące się do naszych codziennych rytuałów, ale tak-
że do śmierci i tożsamości, która stale poddawana
jest zewnętrznym opresjom. Surowość sztuki Miro-
sława Bałki — instalacja w głównej mierze zbudowana
była z wielkich zardzewiałych płyt metalu - dobrze
współgrała z surowością architektury budynku.
Można mieć wiele zastrzeżeń do sposobu przed-
stawienia sztuki współczesnej w Tatę Modern, jedno
pozostaje pewne, jest to w chwili obecnej najciekaw-
sza propozycja merytoryczna, która odbije się
na sposobie dyskutowania problemów kultury XX
wieku. Zresztą najlepiej widać to na łamach czasopi-
sma „Tatę”. W stosunkowo popularnej formie poja-
wiają się tam artykuły podejmujące bardzo ważkie
problemy, jak na przykład kwestia określenia granic
nowoczesności, a więc pojęcia „modern”. W Tatę
przesunięto tę granicę na początek XX wieku i chyba
jest to decyzja słuszna, bo czyż możemy określać im-
presjonizm mianem modernizmu, gdy sami uczestni-
czymy w postmodernizmie, który przecież nie jest
postimpresjonizmem ... ?