Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

Anna Wierzbicka

425

zamieszkali w Piotrogrodzie. Prawdopodobnie jesz-
cze w 1917 roku w Piotrogrodzie, a nie w Paryżu,
jak twierdziła, urodziło się jedyne dziecko Łempic-
kiej - córka Maria Krystyna, zwana Kizette, którą
później bardzo często portretowała.
W 1918 roku Łempiccy, oraz cała rodzina Gór-
skich, wyemigrowali do Paryża. Tutaj, za namową
siostry, która wkrótce zyskała sławę jako architekt,
Adrianny Górskiej de Montaut, podjęła studia arty-
styczne. Być może jednak już wcześniej, w Rosji,
Tamara chodziła na kursy malarstwa. Przez krótki
okres czasu uczyła się w Academie de la Grande-
Chaumiere, następnie w Academie Ranson u Mau-
rice’a Denisa i w Academie Modeme u Andre Lho-
te’a. Debiutowała na Salonie Jesiennym w 1922
roku. W 1923 wzbudziła wiele kontrowersji płótnem
Perspektywa (inaczej Dwie przyjaciółki) o wyraź-
nym podtekście erotycznym (obraz został sprzedany
jeszcze w tym samym roku za olbrzymią sumę 5 ty-
sięcy franków francuskich). Artystka szybko dodała
do swojego nazwiska, nie należący się jej, przydo-
mek „de”, podkreślając w ten sposób przynależność
do arystokracji. Odtąd sygnowała swoje prace „de
Lempicka”, „de Lempitzky” lub „de Lempitzka”,
czasem zaś „TJL”, posługując się herbem męża Ju-
nosza. Nie musiała długo czekać na wejście do euro-
pejskich sfer towarzyskich i intelektualnych, o które
tak zabiegała. Już w 1925 roku malowała portret
księżnej de la Salle i markiza d’Afflitto. Rok wcze-
śniej portretowała Andre Gide’a, a w 1927 głów-
nych przedstawicieli rosyjskiej emigracji w Paryżu,
Wielkiego Księcia Gabriela Konstantynowicza i Fe-
liksa Jusupowa. Wystawiała prawie rokrocznie na
Salonie Jesiennym, Salonie Niezależnych i Salonie
Tuileryjskim. Malowała głównie osoby znane, sław-
ne i bogate, także swoje przyjaciółki, znajomych
oraz córkę. W bardzo krótkim czasie, jak na cudzo-
ziemkę, zaledwie sześciu lat od przyjazdu do Pary-
ża, zdobyła uznanie publiczności i krytyki. Już
w 1927 roku otrzymała pierwszą nagrodę za obraz
Kizette na balkonie na Międzynarodowej Wystawie
w Bordeaux, a w 1928 muzeum w Nantes zakupiło
portret jej córki z 1926. Powodzenie Lempicka za-
wdzięczała nie tylko swojej sztuce. Uchodziła bo-
wiem za najbardziej ekscentryczną i wyzwoloną
piękność lat 20. Swobodna, niezależna i biseksual-
na, należała do stałych bywalczyń nocnych klubów
oraz barów o podejrzanej reputacji. Mimo bujnego
życia towarzyskiego, jakie zawsze prowadziła, zna-
lazła czas na malowanie. Była tytanem pracy. Praco-
wała codziennie od 8-mej rano do 5-ej po południu,
miewając po trzy seanse portretowe dziennie.
Obrazy Łempickiej, nawiązujące do klasycy-
zmu, ale wyróżniające się kubistyczną stylizacją,
nie sąłatwe do zaklasyfikowania. Cechuje je twarda
forma i ostra kolorystyka. Od swoich nauczycieli -

Maurice’a Denisa artystka przejęła skłonność do
uproszczeń i dekoracji, od Andre Lhote’a natomiast
nauczyła się studiować starych mistrzów, posługiwa-
nia się czystym kolorem i techniki rysunku. Malowała
postacie o często zdeformowanych proporcjach,
widziane jakby od dołu, często na tle architektury
złożonej z sześcianów i walców. Rzeźbiarska kon-
strukcja modeli kontrastuje tu z gładkimi, niemal
zlodowaciałymi ciałami. Jej, pełne erotyzmu, akty
kobiece natomiast nawiązywały do prac Ingresa. Nie
bez powodu Arsene Alexandre nazwał płótna artyst-
ki peryerse ingrismex. Stylizacja formy w celach
dekoracyjnych postawiła malarkę w rzędzie głów-
nych przedstawicieli art-deco.
Lempicka umiała przecierać ścieżki dla swojej
sztuki. Pełniła funkcję własnego marszanda. Jej czę-
ste wyjazdy do Włoch służyły nie tylko zwiedzeniu
muzeów i galerii, ale także promowaniu obrazów,
poszerzaniu kręgu znajomości oraz zamówień na
portrety. Ważnym wydarzeniem w jej karierze była
wystawa ponad 30 obrazów w mediolańskiej galerii
„Bottega di Poesia” w 1925 roku, należącej do zna-
nego marszanda i poety Emanuela Castelbarco.
Dzięki tej ekspozycji zdobyła nowych klientów we
Włoszech, sławę i uznanie. O Tamarze głośno było
także wtedy, gdy rozkochała w sobie podstarzałego
pisarza Gabriela d’Annunzio, którego portret pra-
gnęła namalować. Pobyt artystki we włoskiej rezy-
dencji d’Annunzia - II Vittoriale stał się głównym
wątkiem sztuki Tamara napisanej przez Johna Kri-
zanca i Richarda Rosę’a, której premiera odbyła się
w 1984 roku w Los Angeles. Wystawiana także
w Warszawie w 1990 roku w Centrum Sztuki Stu-
dio, przypomniała Polakom o życiu i twórczości ma-
larki, która zawsze uważała się za Polkę.
Po rozwodzie z Łempickim w 1928 roku Tama-
ra, która całe życie marzyła o tym, by zostać hrabi-
ną, wyszła za mąż (1934) za bardzo bogatego
niemieckiego barona Raoula Kuffnera de Dioszegh.
W 1939 wyemigrowała wraz z mężem do Stanów
Zjednoczonych. Zamieszkała w Beverly Hills, gdzie
weszła w środowisko gwiazd i producentów filmo-
wych, których portretowała. Udzielała się także,
co warto podkreślić, społecznie, m.in. w 1940 zor-
ganizowała zbiórkę na Brytyjsko-Amerykański Kor-
pus Ambulansowy, wstąpiła do pomocniczej służby
wojskowej kobiet, w 1941 zaś cały dochód ze swej
nowojorskiej ekspozycji przeznaczyła na Paderew-
ski Fund for Polish Relief. W 1942 roku Lempicka
przeniosła się do Nowego Jorku, by, po śmierci męża,
od końca lat 60. zamieszkać u córki w Houston w Tek-
sasie. W miarę upływu lat jej sztuka bladła. W Ame-
ryce nie cieszyła się już taką popularnością jak
'A. ALEXANDRE, Tamara de Lempicka. „La Renais-
sance de l’Art Franęais” 1929, nr 7, s. 332.