Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

In Memoriam

437

problemom z zakresu historyzmu. Każdy z tych tek-
stów był kamieniem milowym na drodze badań nad
tą epoką. Już pod koniec lat 60. zwrócił uwagę na
ciekawe zjawisko w polskiej architekturze rezyden-
cjonalnej 2. połowy XIX wieku naśladowania pała-
cu na Wyspie w Łazienkach, publikując artykuł
O naśladownictwach pałacu na Wyspie w Łazien-
kach w tomie studiów ofiarowanych Stanisławowi
Lorentzowi Muzeum i twórca (1969). Ważnym
wkładem w badania polskiej architektury 2. połowy
XIX i początku XX wieku były artykuły: „ Renesans
polski ” w architekturze XIX i XX wieku (1976), na-
pisany wraz z Andrzejem Rottermundem, Architek-
tura neobarokowa w Polsce (1980), Kostium
francuski architektury polskiej 2. poi. XIX w. (1980)
oraz Orient w architekturze polskiej XIX wieku
(1980). Równocześnie publikował wiele artykułów
i książek poświęconych warszawskim pałacom 2.
połowy XIX stulecia. Bodajże najważniejszą pracą
Jaroszewskiego powstałą w tym czasie była funda-
mentalna książka: O siedzibach neogotyckich w Pol-
sce (1981), która stała się pionierską syntezą
budowli neogotyckich od końca XVIII wieku po
wiek XX. W ostatnich latach życia Profesor przygo-
towywanej drugie uzupełnione wydanie, ale tej pra-
cy nie zdołał doprowadzić do końca.
Odrębnym wątkiem w zainteresowaniach Profe-
sora Jaroszewskiego była działalność architektów
cudzoziemców dla polskich zleceniodawców. Prze-
śledził losy pałacu zaprojektowanego przez znako-
mitego berlińskiego architekta Georga Heinricha
Friedrich Hitziga dla Kronenbergów, zajmował się
kilkakrotnie działalnością na terenie Polski wiedeń-
skiego atelier Fellner i Helmer, ale chyba najbliższy
Jego sercu był Karl Friedrich Schinkel. Jaroszewski
wielokrotnie publikował artykuły na temat poszcze-
gólnych dzieł tego architekta wznoszonych dla
polskich zleceniodawców, był także współautorem
tomu poświęconego zagranicznym pracom Schinkla
w monumentalnej serii Karl Friedrich Schinkel
Lebenswerk (1989) oraz wystawy Karl Friedrich
Schinkel i Polacy, która odbyła się w 1987 roku
w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Od początku lat 80. zainteresowania Profesora
skierowały się także ku problematyce architektury
1. połowy XX wieku, ale nie tylko nurtu awangardo-
wego. Jako jeden z pierwszych zwrócił uwagę na
bogactwo stylowe polskich siedzib wiejskich wzno-
szonych w tym czasie, zajął się też architekturą War-
szawy lat 30. Wybór najciekawszych studiów
o architekturze polskiej XVIII-XX wieku autorstwa
profesora Jaroszewskiego wydany został w 1996
roku pt. Od klasycyzmu do nowoczesności.
Tadeusz Jaroszewski nie ograniczał się do pisa-
nia artykułów i książek naukowych. Zdawał sobie
sprawę z ogromnego znaczenia wystaw i choć nie

było to Jego domeną dwukrotnie współtworzył świet-
ne prezentacje zorganizowane w Muzeum Naro-
dowym w Warszawie: w 1979 roku Józef Simmler
1823-1868, a w 1987 roku wspomnianąjuż wystawę
Karl Friedrich Schinkel i Polacy.
Szalenie ważne były dla Niego kwestie populary-
zacji sztuki. Już w 1976 roku opublikował pod pseu-
donimem J. P. Zajączkowski przewodnik Pałace
Warszawy. W następnych latach wielokrotnie sięgał
po pióro, aby przybliżyć nie tylko profesjonalistom
swoje ukochane tematy, a najbardziej interesowały
Go dwa: zabytki Warszawy i polskie rezydencje
ziemiańskie od najskromniejszych dworków po
ogromne pałace magnackie. Obdarzony był rzadkim
talentem pisania o przeszłości żywo i ze swadą. Na-
miętnie czytywał pamiętniki z epoki i tomy kore-
spondencji, które stawały się dla Niego źródłem
przeogromnej wiedzy o życiu codziennym miesz-
kańców Jego ukochanych pałaców, dworów i luksu-
sowych apartamentów. Dzięki temu lektura Jego
tekstów była zawsze zajmująca. Od 1991 do 1998
roku pisywał wraz z Waldemarem Baraniewskim
cotygodniowe artykuły w cyklu Od dworu do dwo-
ru, publikowane w „Gazecie Stołecznej”, dodatku
do „Gazety Wyborczej”. Był autorem serii artyku-
łów poświęconych dworom, które opublikowano
w „Muratorze”. Regularnie pisywał do „Spotkań
z Zabytkami”, prezentując najciekawsze siedziby zie-
miańskie w Polsce. Opublikował też kilka książek-
przewodników poświęconym dworom i pałacom.
Tadeusz S. Jaroszewski był wspaniałym znawcą
warszawskiej architektury. Kochał zabytki i ich los
bardzo leżał mu na sercu. Wielokrotnie wypowiadał
się na łamach prasy w obronie sypiących się kamie-
nic i zapomnianych pałacyków. Niezmordowanie
pisał opinie na ich temat zdając sobie sprawę z tego,
że jako wychowawca wielu pokoleń warszawskich
historyków sztuki zajmujących stanowiska w kon-
serwatorskich hierarchiach urzędniczych cieszy się
wśród nich niepodważalnym autorytetem i Jego jed-
no słowo może zdziałać więcej niż ogromne wysiłki
podejmowane przez młodych zapaleńców.
Z okazji 65 urodzin Profesora 17 października
1996 zorganizowana została w warszawskiej siedzi-
bie Stowarzyszenia Historyków Sztuki wielka uro-
czystość, podczas której Jubilatowi wręczono księgę
pamiątkową zawierająca zbiór tekstów napisanych
przez Jego przyjaciół i uczniów pt. De gustibus.
Małgorzata Omilanowska i Antoni Ziemba