Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

446

Kronika

symbolikę eucharystyczną późnorenesansowej ilu-
stracji alchemicznej.
Większość uczestników konferencji sięgnęła do
najbardziej może dzisiaj popularnej w Polsce metody
analizującej dzieło sztuki w kontekstach. Z dużym
aplauzem ze strony angielskich kolegów spotkał się
w tej grupie odczyt Barbary Arciszewskiej, umiej-
scawiającej w politycznym kontekście klasyczne
portyki kościołów angielskich z XVIII wieku. Słu-
chaczy polskich zainteresował szczególnie referat
Katarzyny Murawskiej-Muthesius, która wykazała
wpływ kontekstu na sposób odczytywania karykatur
i satyrycznych rysunków publikowanych w powo-
jennej prasie. Historycznie znacznie bardziej odle-
gły kontekst polityczny pomników wojennych
w Anglii w latach 1916-1926 został przez Jonathana
Blacka przebadany nie tylko w oparciu o formę pla-
styczną obiektów, lecz tekże na tle pojawiających
się w owym okresie krytycznych wypowiedzi praso-
wych. Swada i energia prelegenta przeniosły do
naszych czasów dyskusje prowadzone tuż po zakoń-
czeniu 1 wojny światowej. O ile fakty przytaczane
przez Blacka odbierane były przez słuchaczy z du-
żym poczuciem humoru, o tyle refleksje Doroty
Tubilewicz-Mattson i Ewy Chojeckiej dotyczyły
przeszłości na tyle jeszcze niedawniej, iż wywołały
próbę swoistego rozrachunku historyków sztuki
z obu krajów nad socjalistyczną przeszłością Polski.
Wspomniane badaczki przyjęły odmienną metodę
analizy wydarzeń artystycznych. Tubielewicz-Matt-
son dostrzegła w realizmie socjalistycznym struktu-
rę typową dla mitu, Chojecka natomiast dokonała
prezentacji faktów historycznych, konfrontując za-
budowę mieszkalną socjalistycznych Tychów z sa-
kralną architekturą tego miasta.
Inni referenci zajmujący się czasami nowszymi
obierali zazwyczaj perspektywę opartą na metodo-
logiach włączających do rozważań o sztuce pytania
z dziedziny hermeneutyki i psychoanalizy. Jonathan
Wood rozważał oeuvre Brancusiego i jego „białe
studio” nawiązując do biografii rzeźbiarza, która
stała się nieodzownym dopełnieniem jego artystycz-
nych kreacji. Psychoanaliza osoby twórcy towarzy-
szyła uwagom Jakie poczynili w swych wywodach
Richard Lofthouse, Julia Kelly i Deborah Schultz,
zajmujący się artystami tworzącymi przed wybu-
chem II wojny światowej i w jej trakcie. Krytyczna
dekonstrukcja wyraźnie zakotwiczona w tradycji
dyskursu postmodernistycznego dała o sobie znać
w wypowiedziach Inny Koziny na temat seminarium
O. O. Zmartwychwstańców w Krakowie-Zakrzówku
i Pat Simpson zastanawiającej się nad autentyczno-
ścią poczynań Aleksandra Brenera. Peter Martyn
nadal warszwskiej sesji charakter interdyscyplinarny
przedstawiając architekturę dawną i współczesną
Coventry w aspekcie topograficzno-socjologicznym.

Swoistym fenomenem obrad stało się interesują-
ce pogrupowanie odległych bloków tematycznych,
w których wyłożone przez Agnieszkę Whelan zasa-
dy komponowania ogrodów w oparciu o filozofię
Zen spotkały się z interpretacją apokaliptycznej wi-
zji malowideł freskowych z Sant Climent de Talii
barwnie zaprezentowaną przez Frederica Chordę,
a sztuka polskich synagog w ujęciu Eleonory Berg-
man sąsiadowała z dokonaną przez Jerzego Gorzeh-
ka wnikliwą analizą potrydenckiego kultu
różańcowego i jego artystycznych konsekwencji.
Owa różnorodność wątków została dostrzeżona
jako szczególna wartość poznawcza już w bezpo-
średnim podsumowaniu obrad, którego dokonał
Peter Draper. Ten badacz średniowiecznej architek-
tury angielskiej we własnym referacie zaproponował
historykom sztuki nowe spojrzenie na budowle
sakralne, pojmowane jako spójne zespolenie ele-
mentów przestrzeni wewnętrznej i zewnętrznej,
zmieniające się stale w miarę postępu czasu. W tym
ujęciu badacz epoki dawnej zobowiązany jest otwie-
rać się także na następujące kolejno przemiany styli-
styczno-formalne, nie zasłaniając się brakiem
kompetencji wynikającym z zawężenia naukowej
specjalizacji. Ów postulat okazał się wyartykułowa-
niem przekonania towarzyszącego wszystkim słu-
chaczom, którzy z równym zainteresowaniem
śledzili wypowiedzi chronologicznie znacznie od
siebie oddalonych.
Taka postawa sprzyjała też właściwemu odbio-
rowi różnorodności, z jaką skonfrontowani zostali
uczestnicy objazdu obiektów architektonicznych
Górnego Śląska. Jego trasa obejmowała zarówno
barokowe opactwo cysterskie w Rudach Wielkich,
jak też założenie parkowo-pałacowe w Świerklańcu,
niegdysiejsze osiedle SA-mannów Eichenkamp
w Gliwicach, kościół św. Józefa w Zabrzu, budowle
sakralne Katowic i Tychów, pałac w Pszczynie i inne
jeszcze realizacje poświadczające bogactwo kultu-
rowe tego jeszcze do niedawna lekceważonego
przez historyków sztuki regionu. W wyniku trwają-
cej od lat współpracy prof. dr hab. Ewy Chojeckiej
z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz dr hab.
Piotra Paszkiewicza z warszawskiego IS PAN po raz
kolejny już zaprezentowano sztukę górnośląską
szerszemu gronu specjalistów. Wspomniany w tym
miejscu Piotr Paszkiewicz koordynował organizację
czerwcowej konferencji, w czym wspierali go naj-
bliżsi współpracownicy, zwłaszcza zaś Hanna Fary-
na-Paszkiewicz oraz Małgorzata Omilanowska.
Dzięki ich usilnym działaniom polsko-angielski dia-
log historyków sztuki nie tylko został podtrzymany,
lecz zyskał kolejnych zwolenników i przyjaciół. Se-
sja zakończyła się więc deklaracjami zapowiadają-
cymi kontynuację spotkań, z których najbliższe ma
się tym razem odbyć na terenie Anglii.