DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Bord, Lucien-Jean; Mugg, Jean-Pierre: L' iconographie du chasseur médiéval: essai de présentation =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0067
L'ICONOGRAPHIE DU CHASSEUR MÉDIÉVAL
61
Chociaż myślistwo było w średniowieczu nie-
zwykle ważną dziedziną ludzkiej aktywności, bada-
nia nad nim podejmowane są niezmiernie rzadko.
Sztuka łowiecka zainspirowała powstanie bogatej
ikonografii (zwłaszcza od 2. połowy XII w.), jednak
katalog średniowiecznych przedstawień myśliw-
skich nie został dotychczas opracowany.
Stosunkowo rzadkie przedstawienia myśliwego
we wczesnym średniowieczu, poczynając od hełmu
z Torslunda (Szwecja), przez longobardzki relief
z Cività Castellana (Włochy) i sarkofag z Saint-Sam-
son-de-la-Roque (Francja), po Psałterz Utrechcki
(Holandia), nie tylko pozwalają nakreślić typowy
wizerunek myśliwego z okresu od VI do IX w., lecz
także ułatwiają zrozumienie ówczesnych technik ło-
wieckich, zwłaszcza polowań z psami i sokołem,
które znacznie różniły się od metod praktykowanych
przez Rzymian; warto na przykład odnotować, że
w tym czasie róg (zamiast sieci) stał się atrybutem
myśliwego.
W sztuce przedromańskiej i romańskiej, wyobra-
żenia scen łowieckich stawały się częstsze. Z bie-
giem lat ich liczba stale rosła, pojawiały się nawet
tam, gdzie pozornie trudno byłoby się ich spodzie-
wać, jak na folio 51 Ewangeliarza z Saint-Bertin
(Francja), wykonanego w środowisku monastycz-
nym. Jednym z najważniejszych przykładów z koń-
ca XI w., jest tapiseria z Bayeux (Francja), na której
przedstawiono nie tylko szlachetnie urodzonych so-
kolników, jak hrabia Harold, ale również, w dolnym
pasie bordiury, procarza mierzącego do ptaków,
a także scenę polowania na niedźwiedzia. W następ-
nym stuleciu, oprócz bardzo ważnego reliefu w tym-
panonie portalu z kościoła Saint-Ursin w Bourges
(Francja), ukazującego polowanie z psami lub ze
sforą, postaci myśliwych (łowczych z psami i łucz-
ników) pojawiają się zarówno na elewacjach kościo-
łów (Angoulême, Cahors), jak i na kapitelach w ich
wnętrzach (Melle, Vézelay).
Dopiero jednak w XIII w. wizerunek „szlachetnie
urodzonego myśliwego", tzn. łowczego polującego
z psami lub z sokołem, stał się motywem powszech-
nie występującym w malarstwie miniaturowym; na
przykład w legendzie św. Idziego z Z?iL/o Moru/Aéc
świętego Ludwika (obecnie w skarbcu katedry
w Toledo), czy w RsuLcrzu Lró/owc/ ALurii (Londyn,
British Library), potwierdzającym udział kobiet w
polowaniach. Sceny łowieckie, będące elementami
hagiografii, spotykamy także w witrażach, na przy-
kład w północnej nawie katedry w Chartres (Fran-
cja), gdzie ukazano legendę świętego Eustachego.
Dwa ostatnie stulecia średniowiecza, to okres
rozkwitu ikonografii myśliwskiej. Przyczyniły się do
niego edycje kilku obszernych traktatów poświęco-
nych tej formie rozrywki, z których najbardziej zna-
ne to Livre r/u Roy ALor/u,s* et r/e /u Rcy/ie Rut/o,
autorstwa Henri de Lerrières oraz Livre r/e c/in-s^e
Gastona Phćbusa. Ich obficie ilustrowane egzempla-
rze ukazują z niezwykłą precyzją wszystkie ówcześ-
nie stosowane techniki obezwładniania, chwytania
żywcem lub łapania w sidła rozmaitych zwierząt.
Teksty wykraczają poza samą tematykę łowiectwa,
ukazują także ważne aspekty życia codziennego
2. połowy XIV i XV w. Cennym źródłem są również
Godzinki, zwłaszcza ich kalendarze, w których nie
brakuje scen łowów z sokołem i z psami, stosowania
sideł, strzelania z luku lub z kuszy. Można obserwo-
wać tworzenie się wzorów ikonograficznych, powta-
rzanych w większej liczbie dzieł, co ilustruje
porównanie ric/zc^ /icurc-s r/u r/uc r/c Leny (Go-
r/ziucÆ księcia de Berry; Musée Condé w Chantilly)
i ßrcwi'rirzr? Grimrt/ii (Wenecja, Biblioteca Marcia-
na).
Zachowana ikonografia z okresu od VI do XV w.
umożliwia naszkicowanie wizerunku średniowiecz-
nego myśliwego, a także wyróżnienie jego atry-
butów stałych, wymuszonych przez praktykę (wypo-
sażenie, broń, wierzchowiec) oraz zmiennych, za-
leżnych od mody lub statusu społecznego postaci.
Artyści z dużą dokładnością uwiecznili sferę ówcze-
snego życia, która dla jednych stawała się rozrywką,
a dla innych była koniecznością.
L/uui. Toruniu Lioii.sLn
61
Chociaż myślistwo było w średniowieczu nie-
zwykle ważną dziedziną ludzkiej aktywności, bada-
nia nad nim podejmowane są niezmiernie rzadko.
Sztuka łowiecka zainspirowała powstanie bogatej
ikonografii (zwłaszcza od 2. połowy XII w.), jednak
katalog średniowiecznych przedstawień myśliw-
skich nie został dotychczas opracowany.
Stosunkowo rzadkie przedstawienia myśliwego
we wczesnym średniowieczu, poczynając od hełmu
z Torslunda (Szwecja), przez longobardzki relief
z Cività Castellana (Włochy) i sarkofag z Saint-Sam-
son-de-la-Roque (Francja), po Psałterz Utrechcki
(Holandia), nie tylko pozwalają nakreślić typowy
wizerunek myśliwego z okresu od VI do IX w., lecz
także ułatwiają zrozumienie ówczesnych technik ło-
wieckich, zwłaszcza polowań z psami i sokołem,
które znacznie różniły się od metod praktykowanych
przez Rzymian; warto na przykład odnotować, że
w tym czasie róg (zamiast sieci) stał się atrybutem
myśliwego.
W sztuce przedromańskiej i romańskiej, wyobra-
żenia scen łowieckich stawały się częstsze. Z bie-
giem lat ich liczba stale rosła, pojawiały się nawet
tam, gdzie pozornie trudno byłoby się ich spodzie-
wać, jak na folio 51 Ewangeliarza z Saint-Bertin
(Francja), wykonanego w środowisku monastycz-
nym. Jednym z najważniejszych przykładów z koń-
ca XI w., jest tapiseria z Bayeux (Francja), na której
przedstawiono nie tylko szlachetnie urodzonych so-
kolników, jak hrabia Harold, ale również, w dolnym
pasie bordiury, procarza mierzącego do ptaków,
a także scenę polowania na niedźwiedzia. W następ-
nym stuleciu, oprócz bardzo ważnego reliefu w tym-
panonie portalu z kościoła Saint-Ursin w Bourges
(Francja), ukazującego polowanie z psami lub ze
sforą, postaci myśliwych (łowczych z psami i łucz-
ników) pojawiają się zarówno na elewacjach kościo-
łów (Angoulême, Cahors), jak i na kapitelach w ich
wnętrzach (Melle, Vézelay).
Dopiero jednak w XIII w. wizerunek „szlachetnie
urodzonego myśliwego", tzn. łowczego polującego
z psami lub z sokołem, stał się motywem powszech-
nie występującym w malarstwie miniaturowym; na
przykład w legendzie św. Idziego z Z?iL/o Moru/Aéc
świętego Ludwika (obecnie w skarbcu katedry
w Toledo), czy w RsuLcrzu Lró/owc/ ALurii (Londyn,
British Library), potwierdzającym udział kobiet w
polowaniach. Sceny łowieckie, będące elementami
hagiografii, spotykamy także w witrażach, na przy-
kład w północnej nawie katedry w Chartres (Fran-
cja), gdzie ukazano legendę świętego Eustachego.
Dwa ostatnie stulecia średniowiecza, to okres
rozkwitu ikonografii myśliwskiej. Przyczyniły się do
niego edycje kilku obszernych traktatów poświęco-
nych tej formie rozrywki, z których najbardziej zna-
ne to Livre r/u Roy ALor/u,s* et r/e /u Rcy/ie Rut/o,
autorstwa Henri de Lerrières oraz Livre r/e c/in-s^e
Gastona Phćbusa. Ich obficie ilustrowane egzempla-
rze ukazują z niezwykłą precyzją wszystkie ówcześ-
nie stosowane techniki obezwładniania, chwytania
żywcem lub łapania w sidła rozmaitych zwierząt.
Teksty wykraczają poza samą tematykę łowiectwa,
ukazują także ważne aspekty życia codziennego
2. połowy XIV i XV w. Cennym źródłem są również
Godzinki, zwłaszcza ich kalendarze, w których nie
brakuje scen łowów z sokołem i z psami, stosowania
sideł, strzelania z luku lub z kuszy. Można obserwo-
wać tworzenie się wzorów ikonograficznych, powta-
rzanych w większej liczbie dzieł, co ilustruje
porównanie ric/zc^ /icurc-s r/u r/uc r/c Leny (Go-
r/ziucÆ księcia de Berry; Musée Condé w Chantilly)
i ßrcwi'rirzr? Grimrt/ii (Wenecja, Biblioteca Marcia-
na).
Zachowana ikonografia z okresu od VI do XV w.
umożliwia naszkicowanie wizerunku średniowiecz-
nego myśliwego, a także wyróżnienie jego atry-
butów stałych, wymuszonych przez praktykę (wypo-
sażenie, broń, wierzchowiec) oraz zmiennych, za-
leżnych od mody lub statusu społecznego postaci.
Artyści z dużą dokładnością uwiecznili sferę ówcze-
snego życia, która dla jednych stawała się rozrywką,
a dla innych była koniecznością.
L/uui. Toruniu Lioii.sLn