DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Szczepińska-Tramer, Joanna: Józefa Pankiewicza epizod z lustrami: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35032#0455
445
JOANNA SZCZEPIŃSKA-TRAMER
Paryż
Jdze/r/ Pu/?f/cw/'czu cp/zoc/ z /rrsł/Y//?//'
"W"ednym z ceiów wielkich wystaw jest, przez udostępnienie w jednym miejscu i czasie
] całości dzieła artysty lub całości wybranego probłemu, umożliwienie nowego na nie
^7 spojrzenia. Imponująca zarówno erudycją jej autorów, jak i jakością zgromadzonego
na niej materiału, wystawa oPMvrg Józefa Pankiewicza pokazana w 2006 r. w Muzeum
Narodowym w Warszawie nie mogła nie spełnić tego zadania'. W dwa lata po niej chcia-
łabym przedstawić kilka uwag na temat pewnego rozdziału twórczości jej bohatera. Za-
wdzięczam je tej wystawie.
„Jak zdają się świadczyć posiadane przeze mnie fotografie - pisała w swych wspo-
mnieniach o Pankiewiczu Jadwiga Dmochowska - twarz Aąpo??/:?' miała pierwotnie zna-
leźć odbicie w lustrze, tymczasem ani na obrazie w Muzeum Narodowym (il. 1), ani na
drugiej wersji, znajdującej się do niedawna w Warszawie w prywatnych rękach, nie widzi-
my podobnego odbicia. Może istnieje jakaś trzecia wersja, o której nie wiem. Może Pan-
kiewicz poniechał tego zamiaru"^.
Dziś wiemy, że tak nie było. Odbicie twarzy w lustrze istnieje bowiem
w dwóch wersjach tego obrazu: i w tej, którą córka Wandy Pankiewiczowej znała jako
znajdująca się w prywatnych rękach^, i w tej, której istnienia tylko się domyślała.
W Jezportcu z uYüc/z/arzum (ił. 2), nazwanej tak po raz pierwszy w katalogu wystawy
z 2006 r. (kat. nr. 120)^, modelka trzyma jednak w rękach nie wachlarz, tylko okrągłe lu-
sterko, w które spogląda lekko nachylając ku niemu głowę i w którego ciemnej powierzch-
ni, w powiększeniu, niewyraźnie odbija się jej twarz. Obraz ten, dziś nadal w zbiorach
' Elżbieta CHARAZ1ŃSKA, Anna RUDZIŃSKA, Ewa MILICER, Anna LEWANDOWSKA, Józef Pa/R;'ew;'cz. Życie
i Jzie/o. Jrtyócie w 740 rocznicę nroJzói. Warszawa, Muzeum Narodowe, styczeń - marzec 2006. Warszawa, 2006.
Pierwsza i największa od czasu zorganizowanej przez Józefa Czapskiego pamiętnej wystawy monograficznej Pankiewi-
cza w IPS-ie w 1933 r. Katalog dalej cytowany jako: Kat. 2006.
* Jadwiga DMOCHOWSKA, IEAręgn Pa/Wiewicza, Kraków 1963, s. 63.
^ Wydaje się, że nie widziała nigdy tego obrazu. Notatka w rękopisie katalogu oeavre Pankiewicza pióra Joanny SZCZE-
PIŃSKIEJ z lat 1960. mówi: „informacja p. Renaty Sobańskiej z 16. 05. 1963: widziała tę Jąoo/Rę u znajomych około
10 lat temu. Przed dwoma laty miała pójść tam z p. Dmochowska obejrzeć ten obraz. Niestety, był on już sprzedany".
Joanna SZCZEPIŃSKA, rękopiśmienna karta katalogowa niewłączona do maszynopisu pracy doktorskiej Józef Jżm-
łiewicz, 1964, cz.II, katalog, nr. 128.
4 W obydwu dotyczących go publikacjach obraz ten, podobnie jak jego inna wersja w Muzeum Narodowym w Krako-
wie (Kat. 2006 nr. 119), występuje pod nazwą Jaącwła. Tytuł Japewła z wacń/arze/7? pojawił się w Katalogu wystawy
2006, wraz z adnotacją: „zabrakło w tej kompozycji koturnów, natomiast modelka trzyma w ręku wachlarz".
^ Katalog wystawy Józef fa/A/'eMcz, Kraków, TPSP, 1946, s. 12, nr. 58.
JOANNA SZCZEPIŃSKA-TRAMER
Paryż
Jdze/r/ Pu/?f/cw/'czu cp/zoc/ z /rrsł/Y//?//'
"W"ednym z ceiów wielkich wystaw jest, przez udostępnienie w jednym miejscu i czasie
] całości dzieła artysty lub całości wybranego probłemu, umożliwienie nowego na nie
^7 spojrzenia. Imponująca zarówno erudycją jej autorów, jak i jakością zgromadzonego
na niej materiału, wystawa oPMvrg Józefa Pankiewicza pokazana w 2006 r. w Muzeum
Narodowym w Warszawie nie mogła nie spełnić tego zadania'. W dwa lata po niej chcia-
łabym przedstawić kilka uwag na temat pewnego rozdziału twórczości jej bohatera. Za-
wdzięczam je tej wystawie.
„Jak zdają się świadczyć posiadane przeze mnie fotografie - pisała w swych wspo-
mnieniach o Pankiewiczu Jadwiga Dmochowska - twarz Aąpo??/:?' miała pierwotnie zna-
leźć odbicie w lustrze, tymczasem ani na obrazie w Muzeum Narodowym (il. 1), ani na
drugiej wersji, znajdującej się do niedawna w Warszawie w prywatnych rękach, nie widzi-
my podobnego odbicia. Może istnieje jakaś trzecia wersja, o której nie wiem. Może Pan-
kiewicz poniechał tego zamiaru"^.
Dziś wiemy, że tak nie było. Odbicie twarzy w lustrze istnieje bowiem
w dwóch wersjach tego obrazu: i w tej, którą córka Wandy Pankiewiczowej znała jako
znajdująca się w prywatnych rękach^, i w tej, której istnienia tylko się domyślała.
W Jezportcu z uYüc/z/arzum (ił. 2), nazwanej tak po raz pierwszy w katalogu wystawy
z 2006 r. (kat. nr. 120)^, modelka trzyma jednak w rękach nie wachlarz, tylko okrągłe lu-
sterko, w które spogląda lekko nachylając ku niemu głowę i w którego ciemnej powierzch-
ni, w powiększeniu, niewyraźnie odbija się jej twarz. Obraz ten, dziś nadal w zbiorach
' Elżbieta CHARAZ1ŃSKA, Anna RUDZIŃSKA, Ewa MILICER, Anna LEWANDOWSKA, Józef Pa/R;'ew;'cz. Życie
i Jzie/o. Jrtyócie w 740 rocznicę nroJzói. Warszawa, Muzeum Narodowe, styczeń - marzec 2006. Warszawa, 2006.
Pierwsza i największa od czasu zorganizowanej przez Józefa Czapskiego pamiętnej wystawy monograficznej Pankiewi-
cza w IPS-ie w 1933 r. Katalog dalej cytowany jako: Kat. 2006.
* Jadwiga DMOCHOWSKA, IEAręgn Pa/Wiewicza, Kraków 1963, s. 63.
^ Wydaje się, że nie widziała nigdy tego obrazu. Notatka w rękopisie katalogu oeavre Pankiewicza pióra Joanny SZCZE-
PIŃSKIEJ z lat 1960. mówi: „informacja p. Renaty Sobańskiej z 16. 05. 1963: widziała tę Jąoo/Rę u znajomych około
10 lat temu. Przed dwoma laty miała pójść tam z p. Dmochowska obejrzeć ten obraz. Niestety, był on już sprzedany".
Joanna SZCZEPIŃSKA, rękopiśmienna karta katalogowa niewłączona do maszynopisu pracy doktorskiej Józef Jżm-
łiewicz, 1964, cz.II, katalog, nr. 128.
4 W obydwu dotyczących go publikacjach obraz ten, podobnie jak jego inna wersja w Muzeum Narodowym w Krako-
wie (Kat. 2006 nr. 119), występuje pod nazwą Jaącwła. Tytuł Japewła z wacń/arze/7? pojawił się w Katalogu wystawy
2006, wraz z adnotacją: „zabrakło w tej kompozycji koturnów, natomiast modelka trzyma w ręku wachlarz".
^ Katalog wystawy Józef fa/A/'eMcz, Kraków, TPSP, 1946, s. 12, nr. 58.