Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (70.2008)

JOANNA SIKORSKA
HŻM-yzawa, AfMzeMW NaroJowe

MZaoTz/orp/ AK wrTłM /yego oJręńno^ć
w .srf//cg ^óźnago .s'/zx/zr/ow/gczc/.
0'o/)A/7n- /^/AvM'crg

"W"uż w latach 30. XX stulecia grafika XV-wieczna stała się, dzięki wysiłkom Wilhelma
] Ludwiga Schreibern', Maxa Lehrsaj Maxa Geisberga j Paula Heitza^i Artura
*7 M. Hinda^, najlepiej zinwentaryzowaną dziedziną sztuki późnego średniowiecza.
Jednak dopiero koniec minionego wieku przyniósł intensyfikację badań nad nią. Towarzy-
szące temu publikacje pokazały jak wiele kwestii pozostało niewyjaśnionych^ lub zostało
rozstrzygniętych zbyt pochopniej Z drugiej zaś strony obraz początków grafiki stał się
wyraźniejszy dzięki badaniom nad organizacją produkcji graficznej, a także - stawianym po
raz pierwszy - szczegółowym pytaniom o funkcje rycin i ich recepcję. Jak trafnie wskazał

Napisanie niniejszego tekstu nie byłoby możliwe bez studiów w londyńskich kolekcjach rycin i bibliotekach, które
umożliwiło mi przyznane w 2006 r. stypendium Fundacji z Brzezia Lanckorońskich.
' Wilhelm Ludwig SCHREIBER. T/anć/br/cń 7Vo/z- M/7/7 Tfgfa/AgńM/Rg AL t. 1-8, Berlin 1926-
1930.
- Max LEHRS, Gg^c/nc/Lg 77/77/ ł/7rAc/?g/* AT/raGg r/g.s' Anrs'cAen, M/77///Y/Mzo.s/.sgńg/? AM/^/grxI/c/:x iw
AL JnKVww&ri, t. 1-9, Vienna 1908-1938.
^ Max GEłSBERG, Der <7gMAc/?g F/Mń/ML-T/o/zyc/zM/L /n gry/g/7 TTóZ/ig &y AL7. t. 1-37, München
1923-1930.
4 Paul HE1TZ, Æwb/uR&McÆc <7gy 73. A;/?/77u/?r/c/is', t. 1-100, Strassburg 1899-1942.
^ Arthur M. HIND, Far/y Ziańnn Fngrav/ng.' H CnY/ca/ Cnfn/ogMg w/?// Cowg/gie RgproJMCńon o/n/i Ińg Fr/nN Dgygn-
bgr/, t. 1-7, London 1938-1948.
6 Np. niepewny pozostaje czas powstania pierwszych drzeworytów. Na podstawie analizy papieru przypuszcza się, że
najstarsze z zachowanych dziel nie zostały wykonane wcześniej niż w latach 20. XV w. (zob. Or/g/zzy o/"Elwo/wnn
frmtwnłmg. Fi/Le/z/ń-Ccntu/y Lbo&nN uw/ Lńc;/' Fuó/ic. kat. wyst., ed. Peter PARSHALL, Rainer SCHOCH i in.,
National Gallery of Art, Washington - Germanisches Nationalmuseum, Nuremberg, 2005-2006, kat. 38).
7 Dotąd najczęściej wskazywano, że przyczyną „wynalezienia" grafiki było rozpowszechnienie papieru, jednak ostatnio
wysunięto przypuszczenie, że to produkcja drzeworytów mogła przyczynić się do zapotrzebowania na papier (zob.
Hellmut ROSENFELD, "Wann und wo wurde die Holzschnittkunst erfunden? Papter-Zugänglichkeit, Zeugdruck-Kennt-
nis und Kartenspiel-Invasion als Voraussetzungen", Zrc/z/v/nr Ggyc/z/g/ztg <7gy ßMc/zwgyg/zy, 34, 1990, s. 327-342; Peter
SCHMIDT, "The Multiple Image: The Beginnings of Printmaking, between Old Theories and New Approaches", [w:]
G/'/g/'/z.s' o/Fn/ryjcm? Pr/MtwuG'Mg..., s. 39-40). W świetle ostatnich badań odrzucić można wielokrotnie powtarzany w
literaturze pogląd o przeznaczeniu wczesnych drzeworytów dla „prostych odbiorców" [zob. Béatrice HERNAD, D/g
GrM^/z/łyM/zzMz/M/zg&y DuMM/u/y/g/z T/n/Two/z/z AKA/, kat. wyst., Bayerische Staatsbibliothek, München 1990; Peter
SCHMIDT, Gg&McKg Fz/r/gr z'/z /zrzzzr/ggyc/z/i'g/zgzzg/z Fnc/zg/w.' Zr/w Gg/zrzzMc/z w/; Dz-Mcłgrup/z/ł /w 73. jM/zz7zM/z<7gr/
("Pictura et Poesis", t. 16), Köln 2003, s. 309 nn].