Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (70.2008)

229

KAZIMIERZ POSPIESZNY
7b;*M/i, Uniwersytet Tfiło/ą/u Aźyemika

A/u/ńu/:sAi' AY;p;7;;A//*r. dzte/e - wr/w.sużerie - łon^erwuc/ń,
red. Janusz Trupinda, Malbork 2004,
wyd. Muzeum Zamkowe w Malborku, ss. 131, 95 fotografii, w tym liczne barwne

ł pomijając autonomiczny status innych repre-
zentacyjnych wnętrz malborskiej rezydencji,
saia kapitulna traktowana była jako najważ-
niejszy po kościele NMP, dobrze rozpoznawalny,
chociaż po 1961 r. ustawicznie deprecjonowany ele-
ment programu użytkowego zamku konwentualne-
go. Wydawca książki, Muzeum Zamkowe w Mal-
borku (MZM), edycją zbioru artykułów i materiałów
z badań wyłącznie jej poświęconych, niewątpliwie
zamierzał odwrócić tą sytuację i po kilku latach prac
konserwatorskich, wraz z udostępnieniem sali pu-
bliczności, na powrót włączyć kapitularz do zespołu
najcenniejszych wnętrz zamkowych. Z charakteru
publikacji wynika, że idea przewodnia sięgała głę-
biej i jej istotą było uzasadnienie reorientacji pro-
gramu ekspozycji wnętrz, tym samym zdjęcie ciążą-
cego w przeszłości na muzeum odium szczególnej
tuby propagandowej. W przypadku kapitularza wnę-
trze to jeszcze nie tak dawno kojarzone było z kosz-
marem wystaw ZBoWiD. Rokrocznie do końca lat
osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, orężem i bar-
wą z czasów 11 wojny światowej, manifestowano
tam triumf nad ideologicznie wrogim „Prusac-
twem". Malowane figury wielkich mistrzów zakonu
w towarzystwie Marii, św. Michała, wizerunku
Ukrzyżowanego i z personifikacjami cnót, przedsta-
wione na ścianach przez Hermanna Schapera w koń-
cu X!X w., paradoksalnie symbolizowały zaś nic in-
nego, jak pokonanego na frontach wojny wroga.
Przedstawiona w 2004 r. reekspozycja wystroju
sali wraz z wyposażeniem, przywracająca stan za-
bytku z ok. 1900 r., a <fe/ńcto wilhelmińską propo-
zycję programu ikonograficznego (z czasów restau-
racji Conrada Steinbrechta), miała obrazować nowe
czasy, rozumiane równie symbolicznie jak okres za-
kończony przed kilkunastu laty. W konstrukcji pro-
jektu książka towarzysząca ekspozycji dawała szansę
na przypieczętowanie sukcesu dzieła. Na jej mono-

graficznie potraktowaną zawartość złożyły się opra-
cowania zespołu pracowników MZM, wykonane na
miejscu na podstawie własnych badań. W kolejno-
ści ustalonej według klucza merytorycznego, poczy-
nając od architektuiy, poprzez historię a kończąc na
wyposażeniu, znalazły się tam artykuły Bernarda
Jesionowskiego, Janusza Trupindy, Lucyny Kar-
wowskiej, Ryszarda Rząda, Józefa Pałki i Ewy Wit-
kowicz-Pałki oraz sprawozdanie z prac konserwa-
torskich, pióra łwony Król. kierownika zespołu
wykonawców. Tom został bogato i starannie ilustro-
wany. Dołączono również materiały archiwalne, po-
chodzące z czasów restauracji Steinbrechta w latach
80. i 90. XIX w.
Zbiór otwiera opracowanie Bernarda Jesionow-
skiego, napisane w oparciu o „archeologię murów"
północnego skrzydła zamkowego „Dzieje budowla-
ne Kapitularza w świetle obserwacji śladów archi-
tektonicznych oraz najnowszych badań kościoła
zamkowego" (s. 13-28). Zaliczyć je należy do typu
analiz źródłowych, które mają w Malborku bogatą
tradycję. Problematyka budowlano-architektoniczna
weszła także na dobre do programu badań nad kapi-
tularzem po usunięciu wtórnej zabudowy z czasów
fryderycjańskich na pocz. lat 80. XIX w. Na ścia-
nach pokazały się wówczas ślady sklepień na róż-
nych poziomach, czytelne tylko od strony płn.
i wsch. w postaci ostrołukowych pasów ściętych ce-
gieł (dokumentacja fotograficzna i rysunkowa Con-
rada Steinbrechta (il. 21-24), ciągle na nowo
przywoływane w wielu opracowaniach. W literatu-
rze interpretowano te dane jako dowód na kolejne
dwa przesklepienia sali (za wyjątkiem odmiennej
hipotezy Karla-Heinza Clasena). Jesionowski kwe-
stionując istnienie pierwszego sklepienia, w istocie
zaprzeczył użytkowaniu kapitularza przez pierwszy
konwent w końcu XIII w. Wskazał przy tym na
amorficzne „konsole" rzekomego stropu, tkwiące